Van bombardement in 1695 tot tweetalige stad: Brussel niet vergeten in Vlaamse canon

Over de Vlaamse canon is al heel wat inkt gevloeid, maar één ding staat vast: Brussel werd niet vergeten in de geschiedschrijving van Vlaanderen. Een overzicht.

De Vlaamse canon is vanaf vandaag te verkrijgen in boekvorm, maar staat ook online op canonvlaanderen.be. De geschiedenis van het lapje grond aan de Noordzee wordt er verteld in 60 chronologisch geordende 'vensters', zeg maar thema's. Dat gaat van de eerste nederzettingen in Haspengouw, over de vrijmaking van de Schelde tot Rock Werchter, als stukje Vlaams erfgoed. De teksten zijn vrij kort, doorgaans wordt in slechts 800 woorden een thema verteld.

Brussel was erg lang bijna uitsluitend Nederlandstalig en komt dus als 'gewone' Vlaamse stad en later als hoofdstad voor de Bourgondiërs vrij vaak aan bod. Zo wordt verteld over het verdwenen begijnhof in Brussel, de mislukte opstand van de Brusselse ambachtslieden in 1306 en de grote Bourgondische feesten en ceremonies op het jammerlijk afgebrande Coudenbergpaleis.

Bombardement van Brussel

Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan het bombardement van Brussel. Van 13 tot 15 augustus 1695 bestookte het Franse leger de stad Brussel met kanonnen en mortieren. Het was de meest vernietigende ramp uit de geschiedenis van de stad, een aanval op burgers, zonder enige militaire betekenis. Het aantal slachtoffers viel mee maar de benedenstad ging in vlammen op, duizenden huizen werden vernield en vele kunstschatten gingen verloren.

Na het bombardement op Brussel ontstond er discussie over de heropbouw. Het stadsbestuur en de meeste burgers wilden de omgeving van de Grote Markt in haar oorspronkelijke staat herstellen, maar de landvoogd van de Spaanse Nederlanden wilde daarentegen een stad van koninklijke allure, met kaarsrechte straten, grote percelen en gelijkvormige, klassieke voorgevels. De Grote Markt is een compromis tussen die twee tegenstrijdige visies.

Ook de Brabantse Omwenteling krijgt aandacht. Daarbij reageerden conservatieve katholieken op de hervormingen van Jozef II. In 1789 trokken ze triomfantelijk Brussel binnen om er drie jaar later - en ook dat is een constante in de canon - alweer het onderspit te delven, ditmaal tegen de broer van Jozef II, en later tegen de Fransen.

Brussel hoofdstad

Uiteraard krijgt Brussel ook een centrale plek toebedeeld in het verhaal van de Belgische onafhankelijkheid. De congreskolom in Brussel eert het werk van het Nationaal Congres en de grondwet. De vier allegorische figuren aan de voet van het monument verbeelden de vrijheid van vereniging, pers, onderwijs en eredienst. Die vrijheden vind je trouwens terug in de straatnamen van de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk, ook wel eens de Vrijheidswijk genoemd.

Lof krijgen de Brusselse burgemeesters dan weer voor hun verzet tegen de Duitse bezetters in de Tweede Wereldoorlog. Terwijl de burgemeester en politie van Antwerpen in 1942 hun medewerking verleenden aan de razzia's, weigerden de Brusselse burgemeesters om Jodensterren uit te delen, of mee te werken aan die razzia's, zo staat te lezen in de Vlaamse canon.

Mijn vlakke land

In de zeer recente geschiedenis komt het Flageygebouw om de hoek kijken, als toenmalige thuisbasis van de Belgische openbare omroep. En natuurlijk ook Jacques Brel. Zijn ambivalente houding met de Vlamingen wordt er onverhuld neergeschreven, zonder evenwel de artiest zelf neer te halen.

Van dan af aan gaat het vooral over taal, met opnieuw een prominente rol voor Brussel als tweetalige agglomeratie én de Stad Brussel als hoofdstad van Vlaanderen, al wordt daar niet meer dan één zin aan gewijd. Dat Brussel superdivers is en ook de hoofdstad van Europa, is wel voer voor twee hoofdstukjes.

Suzan Daniel

Het Brusselse verhaal in de canon eindigt met de vermelding van Suzan Daniel, de oprichtster van de eerste vereniging voor homo's en lesbiennes in de jaren 1950. Dat zij dat als vrouw deed, was uniek in Europa. Naar haar werd de voetgangersbrug over het kanaal vernoemd.

De canon zelf eindigt met de groeiende diversiteit in Vlaanderen, die voor verrijking zorgt maar ook verbinding noodzakelijk maakt. Die binding is volgens de commissieleden mogelijk via initiatieven zoals de Reuzenstoet van Borgerhout, een optocht die aan de door en door Brusselse, maar onvermelde Zinneke Parade doet denken.