Sven Gatz en Cieltje Van Achter in de clinch tijdens voorstelling Brusselse begroting

Het Rekenhof kan in volle autonomie blijven werken. Dat bleek tijdens de voorstelling van de nieuwe Brusselse begroting, die begon met een zware uithaal van minister Sven Gatz (Open VLD) aan het adres van oppositielid Cieltje Van Achter (N-VA).

Eerst het goede nieuws. Hoewel het Rekenhof niet mals is voor de Brusselse begroting, zijn de echt grote blunders en rekenfouten, zoals die er vorig jaar in zaten, er niet meer bij. Op dat vlak kan minister van begroting Sven Gatz (Open VLD) dus gerust zijn.

Toch formuleert het Rekenhof ook heel wat kritiek.

De gewestbegroting gaat in 2023 opnieuw stevig in het rood: 1,45 miljard euro op 7,8 miljard aan uitgaven (zonder de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie). Dat tekort is deels te verklaren door de inflatie (fors stijgende loonkosten) en hogere energieprijzen.

Tegelijkertijd gaat minister Sven Gatz ervan uit dat een aantal uitgaven niet gemaakt zullen worden, en plaatst nog eens 630 miljoen buiten de begroting. Zo wil hij dat tekort terugdringen tot 485 miljoen euro. Dat ligt in lijn met de meerjarenbegroting, die de meerderheid aan het begin van de legislatuur heeft afgesproken en die moet leiden tot een begroting in evenwicht in 2024.

Onduidelijk

Het Rekenhof stelt zich daarnaast ook vragen bij besparingen, en de manier waarop die bereikt en berekend worden. De Brusselse regering wil de komende jaren structureel gaan besparen door het Optiris-project. Dat moet voor meer efficiëntie en een betere besteding van de middelen zorgen.

In 2023 moet dat 67 miljoen euro opleveren, in 2024 ongeveer 120 miljoen euro en daarna elk jaar 127 miljoen euro. Het Rekenhof vindt dat de regering vaag is over hoe die besparingen bereikt zullen worden.

Bovendien moet er de komende jaren nog eens 621 miljoen euro bespaard worden door de spending reviews. Dat is een proces waarbij gekeken wordt of de uitgaven die al jaren in de begroting staan echt wel nodig zijn, en effect ressorteren. Ze staan nu ingeschreven als ‘nog te beslissen maatregelen’. Het Rekenhof merkt op dat het onduidelijk is hoe die besparingen gerealiseerd zullen worden.

Verder wordt er 428 miljoen euro buiten de begroting gehouden voor strategische investeringen. Het Rekenhof merkt op dat de Europese Commissie hier helemaal de toestemming niet voor gaf. Het Instituut voor de Nationale rekeningen, dat de uiteindelijke cijfers aan Europa bezorgt, plaatst ze in ieder geval bij de gewone uitgaven.

Schuldenlast

Het Brussels Gewest presenteert nu al enkele jaren fors deficitaire begrotingen. Dat begint zwaar te wegen op de totale schuld, die richting de tien miljard euro evolueert. En dat begint ook rechtstreeks de jaarlijkse begroting te impacteren. Door de stijgende rentevoet zal volgend jaar 34 procent meer moeten worden uitgegeven aan afbetalingen dan vorig jaar.

De aanzwellende schuldenberg is ook slecht nieuws voor de kredietwaardigheid van het Brussels Gewest. Het ratingbureau Standard & Poor's heeft in september de rating al verlaagd van AA- met stabiel vooruitzicht, naar AA- met negatieve outlook. Volgens het Rekenhof bestaat het risico dat die rating nog verder zal zakken tussen nu en 2024 als er geen maatregelen komen om de uitgaven onder controle te houden.

Vraag is of het op minder dan twee jaar voor de verkiezingen mogelijk is om een dergelijke oefening te maken. Bovendien zal het Brussels Gewest bij een daling van de rating ook slechtere voorwaarden krijgen bij leningen op de internationale markten, waardoor de rentelast weer zal stijgen.

Autonomie

Samen met de begroting vraagt de Brusselse regering ook aan het parlement om de Organieke wet goed te keuren op de begroting en de controle. Daarin zitten de regels vervat van hoe de begroting boekhoudkundig moet worden georganiseerd en gecontroleerd.

De Brusselse regering stelt voor om het Rekenhof nauwer te betrekken bij de opmaak van de begroting. Vandaag is er al overleg tussen het Rekenhof en de Brusselse regering, maar de begrotingsminister vraagt nu aan het Rekenhof om in de voorbereiding van de begroting mee aan tafel te zitten.

Volgens het Rekenhof brengt dat de autonomie van de instelling in gevaar, en zelfs de scheiding der machten, omdat het Rekenhof bij het wetgevend kader hoort, en niet, bij wijze van spreken, op de schoot moet zitten bij de uitvoerende macht. Het Rekenhof vraagt dan ook aan de parlementsleden om dit begrotingsartikel niet goed te keren, want anders zal het Rekenhof wettelijk verplicht zijn om deel te nemen aan de begrotingsbesprekingen, wat volgens het orgaan in strijd is met de grondwet.

Gatz heeft begrip voor de opmerking van het Rekenhof en stelt voor om zijn voorstel via een amendement te wijzigen zodat het Rekenhof in volledige autonomie kan blijven werken, met respect voor de Grondwet. "We zijn hier iets te ijverig geweest," gaf Gatz toe.

Trukendoos

Twee oppositiepartijen hebben al gereageerd op de ingediende begroting. Volgens parlementslid Christophe De Beuckelaer (Les Engagés) is een begroting in evenwicht in 2024, wat beloofd was door de regering, “onmogelijk”. N-VA-parlementslid Cieltje Van Achter laakt de “trukendoos” van minister Sven Gatz om de begroting op te smukken.

Opvallend: aan de start van de begrotingsbesprekingen haalde Gatz hard uit naar Van Achter, omdat ze hem een leugenaar noemt op de sociale media. "Als u dat durft te herhalen hier in het parlement doe dat dan, dan kan de voorzitter ingrijpen," aldus Gatz.

Cieltje Van Achter reageerde op haar beurt door het rapport van het Rekenhof te citeren waarin de “waarachtigheid” van 20 miljoen euro aan inkomsten in vraag gesteld worden. “Zijn die 20 miljoen euro inkomsten? Nee, het zijn geen inkomsten en dus is het een leugen die niet thuishoort in de begroting,” antwoordde Van Achter.

Alexia Bertrand

Het was ook uitkijken naar de reactie van oppositiepartij MR. Die komt gehavend in de arena. Begrotingsspecialist in het Brussels parlement was immers Alexia Bertrand, maar die is vrijdag staatsecretaris geworden in de federale regering, en is nu lid van Open VLD, net zoals de Brusselse begrotingsminister. Uiteindelijk nam MR-parlementslid David Leisterh het woord.