Wat de besparingen over de band Vlaanderen-Brussel zeggen

De vermindering van de cultuursubsidies is dezelfde in heel Vlaanderen. Toch is de maatregel in Brussel extra pijnlijk. De stad is nu eenmaal een magneet voor creativiteit en telt dan ook erg veel culturele spelers. “Vooral jonge kunstenaars trekken de voorbije jaren eerst naar Brussel,” legt Tom Bonte, directeur van de Beursschouwburg en voorzitter van het Brussels Kunstenoverleg, uit. “Daarom is het mes in de projectsubsidies zo'n probleem. Een kwart van die subsidies kwam in Brussel terecht.”

De besparingen beperken zich niet tot de cultuursector. Ook andere Brusselse organisaties zoals Muntpunt, het Huis van het Nederlands, Brik of BRUZZ moeten zes procent op hun middelen uit de Brusselbegroting inleveren (die structurele werkingssubsidies omvat). Hetzelfde geldt voor onder meer het Huis voor Gezondheid, Brio en Brukselbinnenstebuiten.

De impact is daarbij lang niet bij iedereen even groot. Het Huis van het Nederlands bespaart zo bijvoorbeeld ook zes procent, maar slechts op een tiende van zijn middelen.

Snijden in personeel

Zes procent doet pijn, zeker voor organisaties die de voorbije jaren al moesten besparen. “In 2014 was er ook al eens een besparingsronde en toen hebben we er alles aan gedaan om niet in het artistieke of het personeel te moeten snijden,” legt Bonte uit. “Maar dat maakt wel dat het deze keer extra hard aankomt. Op steun aan jong talent kunnen we niet besparen, want dat is onze missie. Dus vrees ik dat we nu wel aan het personeel moeten raken.”

Een gelijkaardig geluid klinkt bij verschillende organisaties die we contacteren. Muntpunt zal het bijvoorbeeld met 2,5 voltijdsequivalenten (vte's) minder moeten doen, door niet-vervanging van vertrekkers. “Dat klinkt niet ingrijpend, maar we hebben jaar na jaar wel steeds meer gebruikers,” vertelt directeur Roel Leemans. Ook het Huis voor Gezondheid of BRUZZ zal het de komende jaren met minder personeel moeten doen.

Hoe pijnlijk de besparing op de subsidies ook zijn, ze in vraag stellen is lastig als de rekening voor iedereen dezelfde is, zoals bij het cultuurbeleid. Een deel van de kritiek richt zich dan ook op de manier waarop wordt gesneden. “Dat een nieuwe beleidsploeg andere accenten wil leggen is legitiem,” vindt Beursschouwburgdirecteur Bonte. “Maar nu gebeurt het midden in afspraken die al gemaakt zijn en volgens criteria die onuitgesproken zijn. Zeg toch eerst wat je visie is en kijk dan hoe organisaties daar willen op inspelen.”

De besparingsdrang van de nieuwe cultuurminister is wel erg abrupt. Zo kreeg de Beursschouwburg, net als alle structureel gesubsidieerden, vorige week nog te horen dat een al besliste indexering voor 2019 wordt teruggedraaid. “Dat gaat dus over geld dat al is uitgegeven,” zucht Bonte. “Ik snap het echt niet. Dat bedrag is voor de overheid verwaarloosbaar, dat is toch geen goed bestuur.”

Brussel stilletjes lossen

De cultuurbesparingen mogen dan overal dezelfde zijn, dat geldt niet voor andere domeinen. Zo haalt Vlaanderen jaarlijks bijna 4 miljoen weg uit Brussel door besparingen op de middelen uit het stedenbeleid en het Brussel­fonds. Tegelijk creëert de Vlaamse regering een nieuw fonds voor de Denderstreek, ook goed voor 4 miljoen per jaar. En ook de Rand rond Brussel krijgt zijn eigen fonds met hetzelfde jaarlijkse bedrag.

