Daklozen vrezen de koude: ‘Er zullen nog meer doden vallen’

Hoewel het de komende dagen wat warmer wordt, zakte het kwik de voorbije nachten dichter bij het vriespunt. Het Rode Kruis opent haar opvangcentra morgen, Samusocial volgt midden november. Op straat wapenen daklozen zich intussen met karton, dekens en slaapzakken. “Dit wordt een helse winter.”

De zon schijnt donderdagmiddag op een deel van het Europakruispunt voor de hoofdingang van het Centraal Station, maar wie in de koude schaduw staat, voelt dat de winter er stilaan aan komt. Het winterplan van het Rode Kruis gaat morgen dan ook van start.

“Winteropvang van het Rode Kruis? Waar dan?”, vraagt Geoffrey, die sinds anderhalve maand buiten slaapt in Brussel, in de buurt van het station. Daarvoor was hij al een tijdlang dakloos in Doornik. “Toen ik hier aankwam, had ik een week niet meer gegeten. Hier is er tenminste voedselbedeling.” De koude nachten trotseert hij door zijn slaapzak bovenop een deken te leggen en zich met een ander deken te bedekken.

“We trekken onze plan”, zegt Dominique, dakloos sinds april dit jaar, terwijl hij naar het deken wijst dat zijn benen warm houdt. “In tegenstelling tot wat velen denken is het vooral overdag moeilijk om warm te blijven”, gaat de man die in december zestig wordt verder. Maar niet alleen de koude ervaren de daklozen voor het Centraal Station als een bedreiging. Zij zien de onveiligheid de laatste tijd toenemen en slapen daarom in kleine groepjes.

'Er zijn al gewonden gevallen'

“We zien op verschillende plekken dat daklozen worden weggejaagd door de veiligheidsdiensten. Een groep Polen verbleef aan metrostation Madou, maar moest daar begin deze maand vertrekken”, vertelt Dominique. “Ook aan De Brouckère en aan de Beurs moeten daklozen weg. Wie daar de orders voor geeft, weet niemand.”

Plaats voor daklozen wordt schaarser, stelt hij. “Daardoor zie ik hier elke dag tien nieuwe gezichten. Het resultaat: meer gevechten onderling. Vorige week waren er hier drie diefstallen (onder daklozen, red.) met een mes. Er zijn al gewonden gevallen, maar dit is nog maar het begin. Dit wordt nog een bloedbad.”

Toilet Centraal Station

Jean* komt erbij staan, met een puppy die nog geen maand oud is in zijn jas. “Ik ben pas drie dagen geleden op straat beland. Ik wist niet eens waar ik kon slapen, maar hij helpt me”, wijst hij naar Dominique, die hij als een soort van mentor ziet. We wandelen samen door het station, richting de toiletten. “Een van de eerste moeilijkheden die je ondervindt op straat is het vinden van een wc en een stopcontact om je gsm op te laden.”

Maar de daklozen voor het Centraal Station kunnen rekenen op de goodwill van de man die aan de toegangspoortjes van de wc’s zit. “Als hij hier werkt, mogen we naar het toilet zonder 50 cent te moeten betalen en we kunnen hier ook onze gsm opladen. Wat een mens!”, glundert Jean. “Ik ben maar een mens zoals jullie”, glimlacht de toiletbeheerder bescheiden.

Spullenbedeling

We hollen samen terug naar buiten, want een bestelwagen van Samusocial is net voor het Europakruispunt gestopt. Een dozijn mannen en een vrouw wachten tot ze enkele spullen van de hulpverleners krijgen. Blikjes tonijn, een deken en een onderbroek voor de meesten, schoenen voor enkele lucky few. Jean staat er nog een beetje onwennig bij en weet niet wat doen. “Kom erbij, wat heb jij allemaal nodig?”, roept Dominique. “Wat heb jij al van kledij? Niets? Dat dacht ik al.”

Vijf minuten later is de bestelwagen alweer leeg. Dominique zucht. “Het laatste deken was al weg”, zegt hij, terwijl hij enkele blikjes tonijn aan een andere dakloze man uitdeelt. “Samusocial komt alleen langs als wij erom vragen en we hadden om hygiënekits gevraagd, maar die waren er weeral niet.”

'Meer doden'

Voor de tijd van het jaar vallen de temperaturen nog mee, maar Dominique vreest de komende winter. “Sommigen op straat zijn al zodanig verzwakt, als een vogel voor de kat. En het kan een heel koude winter worden”, zegt hij. “Vorig jaar zijn er 73 doden gevallen (het Collectief Straatdoden heeft het over 67 doden in 2018, red.), maar ik ben er zeker van dat er dit jaar meer dan honderd doden zullen vallen, zeker als het terug vriest. Dit wordt een helse winter.”

De daklozen die we spreken verwachten niet al te veel van hulporganisaties als Samusocial en het Rode Kruis. "Het Rode Kruis?!", brult Laurent, die al twee jaar op straat leeft. "Vorige week stonden hier nog fondsenwervers handtekeningen te lokken en zeiden ze aan passanten dat ze ons daarmee zouden helpen, maar ik heb hier nog nooit iemand van het Rode Kruis gezien."

Dominique knikt. “De winter betekent onzekerheid. Hopelijk zullen de hulporganisaties voldoende spullen zoals dekens in stock hebben, al ziet het er niet naar uit. We krijgen wel hulp, maar niet noodzakelijk van zij die ervoor betaald worden.”

En de winteropvang? “In een opvangcentrum zaten ze met bedwantsen, een ander moest dicht voor werken. We weten nog niet wat Samusocial zal voorzien, maar er is te weinig noodopvang voor de 4.000 daklozen in Brussel.”

*Jean is een schuilnaam