Bevolkingstrends (3): De nieuwe migrant is EU-burger

De evolutie is breed ingezet na de val van de Berlijnse Muur, en verder verstevigd tijdens de voorbije tien jaar: de oorsprong van nieuwkomers in Brussel lijkt definitief verschoven van de Maghreb naar de Europese Unie. De economische malaise vanaf 2008 heeft talrijke Spanjaarden, Italianen en Grieken doen aanspoelen in Brusselse gemeenten. Fransen blijven met grote voorsprong de belangrijkste groep niet-Belgen.

Geograaf Benjamin Wayens kan ervan meespreken: de Brusselse bevolkingssamenstelling is aanzienlijk aan het diversifiëren én verjongen. Wayens en zijn partner waren jaren geleden één van de eerste jonge koppels die in hun straat een oudere, homogene generatie Brusselaars gingen vervangen, die er in de jaren ’50 en ’60 hun huizen hadden opgetrokken. De voorbije tien jaar is die straat, dichtbij Westland Shopping in Anderlecht, sterk gediversifieerd, net als zoveel anderen in Brussel, en dan vooral door Europese nieuwkomers.

“Woonden er tien jaar geleden nog hoofdzakelijk oude Belgen, dan hebben Belgo-Marokkanen, Roemenen en Grieken vandaag de fakkel overgenomen", zegt Wayens, geograaf aan onder meer de ULB.

“Mijn straat vertelt het verhaal van zowat heel het Gewest: migratie naar Brussel wordt alsmaar diverser”, vervolgt Wayens. “Terwijl het voordien nog vooral om migranten uit de Maghreb en Turkije ging, zien we vandaag meer mensen uit de hele wereld, en dan vooral veel meer mensen uit de Europese Unie. De meerderheid van nieuwe migranten in Brussel komt vandaag uit de EU.”

In het hele Gewest zitten Fransen, Roemenen, Spanjaarden, Polen, Portugezen en Bulgaren duidelijk in de lift. Dat valt ook op in Vorst onder meer:

(Lees verder onder de grafiek)

Torenhoge jeugdwerkloosheid
De demografische evolutie van Brussel onderstreept een Europese evolutie: de 510 miljoen inwoners van de EU worden steeds mobieler. “Door de gevolgen van de economische crisis in onder meer Spanje en Griekenland eind jaren 2000 zijn enorm veel Zuid-Europese jongeren naar het noorden gemigreerd”, weet demograaf Benjamin Wayens.

Net als in Griekenland stond de jeugdwerkloosheid (-25 jaar) in Spanje tijdens het dieptepunt van de schulden- en vastgoedcrisis op 50 procent. In oktober van vorig jaar lag het in beide landen nog boven de 40 procent, met Italië op de derde plaats in Europa, met 36,4 procent jeugdwerkloosheid (België op 21,2 procent).

Brussel, voorstad van Parijs
In de gemeenten Etterbeek, Brussel-Stad, Vorst, Elsene, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe én Sint-Pieters-Woluwe - grosso modo het zuidoosten van het Gewest - hebben Fransen hun status als grootste buitenlandse bevolkingsgroep de voorbije tien jaar alleen meer geconsolideerd. In een gemeente als Watermaal-Bosvoorde blijven ze opmerkelijk groeien, terwijl andere buitenlandse nationaliteiten er min of meer stabiel blijven.

(Lees verder onder de grafiek)

Waar blijven al die Fransen vandaan komen? "Net als voor de Roemenen speelt uiteraard de culturele nabijheid, de taal, voor Fransen", verklaart demograaf Benjamin Wayens. "Bovendien ontdekken steeds meer Fransen de erg voordelige vastgoedprijzen in Brussel." Sommige Fransen wonen in Brussel en werken in Parijs. Dat valt op tijdens de ochtendspits op de Thalys naar Parijs: voor een niet onaanzienlijk aantal Fransen is het retourtje vanuit Brussel - 1:22 uur - vaste kost.

"Ook zijn er veel Franse studenten in Brussel, en dan met name in de richting geneeskunde bijvoorbeeld, omdat de Franstalige opleidingen in tegenstelling tot Frankrijk geen ingangsexamen vereisen", vervolgt Wayens. "Er zijn inmiddels zoveel van hen dat een aantal opleidingen quota hebben opgelegd, om te vermijden dat Fransen alle plaatsen zouden innemen."

Op tien jaar tijd is de Franse bevolking van Ukkel met de helft toegenomen: van 6.212 in 2005 tot 9.171 in 2015. Fransen weten zich aangetrokken om fiscale redenen: vanaf een goeie 1,3 miljoen euro op de spaarrekening betalen onze zuiderburen immers een vermogensbelasting, die progressief is - hoe meer vermogen, hoe meer belasting.

Daarom is het allicht geen toeval dat Ukkel als Belgische gemeente het vaakst voorkwam in de zogenaamde Panama Papers van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), een groot lek over offshoreconstructies in het gelijknamige belastingparadijs. Met name een aantal vermogende Franse belastingvluchtelingen voerden de lijst aan.