Waarom de Brusselse regering op haar grondvesten davert

Pascal Smet die zijn collega Elke Van den Brandt openlijk aanvalt over de plannen voor de A12. De PS-fractie die de eigen minister-president afvalt over Uber. De Brusselse meerderheid zit deze dagen in zwaar weer. De conflicten gaan over inhoud, maar ook over de aanloop naar 2024. “Steeds meer mensen nemen aan dat Rudi Vervoort zichzelf niet meer wil opvolgen.”

'Uit de lucht vallen'. Het is een uitdrukking die we tijdens onze belronde over de A12 steeds weer horen, zowel in het kamp van Brussels mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) als in dat van Pascal Smet (One.brussels-Vooruit), die als staatssecretaris bevoegd is voor Stedenbouw. Die laatste tuimelde naar eigen zeggen uit de lucht toen hij plots vernam dat er een vergunning werd aangevraagd voor een groene boulevard zonder overstapparking en met twee (en iets verder één) in plaats van drie rijstroken voor auto’s. De groene minister kwam dan weer onzacht neer toen haar zorgvuldig voorbereide communicatie over die A12 plots frontale tegenwind kreeg van collega Smet.

Wat is er aan de hand? Aan de oppervlakte speelt een inhoudelijke discussie. Smet vindt het dure plan niet meer prioritair als er geen globale aanpak is, met overstapparking en geïntegreerde tramlijnen. In dat geval kan het schaarse Brusselse geld beter ingezet worden, vindt de staatssecretaris, die erop wijst dat er in de zone van de A12 ook niet zoveel mensen van de investeringen zullen profiteren. Hij ziet die investeringen liever op andere plaatsen, waarvoor hij ongeduldig wacht op mobiliteits- en heraanlegplannen. “De middenberm van de Kleine Ring tussen Zuidstation en Ninoofsepoort, de Jamarlaan, de Wetstraat en de Belliardstraat,...”

Onder die waterspiegel schuilt een diepere frustratie bij de staatssecretaris, die vindt dat hij niet genoeg wordt betrokken bij mobiliteitsprojecten waar hij – via zijn administratie Urban – uiteindelijk ook een vergunning voor moet uitreiken. Smet ventileerde die onvrede de voorbije maanden al verschillende keren achter de schermen en nu voor het eerst ook publiek. “We moeten veel meer samenwerken,” zegt hij, “te meer omdat Groen en wij ten gronde hetzelfde willen.”

Meningsverschillen binnen een meerderheid zijn de gewoonste zaak van de wereld, de media contacteren om het project van een collega-minister aan te vallen is dat niet. Over de noodzaak van die demarche verspreiden rood en groen diametraal tegengestelde versies. “Ik wist niet dat er een vergunning zou aangevraagd worden,” zegt Smet zelf. Het kabinet van Van den Brandt is dan weer stellig dat zowel Smet als zijn administratie dat wél wisten.

Uit een mail die we konden inkijken blijkt alvast dat Smets kabinet wel weet had van een plan voor een A12 zonder overstapparking.

Nog dieper in het woelige water tussen Groen en One.brussels-Vooruit ligt volgens nogal wat waarnemers een derde reden waarom het A12-dossier dinsdag explodeerde in de media: Pascal Smet, die jarenlang de zware portefeuille van Mobiliteit en Openbare Werken had, voelt zich niet echt comfortabel in de rol van derde viool aan Nederlandstalige kant. Die rol kreeg hij na een klinkende overwinning van Groen aan Nederlandstalige zijde in 2019.

Schijnwerpers

Als staatssecretaris van Stedenbouw is zijn bevoegdheidspakket dan ook beperkt (stadsplanning zit bijvoorbeeld nog steeds bij de minister-president). Ondertussen ziet Smet hoe een groene nieuwkomer kan voortborduren op projecten die hijzelf opstartte, zoals de fietspaden op de Kleine Ring of het mobiliteitsplan Good Move. Dat steekt, zeker als hij daar de vruchten niet mee kan van plukken. “Het draait om erkentelijkheid,” zei Smet daarover in een interview. “Ik heb ook mijn voorgangers in de schijnwerpers gezet als ze goed werk hebben geleverd.” Groen laat dan weer weten dat ze Smet net al erg veel zichtbaarheid gunnen.

