Alain Maron: ‘De echte coronacrisis moet nog komen’

De communicatie over Covid-19 kan veel beter, we moeten ons seniorenbeleid herdenken en het Gewest was onvoldoende voorbereid op de mokerslag van de pandemie. Brussels gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) zag tijdens de coronacrisis meer dan één ding fout lopen in Brussel. “Maar de kern van het regeerakkoord blijft overeind.”

Ruim twee maanden Covidcrisis hebben ook bij de gezondheidsminister hun tol geëist. Alain Maron werd niet enkel zelf al vroeg ziek. De anders zo goedlachse minister oogt ook vermoeid als hij ons ontvangt op zijn kabinet vlak bij het Noordstation.

Een crisis van deze omvang was dan ook niet wat hij verwachtte toen hij minder dan een jaar geleden voor het eerst minister werd. “En het is niet gedaan: de echte coronacrisis komt nu. De sociale en psychologische weerslag wordt groot.”

U was zelf Covid-19-patiënt. Hoe erg waren de symptomen?
Alain Maron: Het viel gelukkig mee, met lichte koorts, vermoeidheid en geur- en smaakverlies. Ik ben meteen twee weken in volledige quarantaine gegaan, zelfs gescheiden van mijn kinderen. Maar ondertussen bleef ik wel doorwerken.
’s Ochtends en ’s avonds toch, want in de namiddag moest ik slapen.

Helemaal leeg zijn de kantoren hier niet. Werkt het kabinet van de gezondheidsminister vooral van thuis uit of op kantoor?
Maron: Vooral via telewerk. Minder dan 10 procent van de mensen komt naar kantoor.

Is dat geen gebrek aan ‘sense of urgency’? Moet een gezondheidscrisis niet met fysieke vergaderingen worden beheerd?
Maron: Ook wij moeten de richtlijnen respecteren en onze werknemers beschermen. Zonder het telewerk zouden we juist veel meer zieken gehad hebben.

Verschillende mensen op het kabinet zijn ziek geworden in de week van 16 maart, toen het telewerk werd veralgemeend. Maar het blijft wel lastig om een crisis te beheren die je tegelijk moet ondergaan. We blijven zoeken naar een beter evenwicht.
‘

Deed Brussel het volgens u goed in de aanpak van de crisis?
Maron: Zowel de federale staat als de deelstaten waren niet goed voorbereid. Zo hadden we geen echt pandemieplan dat we konden activeren. Wat het Gewest betreft: het ontbrak aan een plan voor de rusthuizen, ook in de andere gewesten trouwens. We stonden daar een beetje in ons blootje voor die crisis, ook wat de daklozen- en armoedesector betreft. We hebben dus procedures moeten bedenken die we tegelijk meteen moesten toepassen.

Dat vroeg tijd. Wat de rusthuizen betreft, zaten we bovendien met een aanzienlijk gebrek aan materiaal. De verantwoordelijkheid voor dat materiaal ligt trouwens in de eerste plaats bij de rusthuizen zelf, waarvan er veel slecht voorbereid waren.

Het Gewest heeft de rusthuizen zo goed mogelijk ondersteund, met materiaal en mensen, want het rusthuispersoneel was niet opgeleid voor zo’n crisis. Maar de schade van die eerste weken is blijven doorwegen

De directeur van het Sint-Pietersziekenhuis zei dat hij u al midden maart waarschuwde voor de ramp in de rusthuizen, maar dat er geen reactie kwam.
Maron: De juiste reactie was materiaal bezorgen, maar dat hadden we niet! Veel mensen zeggen dat ze gewaarschuwd hadden. Et alors? Wat dan? Je moet die raad ook nog in de praktijk kunnen brengen.

Brussel heeft ruim 15 procent van de overlijdens in België, voor 11 procent van de inwoners. Waarom overlijden hier meer mensen?
Maron: Dat moet bestudeerd worden. Ik stel vast dat veel grote steden zwaarder getroffen zijn: Londen, Parijs, Madrid, Barcelona ... Dat zijn plekken van interactie en migratie. Verder is er wellicht ook een sociale factor. Er is veel armoede in deze stad, met kleine woningen en meer mensen in rusthuizen dan buiten deze stad.

Welke lessen trekt u uit deze crisis?
Maron: We moeten ons seniorenbeleid absoluut herdenken. De rusthuizen moeten beter omkaderd worden, er moet meer personeel komen met verschillende profielen. Daarnaast moeten we ongetwijfeld ook naar kleinere entiteiten in plaats van de huidige mastodonten met soms tot driehonderd bewoners.