De extra middelen voor steden en gemeenten beperken zich lang niet tot de twee nieuwe fondsen. De Vlaamse regering vond maar liefst 1,4 miljard bijkomende middelen voor de lokale overheden voor de komende vijf jaar. Een belangrijk aandeel gaat naar Antwerpen.

De verschillende behandeling van Vlaanderen en Brussel leidt tot zure oprispingen bij de rode en groene oppositie. “De engagementen uit het regeerakkoord over de band met Brussel worden niet nageleefd als je de begroting erbij neemt,” zegt ook senator Bert Anciaux (SP.A), in het verleden zelf nog Vlaams minister van Brussel en Cultuur. “Het lijkt alsof Vlaanderen Brussel stilletjes aan het lossen is.”

De besparingen wijzen er net zoals de uiteenlopende verkiezingsresultaten op dat de kloof tussen de twee gewesten groter wordt, vindt de SP.A-senator. “De afkeer voor Brussel wordt groter in Vlaanderen. Tegelijk zie je ook dat de Vlaams-Brusselse politici nogal nonchalant doen over de band met Vlaanderen. Er is een beweging ingezet naar meer gewestvorming, en die trend dreigt meteen ook het separatisme dichterbij te brengen. Want hoe meer Brussel bevoegd wordt voor gemeenschapsmaterie, hoe minder het de hoofdstad zal zijn van alle Belgen.”

Ook Geert van Istendael, onder meer schrijver van Arm Brussel kijkt met lede ogen naar de recente besparingen. Wat Brussel betreft ziet hij er vooral de hand van de N-VA in.

“Jan Jambon is in tegenstelling tot zijn voorganger Geert Bourgeois totaal onverschillig tegenover Brussel. Terwijl ik als oude flamingant vind dat Vlaanderen zijn hoofdstad moet heroveren, in de eerste plaats door massaal in het onderwijs te investeren. Zorg dat elk kind dat naar het Nederlandstalig onderwijs wil een plaats krijgt en breid het aandeel van het Nederlandstalig onderwijs uit naar zestig of zeventig procent. Dat zoiets duur is? Een hoofdstad mag iets kosten.”

Drijven Vlaanderen en Brussel echt uiteen en zijn de besparingen daar een uiting van? Voor die conclusie lijkt het vandaag nog wat vroeg. Een groot deel van de Vlaamse investeringen in Brussel gebeuren immers in welzijn en vooral onderwijs. Hoe groot die investeringen zijn, weten we vandaag nog niet. Zeker voor onderwijs geldt dat die oefening ook moeilijk op voorhand kan gemaakt worden. Een plek voor een nieuwe school tover je niet zomaar, zeker niet in een verdichtende stad. En Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) liet in zijn beleidsnota alvast weten dat hij in voldoende capaciteit wil blijven voorzien in Brussel.

Polarisering

Vlaams minister van Brussel Benjamin Dalle (CD&V) vindt de kritiek op de eerste besparingsgolf dan ook buiten proportie. “Vlaanderen blijft echt wel veel investeren in Brussel. Onder meer dankzij mijn partij vallen de besparingen niet zwaarder uit.” Dalle wijst er ook op dat hij in tegenstelling tot zijn voorgangers niet bespaart op de VGC-dotatie, “hoewel onze partij niet in het VGC-college zit”.

Dalle smaakt de scherpe kritiek ook niet omdat ze de kloof tussen Vlaanderen en Brussel in zijn ogen alleen maar dieper maakt. “Je voelt dat Brussel vandaag al niet zo geliefd is in Vlaanderen en door om de haverklap te verkondigen dat Vlaanderen Brussel loslaat, voed je alleen maar de polarisering. Terwijl we net meer moeten samenwerken.”

Met dat laatste is Tom Bonte het alvast eens. “We voelen nu weinig vertrouwen van de Vlaamse regering, maar willen Jan Jambon wel het voordeel van de twijfel geven en bruggen blijven bouwen. We hebben elkaar hoe dan ook nodig. Geen enkele andere stad is zo geschikt als vitrine voor Vlaanderen als deze. Als je aan de Vlaamse identiteit wil bouwen, kan je niet zonder Brussel.”