Wat ook meespeelt: Groen en One.brussels-Vooruit vissen in het Brussels gewest grotendeels in dezelfde kiezersvijver. “Twintig jaar geleden was dat nog anders, toen had je nog een echte arbeidersklasse die op de Vlaamse socialisten stemde,” legt politicoloog Pascal Delwit (ULB) uit. “Pascal Smet is er ook niet de persoon naar om dat deel van het electoraat aan te spreken, hij mikt eerder op de middenklasse zoals je die in de Dansaertwijk vindt. De strijd met Groen is voor Pascal Smet dan ook een existentiële strijd om te overleven.”

Voor die overlappende kiezers is het alvast een treurig schouwspel, hoe twee partijen die van de leefbare stad een speerpunt maken, de rangen maar niet lijken te sluiten. "We verliezen ook erg veel energie met dit soort conflicten," zegt Pieterjan Desmet, de woordvoerder van Elke Van den Brandt.

Het conflict tussen Smet en Van den Brandt wordt zichtbaar op dezelfde dag dat de regering om nog een andere reden op haar grondvesten davert. Uitgerekend dinsdag bleek immers dat er niet enkel een wisselmeerderheid op til is in het parlement om de Uberchauffeurs tijdelijk te hulp te schieten. Die wisselmeerderheid kwam ook tot stand nadat de PS-parlementsfractie zich tegen een voorstel van de eigen minister-president keerde. Du jamais vu in Brussel en een serieuze afgang voor Rudi Vervoort.

Geen scheidsrechter met autoriteit

Ook hier is het conflict deels inhoudelijk: de PS - en zeker zijn fractievoorzitter Ridouane Chahid - is altijd al een uitgesproken tegenstander geweest van Uber, die de wetgeving voor de taxisector al zeven jaar omzeilt. Compromisordonnanties om het bedrijf en zijn chauffeurs nu toch bij te springen, dat ligt gevoelig.

Wellicht is er ook een link tussen het dossier van de A12 en de spanning rond Uber, denkt Delwit. “Het zijn twee conflicten die ontstaan op een moment dat er geen echte scheidsrechter met autoriteit is in de Brusselse regering. In de aanloop naar de volgende verkiezingen woeden veel parallelle gevechten in de regering (onder meer tussen de PS en Ecolo over het politieke marktleiderschap, red.) en de onduidelijkheid rond de toekomst van Rudi Vervoort draagt daartoe bij. Veel mensen gaan ervan uit dat hij aan zijn laatste mandaat bezig is en in dat geval is het logisch om ruim voor die verkiezingen een opvolger te installeren.”

Vervoort zelf is alvast niet echt helder over zijn eigen toekomst. Bij de collega’s van BX1 zei hij eind augustus nog dat hij niet wist of hij wel een nieuw mandaat ambieerde. “En elke dag dat de onduidelijkheid blijft duren vermindert zijn gezag,” ziet Delwit.

Op de achtergrond zien veel waarnemers de hand van Brussels PS-voorzitter Ahmed Laaouej, die Vervoort al in verschillende dossiers terugfloot. “Dat was zo voor SmartMove, voor de hoofddoeken bij de MIVB,...” klinkt het bij het kabinet Van den Brandt. “Het is vaak de vraag met wie we nu eigenlijk praten binnen de Brusselse regering.”

Diezelfde Laaouej is meteen één van de namen die over de tongen gaan als volgende minister-president. “Hij heeft tenslotte naast een federaal ministerschap gegrepen,” ziet Delwit. Naast Laaouej worden ook de namen van Caroline Désir en Philippe Close genoemd, al is het maar de vraag of die de comfortabele burgemeestersstoel wil ruilen voor een functie onder de curatele van de Brusselse voorzitter.

Verwacht wordt alvast dat op de Brusselse regering donderdag een hartig woordje gesproken zal worden, maar ook dat de ploeg vervolgens de rug recht en eensgezindheid toont, op zijn minst naar de buitenwereld. Of die rust van lange duur zal zijn, en of er een nieuwe kapitein komt, dat is dan weer een andere vraag.