Verder moeten we vooral nadenken over hoe we oudere burgers beter in de maatschappij kunnen integreren, of dat nu in een rusthuis is of thuis. Dat betekent dat we rusthuizen meer openen naar hun directe omgeving, maar ook dat we de dagcentra en de thuishulp versterken.

Die hulp moet niet alleen medisch zijn, maar ook sociaal. Want als we zoveel rusthuisbewoners hebben in Brussel, is dat vooral omdat die mensen sociaal geïsoleerd zijn. Onder meer met intergenerationele projecten kan je daar iets aan doen.

Vindt u dat het Gewest goed communiceert? De website coronavirus.brussels bijvoorbeeld lijkt meer op een amateurblog dan een degelijke informatiesite voor een groot publiek.
Maron: Het is vooral de bedoeling dat de professionele spelers daar de nodige informatie en de nodige documenten vinden. Het klopt dat het niet echt naar het brede publiek is gericht.

Moet het niet helderder? Een gefragmenteerde stad als Brussel vraagt toch een extra inspanning om een heldere boodschap te brengen, over de nationale regels én de vertaling naar Brussel? We denken bijvoorbeeld aan wat wel en niet mag in parken.
Maron: In de parken zelf hebben we die communicatie heel visueel aangepakt. En de communicatie over de nationale beslissingen hoort toch in de eerste plaats op het nationale niveau? Het klopt dat dát veel beter moet.

Zo is voor veel mensen basisregel nummer één nog steeds niet duidelijk: dat je bij bepaalde specifieke symptomen meteen contact moet nemen met je huisarts. Als mensen dat niet doen, kunnen we geen quarantainebeleid op poten zetten. Ook contact tracing moeten we beter uitleggen. We praten daar nu over met de federale overheid. Als dat geen heldere federale boodschap oplevert, zal het Gewest het zelf moeten doen.

Sommige burgemeesters verplichten nu maskers in de winkelbuurten, anderen niet. Moest het Gewest niet één Brussels beleid uittekenen?
Maron: (Neemt even de tijd om zijn woorden te wikken) Mijn persoonlijke mening is dat die regels overal in Brussel dezelfde zouden moeten zijn. Ik denk dat (minister-president, red.) Rudi Vervoort er ook zo over denkt.

Het is de boodschap die hij tijdens de Gewestelijke Veiligheidsraad heeft overgebracht aan de burgemeesters. Sinds het begin van de crisis hebben de burgemeesters dat ook grotendeels gerespecteerd. We zien nu vooral de uitzonderingen, terwijl de grote meerderheid van de gemeenten gewacht heeft op een akkoord met het Gewest.

Maar kon het Gewest niet één regeling afdwingen?
Maron: De burgemeesters hebben grondwettelijke bevoegdheden, die het Gewest niet zomaar kan afnemen. Voor het grote publiek is deze situatie in elk geval een catastrofe. Een mondiale pandemie bestrijden met regels die verschillen van gemeente tot gemeente: absurd!

Het algemene gevoel blijft dat het Gewest meer leiderschap kon tonen.
Maron: Ik ben niet de minister-president, ik ben niet bevoegd voor Veiligheid en heb ook niet de bevoegdheid over (gewestadministratie) Brussel Preventie en Veiligheid. Ik ben gewestminister en probeer leiderschap en verantwoordelijk te tonen over mijn eigen bevoegdheden: het milieu met de parken, de netheid, het sociale en de gezondheid.

De tol van het virus is erg zwaar, met nu al ruim 1.300 Covidoverlijdens in het gewest. Hebben we geen soort gezamenlijk rouwmoment nodig?
Maron: Die vraag moeten we inderdaad stellen. De impact op de bevolking is gigantisch en zal nog een hele tijd duren, door de overlijdens, maar ook door de isolatie in rusthuizen of thuis, ook binnen gezinnen, waar zelfs jongeren er erg onder blijken te lijden.

En dan is er nog de economische weerslag. We zullen dan ook onze diensten voor mentale hulpverlening moeten versterken. Dat wordt een van onze prioriteiten.

Iets anders: de boetes voor de lage-emissiezone zijn nu al een hele tijd opgeschort. Waarom en wanneer komen ze terug?
Maron: We kregen wel wat post van mensen die zeiden dat ze het openbaar vervoer niet meer konden nemen en dus wel op hun oude wagen aangewezen waren. Daar hebben we oor naar gehad. Maar de boetes worden binnenkort opnieuw geactiveerd. Normaal gezien begin juli of anders in september.

