'Brusselse communities lopen door tot in de Rand'

Brussel is op te delen in verschillende zones, maar die zones stoppen niet bij de grenzen van het gewest. Dat zie je als je kijkt naar waar mensen verhuizen, maar nog veel meer als je het pendelverkeer in kaart brengt, of nagaat wie met wie belt.

Op bestuurlijk en politiek vlak blijft Brussel beperkt tot de negentien gemeenten. Maar de Brusselse metropool strekt uit over een veel groter gebied.

Brussel Studies publiceert maandag een onderzoek hierover. Daarbij focussen de onderzoekers Adam, Delvenne en Thomas, allen verbonden aan de UCL, op de vroegere provincie Brabant. Ze gaan na of er communities zijn van mensen die meer met elkaar interageren dan met de rest van de provincie of het land. Die netwerken brengen ze vervolgens in kaart.

Verhuizen
De onderzoekers gaan onder meer aan de slag met het aantal gemelde verhuisbewegingen. Op basis van die gegevens, weliswaar uit 2011, komen de onderzoekers in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot vier communities. Een noordwestelijk deel, met gemeenten zoals Jette, Ganshoren, Sint-Agatha-Berchem maar ook de Stad Brussel. Een zuidelijk deel, van Sint-Gillis tot aan Ukkel, dat ook Drogenbos en Linkebeek omvat. Sint-Joost-ten-Node, Evere en Schaarbeek vormen in het oosten dan weer een eigen kleine community en als laatste is er een groter gebied dat de beide Woluwes omvat, en zich uitstrekt tot Tervuren en Zaventem.

"Dat wil niet zeggen dat er geen relatie is tussen bijvoorbeeld Wemmel en Jette. Maar tussen de Brusselse gemeenten van die community, is die nog groter", legt onderzoeker Isabelle Thomas uit aan BRUZZ.

Volgens de onderzoekers hebben grondgebied en taal een grote invloed op de keuze van nieuwe woonplaats. Maar ook afstand speelt mee. Men wil ook na de verhuis dicht bij vrienden, school en hobby’s blijven, iets wat bij het pendelverkeer totaal geen rol speelt.

Woon-werkverkeer
Dat is ook te zien op volgende kaart, waar er geen 22 Brabantse communities zijn, maar slechts 2 ‘werkgelegenheidsbassins’: Brussel en Leuven. Het bassin Brussel omvat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het arondissement Halle-Vilvoorde en de provincie Waals-Brabant. Mensen rond Leuven zijn meer georiënteerd op die stad. Voor de duidelijkheid, er gaan ook mensen van Leuven werken naar Brussel en omgekeerd, maar over het algemeen wisselen de gemeenten van dat bassin meer pendelaars met elkaar uit, dan met de rest van het land.

De Brusselse invloedsfeer mag dan wel tot in Oost-Vlaanderen en Henegouwen reiken, de provinciegrenzen blijven over het algemeen vrij goed standhouden, iets wat de wetenschappers ook terugvonden in eerder onderzoek.

Telefoongesprekken
Ten slotte deelden ze de vroegere provincie Brabant ook in op basis van de mobiele telefoniestromen, gemeten van antenne tot antenne. Daaruit volgt opnieuw een heel ander beeld. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is onderverdeeld in vier communities: een centraal zakendistrict (het centrum), en een westelijk, oostelijk en zuidelijk deel, die zich ruimtelijk gezien heel wat verder uitstrekken dan de gewestelijke grens.

Dat kan volgens de onderzoekers verklaard worden door gelijke socio-economische kenmerken. "De opdeling van Brussel in een westelijk en een oostelijk deel bijvoorbeeld, gaat al lang mee", zegt Thomas. "Het kanaal met haar vroegere industrie, is een scheidingslijn tussen Oost en West, tussen rijk en arm. Iets wat zich verderzet tot buiten de gewestgrenzen."