Afzwaaiend Munt-solist wordt doctor in de kunsten

Dromen van de Munt

Gevraagd naar zijn wedervaren in het centrum van Brussel, heeft Le Compte het even over het toegenomen nachtelijke gebrul van dronken toeristen in de klankkast van de Grote Markt. Dat moet je er blijkbaar bij nemen als je wil blijven genieten van Bruegeltentoonstellingen op wandelafstand. In de momenten dat hij toch slaapt, droomt Le Compte nog makkelijk twee à drie keer per week over het Muntorkest waar hij meer dan dertig jaar speelde.

Le Compte: “Dat zijn klassieke paniekdromen waarin ik mijn kostuum of mijn contrabas vergeten ben, maar waaruit ik altijd wakker word met veel nostalgie in mijn lijf. Want het was een zalige tijd. Toen ik er begin jaren tachtig aan de slag mocht, zouden muzikanten er een arm of een been voor gegeven hebben om in De Munt van Gerard Mortier te mogen werken. En de verwachtingen zijn ook helemaal ingelost. We hebben er magische momenten meegemaakt. Met fantastische dirigenten als Antonio Pappano en Kazushi Ono, die zonet even terug was met de opera Jeanne d'Arc au bûcher.

Met The Death of Klinghoffer van John Adams, of die symfonie van Mahler waarvoor ik dirigent Michael Schønwandt na afloop in zijn loge wilde bedanken, terwijl ik geen woord kon uitbrengen en er alleen maar tranen over mijn wangen rolden … De meeste Mozartopera's hebben me heel diep geraakt, maar ook alle Wagners, Verdi's of Janaceks zijn grote momenten in een muzikantenleven waarvoor ik dankbaar ben.”

Wat hij leerde in De Munt, met zijn eigen kwintet Per Questa Bella Mano, of met het Duo Sweet 17 dat hij vormt met zijn vrouw Haruko Tanabe, gaf Le Compte ook door als docent in het Conservatorium. “Absoluut. In het muziekonderwijs heb je veel te maken met leraars die lesgeven aan studenten die later ook zullen lesgeven. Maar zeker in het hoger muziekonderwijs heb je ook lesgevers nodig die als muzikant in het beroep staan en de studenten de kneepjes van het vak kunnen bijbrengen.”

Basman

Een inmiddels doorworstelde kanker verplichtte Le Compte twee jaar geleden tot een vervroegd vertrek bij De Munt. En nu neemt hij met een artistiek doctoraat ook definitief afscheid aan het Conservatorium. De bedachtzame zoon van de flamboyante dokter die ooit duizend jaar wilde worden, ziet het als 'de afronding van zijn jeugd'. Ging het eigenlijk in rechte lijn van zijn eerste basgitaar naar de contrabas die hij nog steeds hanteert?

“Dat mag je zo zien. Toen mijn ouders nog een kindje adopteerden uit Congo waren we thuis met tien kinderen. Tijd om iedereen naar de muziekles te brengen is er dus nooit geweest. En als één van de oudere broers heb ik de periode meegemaakt dat er bijna geen geld in huis was. Echte armoede is iets anders, maar ik heb nog geweten dat mijn ouders de spaarpot van de kinderen moesten openmaken om eten te kopen.”

“Toch waren er altijd muziekinstrumenten in huis, die mijn ouders verzamelden op rommelmarkten of meebrachten van op reis. Zo zou ik later ook mijn eerste contrabas krijgen. Maar basgitaar speelde ik al van mijn dertiende of veertiende. Ik heb erop gespeeld in een twintigtal groepjes, waarvan Pluto en Luna Twist de meest illustere waren. Die periode in de pop heeft me ook veel bijgebracht. Misschien wel meer dan veel klassieke muzikanten leerde ik spelen zonder partituur, en zette ik de oren en ogen open voor wat de muzikanten rondom mij deden.”

Tijdens zijn studies Germaanse filologie volgde dan een kantelpunt voor Le Compte. “Ik dacht dat ik daar talen zou leren, maar het bleken vooral lijsten te zijn van woordenboeken met hun datum van uitgave. Na een serieus gesprek liet vader mij klassieke muziek studeren, op voorwaarde dat ik er volledig voor zou gaan.

Omdat ik ook als basgitarist al fanatiek met studieboeken in de weer was, was de overgang naar de contrabas niet zo groot. Ik denk ook dat het een instrument is dat mij past. Wanneer ik vroeger plaatjes draaide, luisterde ik ook al eerder naar de diepere tonen dan naar de gitaarsolo's.

Toen ik een jaar of vijftien geleden barok ging studeren, om te merken dat de soms nogal bekrompen en denigrerende clichés over barokmuziek niet blijken te kloppen, ben ik me ook gaan toeleggen op de Wiener violone: de Weense contrabas uit de tijd van Mozart.

Als je zoals 250 jaar geleden met oude bogen op die darmsnaren speelt, dwingt dat je tot een andere speelstijl en esthetiek, waarmee je ook de recentere muziek weer anders kan benaderen.”

Le Compte durft dus breuken te maken en nieuwe verbanden te leggen. 'Relativeren' is dat eigenlijk. En enige onthechting is hem ook niet vreemd. Als we het even hebben over de Kindle boekentablet die Le Compte bij zich heeft, en het feit dat hij een groot deel van zijn fysieke muziekbibliotheek heeft weggegeven aan een Poolse Erasmusstudent en contrabasfreak, gaat het over het loslaten van wat zich heeft opgestapeld en het zoeken naar iets nieuws.

