Vijf jaar na Samusocial-schandaal: gemeentelijke vzw's krijgen nauwelijks controle

Vijf jaar na het Samusocial-schandaal is nog geen enkele gemeentelijke vzw gecontroleerd door de bevoegde gewestvoogdij. Dat blijkt uit onderzoek van de onafhankelijke vzw Transparencia. In totaal telt Brussel meer dan 300 gemeentelijke vzw’s. Bijna de helft daarvan situeert zich in de vier grootste gemeenten.

Dat schrijft het weekblad Telemoustique en meldt Transparencia ook aan BRUZZ. Sinds 2017, na het schandaal bij Samusocial, is de gewestvoogdij bevoegd voor de controle van gemeentelijke vzw’s en hun jaarrekeningen. Bij de voogdij werkt een honderdtal mensen, die zich ook bezighouden met bijvoorbeeld de controle van gemeentebegrotingen. Maar volgens Transparencia hebben zij zich de voorbije vijf jaar nooit beziggehouden met de controle van de Brusselse vzw’s, wat wel deel uitmaakt van hun opdracht.

In Brussel bestaan minstens 349 gemeentelijke vzw’s, berekende Transparencia. Dezelfde grootteorde blijkt uit de jaarverslagen van de Nationale Bank. Dat is meer dan het dubbele van de officiële rapportering door het Gewest: bij een laatste bekendmaking in het parlement in 2020 werden maar 149 vzw’s vermeld.

In Telemoustique nuanceert bevoegd voogdijminister Bernard Clerfayt (Défi) het gebrek aan rapportage. Hij zegt ook dat gemeentelijke vzw’s pas bekendgemaakt moeten worden indien minstens de helft van hun bestuursleden door de gemeente aangesteld zijn en minstens de helft van hun inkomsten gemeentesubsidies zijn.

Geen controle op subsidies

Volgens Transparencia zijn het er dus een pak meer. “In Schaarbeek tellen wij er 30, waar het Gewest maar 9 vzw’s publiceert,” zegt de organisatie. “In Brussel-Stad zijn maar 27 van de 69 vzw’s gepubliceerd.” Opgeteld komt Transparencia alleen al in Schaarbeek, Brussel-Stad, Anderlecht en Molenbeek aan 135 gemeentelijke vzw’s. De andere gemeenten hebben gemiddeld minder eigen vzw’s, al bestaan er ook vzw’s over gemeentegrenzen heen en nog een heleboel intercommunales.

Het gaat dan telkens om verenigingen die subsidies en ondersteuning krijgen vanuit de lokale overheid, zoals Brussels Major Events, Brussels Expo of preventiedienst Bravvo in Brussel-Stad, maar ook om kleinere vzw’s zoals het zwembad Triton in Evere, de jaarmarkt van Jette of het feestcomité van Sint-Agatha-Berchem. “Groot of klein, in beide gevallen zijn ze nog nooit gecontroleerd,” zegt Transparencia.

De organisatie maakt zich niet zozeer zorgen om buitensporige vergoedingen, zoals in het geval van Samusocial, maar om misbruik van subsidies en openbare aanbestedingen. Neem bijvoorbeeld de vzw Molenbeek Sport, die tot 1,2 miljoen euro subsidies per jaar aanvroeg bij de gemeente. Na een audit bleek dat bedrag buitensporig te zijn. Dat gebeurde voor alle duidelijkheid na controle door de eigen gemeente, niet door de gewestvoogdij.

Belangenvermenging?

Er komen ook vragen bij de onafhankelijkheid van de voogdij in deze controles. De directeur-generaal van de gewestvoogdij is een PS’er met een verleden op het kabinet van Brussels minister-president Rudi Vervoort. Diezelfde man was tot 2018 nog bestuurder bij de Brusselse vzw Gial, die datzelfde jaar in opspraak kwam omwille van riante vergoedingen aan hun directeur. En de bevoegde voogdijminister Bernard Clerfayt is zelf nog zittend burgemeester in Schaarbeek. “Dezelfde mensen die de vzw’s creëren, zijn bevoegd voor de controle ervan,” klaagt Transparencia aan, die spreekt over belangenvermenging.

"We hebben nooit beloofd dat we alles zouden controleren, dat iemand alles zou herlezen. We hebben daar ook geen extra personeel voor gekregen," zegt minister Clerfayt aan BRUZZ. De minister ontkent dat er op die manier wantoestanden kunnen plaatsvinden: "We hebben geen enkele melding van geen enkele gemeente ontvangen."

Het is nog maar de vraag of er effectief problemen aan het licht kunnen komen indien er nooit wordt gecontroleerd. "Het is de dreiging van controle die een gedragsverandering bij de vzw's teweegbrengt," aldus nog de minister. "Het is gedaan met geheimzinnigheid, de vzw's moeten alle activiteitenverslagen en rekeningen doorsturen. Als het de moeite waard is, dan hebben we bewijs. Het gaat om de mogelijkheid dat iemand ze kan controleren."

Volgens Transparencia is die uitleg onvoldoende. “Vijf jaar na Samusocial is er nog geen enkele controle gebeurd, dat is te lang,” klinkt het.