Peilingen Europees parlement voorspellen historische dag

Her en der worden de Europese verkiezingen die vandaag hun vierde en laatste dag ingaan, geframed als de ultieme krachtmeting tussen pro-Europeanen en populisten. Een golf van nationalisten en extremisten dreigt het Europees Parlement te overspoelen, heet het. Eén evolutie is onmiskenbaar: de macht van de traditionele politieke families brokkelt verkiezing na verkiezing af.

De peilingen van het Europees Parlement voorspellen een historische dag. Voor het eerst sinds de rechtstreekse verkiezingen van de parlementsleden in 1979 zouden de christendemocratische EVP en de socialistische S&D samen geen meerderheid halen. De voorbije jaren kregen die partijen in verscheidene grote lidstaten rake klappen, en dat dreigt zich ook op het Europese niveau te manifesteren.

"We gaan niet meer terug naar de situatie van twintig, dertig jaar geleden. De komende decennia zullen altijd gekenmerkt worden door een zekere fragmentatie in het partijlandschap", meent onderzoeker Wouter Wolfs van de KU Leuven. "Op dit moment zien we meer eurosceptische en extremistische partijen, maar dat hoeft op zich geen deterministische tendens te zijn. Veel van die anti-establishmentpartijen gaan nationale bestuursverantwoordelijkheid moeten nemen en dat speelt vaak in hun nadeel.

Liberaal en groen op winst

Voor de liberalen ogen de peilingen wel gunstig: ze voorspellen een sprong van 68 naar 76 zetels. Ook de groenen staan op winst. Dankzij een forse groei in Duitsland, en twee extra zetels in België, zouden ze vijf bijkomende verkozenen in het halfrond verwelkomen. Het brengt hun aantal op 57. Wolfs: "De kans dat de pro-Europese partijen hun meerderheid verliezen is bijna onbestaande. Maar hoe groter de flanken, hoe meer de centrumpartijen op elkaar aangewezen zullen zijn om de besluitvorming in het parlement te stroomlijnen.

Naarmate de pro-Europese meerderheid slinkt, moeten hun leden zich wel steeds meer naar de fractielijn schikken. "Die fracties hebben al een sterke cohesie. Dat heeft het nadeel dat je op een bepaald moment ook de fractielijn moet volgen als dat niet helemaal jouw standpunt is, maar het maakt wel dat je sterk staat als onderhandelaar met andere fracties. Die weten dat je deel uitmaakt van een grote en goed geoliede machine die achter je staat en dan weegt je stem. Dat is natuurlijk niet het geval met een fractie waarin iedereen zijn ding kan doen", aldus Wolfs.

Eurosceptici

Andere partijen binnen ECR zijn uitgesproken eurosceptisch en zouden net zo goed bij het uiterst rechtse ENF kunnen aanschurken. De partij van de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini (van 6 naar 26 zetels!) zou van de ENF de grote winnaar van de Europese stembusgang kunnen maken: in één ruk van 37 naar 62 zetels.

Salvini droomt van één grote eurosceptische fractie, maar hoe realistisch is dat? Wolfs: "De kans is heel klein. Brexit is wel een gamechanger. Door de deelname van de Britten aan de verkiezingen zijn de overlevingskansen van de drie fracties afzonderlijk groter. Het minste nog bij EFDD. Dat is sowieso al een moeilijk verhaal met de Vijfsterrenbeweging. Maar het lijkt mij onwaarschijnlijk dat ze samen met de Lega in één fractie belanden."

Hoe dan ook, ook al blijven de pro-Europese krachten de scepter zwaaien binnen het halfrond, zo'n grote eurosceptische fractie zou in Straatsburg wel meer sleutelposities kunnen opeisen, en het voorzitterschap van commissies kunnen claimen. "Dat zou de besluitvorming wel stroever kunnen maken, maar ook niet helemaal blokkeren. Het zijn nog steeds de coördinatoren van de grote pro-Europese fracties die daar de grote beslissingen nemen", meent Wolfs.