“Op die Kindle staan nog heel wat boeken over onderwerpen waar ik het fijne niet van weet. In het dankwoord van mijn doctoraat bedank ik ook een oud-leraar aan de humaniora in Blankenberge, die mij de notie bijbracht van het 'affectief openstaan': zaken niet bij voorbaat afwijzen, maar nieuwsgierig zijn. Mijn ouders waren ook zo. Hun tijd in Afrika heeft hen veel geleerd. Mijn moeder kwam uit een kunstenaarsfamilie, en mijn vader had ook artiest moeten worden. Hij pleitte voor een 'kritische geest' in plaats van een 'geest van kritiek'.”

“Het idee van onthechting houdt me ook meer en meer bezig. Het is mijn plan om het leven te eindigen zonder spullen. Als je door een kanker gesparteld bent, zie je al sneller de betrekkelijkheid van alles, en wil je je nabestaanden ook niet belasten met al die rommel. Ik zou niemand kanker aanraden, en toen ik ermee af te rekenen had, kon ik er niets positiefs in zien, maar nu weet ik dat het me ook iets heeft bijgebracht. Eén van mijn levensmotto's had mijn vader uit De lotgevallen van de brave soldaat Švejk van Jaroslav Hašek: Es hat alles seinen tiefen Sinn! Alles heeft een diepere betekenis.”

Fukushima

Een volgende breuk met het verleden wordt Le Comptes geplande verhuizing naar Japan binnen een paar jaar. “Mijn vrouw is nog steeds violiste in het Muntorkest, maar ze moet regelmatig naar haar oude ouders in Japan, die zelfs hun begrafenis al aan het voorbereiden zijn. Het idee is om daar op termijn te gaan wonen, want we kwamen er al regelmatig met ons Duo Sweet 17 om benefietconcerten te spelen voor de slachtoffers van de kernramp in Fukushima, en daarna in scholen en ziekenhuizen in de getroffen gebieden.”

“Uit vrees voor gezichtsverlies doen veel mensen daar helaas alsof er niets gebeurd is. Alsof het probleem wel zal weggaan als je er niet over spreekt. Maar wij hebben vooral contact met mensen die wel iets willen doen. De grootste angst van de achterblijvers is namelijk dat ze vergeten zullen worden, terwijl ze nog in die miserie zitten.

Voor miljoenen liters radioactief water is er nog geen oplossing. Families leven er gescheiden van elkaar omdat de moeders wegtrekken met de kinderen, terwijl de vaders in de streek moeten blijven voor hun werk. Voor hen spelen we klassieke muziek, maar ook popmuziek, Japans repertorium.”

De Japanners zijn over het algemeen gecultiveerd en herkennen veel westerse muziek, maar op de vraag of muziek de wereld kan veranderen, antwoordt Le Compte voorzichtig.

“Op kleine schaal misschien. Ik probeer mijn studenten duidelijk te maken dat wanneer ze weer eens hetzelfde stuk moeten spelen er altijd wel iemand in de zaal zal zitten voor wie die avond zijn leven zal veranderen. In Japan speelden we ook eens voor een instelling waar een professor zorgt voor twee groepen die in Japan veronachtzaamd worden: moeilijke jongeren en alzheimerpatiënten.

Toen we voor hen oude Japanse volksliedjes speelden, waren de jongeren op slag lammetjes, en begonnen de ouderen, die vaak hun eigen kinderen niet meer herkennen, plots allemaal mee te zingen met de tranen in hun ogen. Dat was één van de meest pakkende momenten in mijn leven als muzikant.”

Demonteerbaar

Vader Le Compte, die altijd een beetje triest was dat geen van zijn tien kinderen dokter werd, krijgt nu dus postuum een doctor. Maar hoe zit het dan met dat doctoraat, en waarover gaat het? Eigenlijk over zowat alles dat hierboven ter sprake kwam, want een artistiek doctoraat behoeft geen strikte onderzoeksvraag.

“Je kan het invullen zoals je wil. Je hoeft het zelfs niet neer te schrijven. Je kan het ook gewoon uitleggen, of er een film van maken. Maar omdat ik graag schrijf, heb ik een boek van vijfhonderd bladzijden geschreven dat Building bridges heet. Het gaat over het bouwen van nieuwe bruggen tussen culturen en muziekstijlen, tussen muzikanten en hun publiek, tussen oude muziek en nieuwe speelwijzen.”

Tijdens het concert in de Foyer van De Munt dat bij de doctoraatsverdediging hoort, zal Le Compte daarom niet alleen spelen op een kopie van een achttiende-eeuwse Weense violone (waarvoor hij ook een methode uitschreef), maar ook op twee demonteerbare contrabassen die hij in samenwerking met een breeddenkende luthier concipieerde.

Als aanzet om met speciale reisinstrumenten makkelijker nieuwe publieken te bereiken. Uiteraard brengen hij en Haruko Tanabe (op de dertiensnarige Viola d'Amore) een brede selectie van muziek van barok tot hedendaags: Bach, Mozart, Vanhal, en een speciaal voor het Duo gecomponeerd werk van de Amerikaanse componist Giuseppe Lupis. Voor affectief open geesten dus.

Op 25 november om 18 uur spelen Korneel Le Compte en Haruko Tanabe, samen Duo Sweet 17, een dubbel-recital in de “Grand Foyer” van de Munt