Haalt de crisis het meerderheidsakkoord niet overhoop?
Maron: Neen, ze bevestigt eerder dat de keuzes daarin de juiste waren, dat zie ik in mijn eigen bevoegdheden. Neem ons beleid voor daklozen. Dat moet anders en meer gericht op woningen voor daklozen, het housing-firstprincipe.

De crisis toont hoe belangrijk dat is: kleinere en kwalitatieve opvang en echte woningen, daarmee kom je ook in deze crisis verder. Hetzelfde voor de geplande uitbreiding van de groene ruimten: de parken zitten vol.

Maar de investeringen dreigen toch in het gedrang te komen?
Maron: Het budget is inderdaad een ander paar mouwen. We hebben nu al minstens 400 miljoen euro uitgegeven voor de crisis. We zullen ongetwijfeld tot 500 miljoen euro steunmaatregelen moeten gaan in een eerste fase, onder meer voor sociaal beleid.

Want de echte coronacrisis komt nu pas, met de economische en psychosociale weerslag van onder meer de werkloosheid. De impact op de begroting wordt dus gi-gan-tisch. Daar zullen we oplossingen voor moeten zoeken.

We kunnen het tekort op de begroting nog wat laten oplopen en er zullen ook onderbenuttingen zijn van budgetten. Maar dan nog zullen we keuzes moeten maken en onze prioriteiten opnieuw scherp stellen.

Over de netheid: op heel wat plaatsen worden de verschillende zakken gewoon in een vuilniswagen gegooid en samen verbrand. Kan dat niet anders?
Maron: Sinds deze maandag zou dat opgelost moeten zijn, op enkele kleine uitzonderingen na. U moet begrijpen dat de vuilnisophalingen extreem ingewikkeld zijn om te organiseren. Net Brussel had veel afwezigen, zieken én mensen die bang waren om te gaan werken.

Met vier in een vuilniswagen is nu eenmaal niet de veiligste omgeving. We hebben gekozen om die ploegen tot drie man te beperken en de ophaaldagen niet te veranderen. Een heksentoer.

Toch is er veel verontwaardiging: burgers sorteren zorgvuldig en dan gooit de overheid alles op een hoop.
Maron: Ik begrijp dat, als ecologist vind ik het verschrikkelijk om gesorteerde zakken te verbranden! Maar we hadden geen keus.

Bij Net Brussel broeit het nu al jaren. Hoe zit het met de aangekondigde hervorming?
Maron: De bestelde audits zitten in een eindfase. We willen van Net Brussel een modelorganisatie maken qua bestuur en ook wat het welzijn van de werknemers aangaat. Tegelijk moet de hoeveelheid restafval naar beneden. Net Brussel moet een centrale speler worden in de circulaire economie.

Zo willen we meer niet-destructieve ophalingen doen. Oude meubels worden nu vaak vernietigd bij het ophalen. Ik ben optimistisch over die hervormingen. Er zijn problemen, maar ik merkte ook dat veel personeelsleden zich erg betrokken voelen bij de organisatie.

We hebben vandaag negen ministers in België met een gezondheidsbevoegdheid. Moet dat niet anders? Alexander De Croo pleitte voor herfederalisering.
Maron: Ik heb er geen probleem mee om bepaalde aspecten opnieuw federaal te maken, samen met Groen hebben we daar ambitieuze standpunten over. Maar op dit moment hebben de ministers in de federale regering toch beter te doen dan over hervormingen discussiëren? We moeten deze crisis nú beheren, binnen het huidige kader. De rest zijn rookgordijnen.

De federale overheid doet haar job niet?
Maron: We zitten in een crisisbeheer en dan moet de Nationale Veiligheidsraad leiden en beslissen. Dat blijft moeilijk in dit land, zelfs voor de federale overheid. Zelf heb ik er geen probleem mee, wij passen loyaal toe wat federaal wordt beslist.

Maar die overheid zelf neemt niet echt de leiding. Er ontstaat nu een soort structuur waarbij de deelstaten mee beslissen na zeven uur vergaderen, terwijl het federale niveau het voortouw zou moeten nemen. Dat is een van onze grootste problemen vandaag: we hebben een zwakke federale staat, ook los van die minderheidsregering. Dat heeft de crisis overduidelijk getoond.