Aidsbegeleiding in Brussel eind jaren 1980: 'Doodsangst en onzekerheid' 

Dertig jaar geleden opende in de statige Diksmuidelaan in Brussel The Foundation de deuren. De kleine stichting begeleidde eind de jaren 1980 aids- en hiv-patiënten psychologisch.

"Het was een boeiende periode in mijn leven. Ik heb veel ellende gezien, maar bovenal veel solidariteit," zegt dokter Peter Van Breusegem, destijds bezieler van de stichting. Vrijdag is het Wereldaidsdag.

De angst voor de mysterieuze, dodelijke ziekte aids was groot in 1987. Mensen die hiv opliepen, het virus dat aids veroorzaakt, werden behandeld als paria's. Aids-patiënten waren ten dode opgeschreven en moesten vaak alleen omgaan met hun ziekte.

Dokter Peter Van Breusegem zag patiënten in zijn Brusselse spreekkamer binnenkomen met merkwaardige klachten. De patiënten waren vaak jong, begaafd, in de fleur van hun leven. De hiv-diagnose kwam dan ook hard aan. Niemand wist wat met hem zou gebeuren. De onzekerheid was moordend.

Angst
"De angst was reëel. Ik ken een acteur die, toen hij ontdekte dat hij hiv opgelopen had, zijn volledige inboedel verkocht omdat hij dacht dat hij binnen de kortste keren ging sterven," zegt Chille Deman, een bekende homo-activist uit Brussel. "De man leeft nog steeds. De doodsangst toen was toen even groot als de onzekerheid. We wisten van niets."

In het buitenland, voornamelijk in de VS en Groot-Brittannië, bestond een buddy-systeem. Dat hulpnetwerk van vrijwilligers hielp aids- en hiv-patiënten niet alleen aan de juiste medische informatie, maar ondersteunde hen ook van begin tot einde. Van Breusegem importeerde dat vriendschapssysteem naar België. The Foundation was geboren.

Zwaar
Omdat het buddy-project veel van de begeleiders eiste, werden de vrijwilligers gescreend en kregen ze een intense opleiding. Het moest ook hen weerbaar maken. "In het begin was een begeleider een palliatieve hulp. Buddy's moesten bij wijze van spreke non stop naar begrafenissen gaan," getuigt een oud-medewerker.

"Het was zwaar, ja. Maar ik was onder de indruk van de solidariteit en de bereidheid van de buddy's. Dat was inspirerend," zegt Van Breusegem. "Het was een boeiende periode in mijn leven. Ik was onder de indruk van wat mensen voor elkaar konden en wilden betekenen."

Frederik Tack was een van de buddy's. Hij kon, zoals de andere vrijwilligers, niet langs de zijlijn blijven staan kijken hoe mensen te lijden hadden. "Ik herinner me nog hoe ik een opleiding volgde, daar in de Diksmuidelaan. Vijf dagen lang volgde ik een intense training over hoe ik moest omgaan met aids, met patiënten en met de psychologische druk," zegt hij. "Elke buddy deed wat hij of zij kon. Ik volgde een paar patiënten in Kortrijk, Gent en Oudenaarde omdat ik daar dichtbij woonde."

Anoniem
The Foundation heeft een levensbelangrijke rol gespeeld in de psychologische begeleiding van de eenzame patiënten, die vaak nergens heen konden met hun verhaal. "Sommige patiënten wilden niet dat hun partner wist dat ze seropositief waren. Dan gebeurde het contact noodgedwongen anoniem, ik was gewoon een vriend die vaak op bezoek kwam," zegt Tack. "Er zijn veel mensen die in stilte hebben geleden."

Behalve psychologische begeleiding, gingen de medewerkers van The Foundation ook de boer op bij artsen en andere hulpverleners. Ook zij moesten opgeleid worden, ook bij hen was de onwetendheid groot. Verhalen over patiënten die niet bij de tandarts langs mochten of geen rusthuis vonden omdat ze besmet waren met hiv, waren eerder regel dan uitzondering.

Stigma
The Foundation was een kleine organisatie, in 1996 begeleidden 75 buddy's bijvoorbeeld 65 cliënten, maar was wel een pionier op het vlak van aids-begeleiding en emancipatie in Brussel en Vlaanderen. De behandelingen werden redelijk snel terugbetaald in België, dankzij pioniers zoals dokter Peter Piot, die later aan het hoofd stond van de VN organisatie UNAIDS. Maar het maatschappelijke stigma bleef. De buddy's van The Foundation hielpen dat leed te verzachten.

Onzichtbaar
Omdat de grootste onzekerheid en angst eind jaren negentig verdwenen was, onder andere door het werk van organisaties als The Foundation, stopte het buddy-systeem en ging het op in Sensoa, het huidige Vlaamse centrum voor seksuele gezondheid.

Er herinnert amper nog iets aan het vaak onzichtbare werk van The Foundation. Het adres op de Diksmuidelaan, ook toen al een doodgewoon appartement, ligt er nog even anoniem bij als toen. Maar wat gebeurde op nummer 51 heeft heel wat levens veranderd.