Autovrije centra (2): New York, het meest bezochte plein ter wereld

In New York werd Times Square autovrij in 2009. Het ‘kruispunt van de wereld’ is de meest druk bezochte plaats ter wereld en het nieuwe plein behoort nu ook tot de meest gegeerde winkellocaties. Een testfase met klapstoeltjes ging de heraanleg vooraf.

New York heeft geen eeuwenoud centrum dat zich leent tot de uitbouw van een voetgangerszone, maar de Amerikaanse miljoenenstad heeft onder burgemeester Bloomberg wel werk gemaakt van betere publieke ruimte en her en der plaats van de auto teruggegeven aan voetgangers en fietsers.

De meest zichtbare verandering voor de occasionele bezoeker is de transformatie van Times Square, dat werd omgetoverd van een immens druk autokruispunt tot een echt plein voor voetgangers. Het plan ging in testfase in het voorjaar van 2009. Het asfalt werd simpelweg heroverd met klapstoeltjes en ander tijdelijk meubilair.

Snel en goedkoop
“De grootste verrassing van onze ingreep was dat er plots veel meer mensen waren”, vertelt Janette Sadik-Khan, destijds aan het hoofd van de mobiliteitsadministratie van de stad. “Dus besloten we snel om honderden klapstoelen aan te kopen. Resultaat: iedereen sprak over de stoelen, niet over het weren van de auto. Het project was het bewijs dat je snel en goedkoop dingen kan veranderen en dat mensen er meteen de vruchten van plukken.”

De resultaten waren overweldigend positief. Het autoverkeer in de omliggende straten werd niet noemenswaardig drukker. Op sommige plaatsen werd zelfs minder file geregistreerd. Het aantal ongevallen in de buurt daalde spectaculair. De stad besliste dan ook snel om Times Square definitief aan te leggen als een pedestrian plaza. Ook andere pleinen langs Broadway, de grote laan die Manhattan diagonaal doorkruist, werden aangepakt.

Times Square was al veel langer een toeristenattractie maar zag de bezoekersaantallen nog flink stijgen sinds het autovrij maken. Op piekdagen trekt het plein tot een half miljoen bezoekers. Gemiddeld ligt het cijfer rond de 360.000. Op jaarbasis gaat het om meer dan 130 miljoen. Volgens de stad gaat het om de meest bezochte plaats ter wereld.

Disneyficatie
Hoewel veel handelaars aanvankelijk tegen waren, bleek de voetgangerszone een zegen voor winkeliers. Keerzijde van het succes is wel dat de huurprijzen nog flink gestegen zijn. Voor een groot winkelpand loopt dat snel in de miljoenen dollar per jaar. “Times Square behoort ondertussen tot de tien meest gegeerde locaties ter wereld”, aldus nog Sadik-Khan. Het plein telt steeds meer flagship stores van grote merken. Andere winkels moesten andere oorden opzoeken omdat het onbetaalbaar werd.

De opwaardering van Times Square was wel al ingezet lang voor er sprake was van de autoban. In de jaren 1970 en 1980 werd de wijk nog hoofdzakelijk geassocieerd met misdaad en prostitutie. In het daaropvolgende decennium drong burgemeester Giuliani echter de criminaliteit terug. De stad stimuleerde ook de renovatie van vervallen theaters. Times Square werd zo opnieuw een bestemming voor gezinnen en toeristen. Volgens critici sloeg de evolutie echter al snel door richting Disneyficatie. Alles kwam in het teken van brave massaconsumptie, naar het beeld van de Disneyparken.

“Het handelsaanbod in Times Square was al erg gericht op toeristen”, zegt Jacob Anbinder, onderzoeker bij de Century Foundation. “Het weren van de auto’s heeft op dat vlak dus geen enorme rol gespeeld. Het creëerde wel nieuwe mogelijkheden voor mobiele verkopers en een populaire ticketshop voor musicals en andere voorstellingen.”

High Line
Ook de komst van nieuwe bewoners in de wijk was al ingezet voor de transformatie van Times Square. De armere buurten ten westen van het plein begonnen te veranderen in de jaren 1990 met de opkuis onder Giuliani. Bouwprojecten kregen een enorme boost na de toelating voor meer hoogbouw onder Bloomberg. “Ook de verhuizing van heel wat banken van Wall Street naar deze buurt speelt een rol”, zegt Anbinder. “De wijk is daarom al langer in trek bij jonge werkenden. Tussen 2000 en 2010, dus grotendeels voor het autovrij maken van Times Square, is de bevolking in de buurt met meer dan 60 procent gestegen.”

Vraag blijft of New Yorkers zelf iets hebben aan een Times Square dat vooral op maat van toeristen is gemaakt. “Stadsbewoners liggen er inderdaad niet wakker van, maar dezelfde recepten zijn ook elders toegepast en daar profiteren de New Yorkers wel van minder rijvakken en meer plaats voor fietspaden en pleinen. Ook de High Line, een populair park op een verlaten spoorlijn, is een geslaagd voorbeeld van het beleid van de stad.”