Dan maar de Volkskeuken

“Op de buiten kon je ‘gratis’ leven van de goddelijke oogst, in de stad moest voor alles betaald.” Karel Van de Woestijne brengt verslag uit van de hongerige Brusselaars, ‘les mangeurs de soupe communale’.

27 augustus 1914 – “Wij staan op de hoek van de Koningsstraat in een groepje de witte officiële aankondigingen te lezen, die talrijker en talrijker worden. Het gaat om berichten over uitdeling van voedsel aan behoeftigen, over vergoeding aan gezinnen der miliciens, over het inrichten van een bureau van weldadigheid, dat de uithongering van Brussel voorkomen wil.”

20 september – “Gelukkig is er op voldoende wijze voor voedsel gezorgd: het Comité Central de Secours et d’Alimentation, dat door Ernest Solvay is gesticht en waar hij een millioen voor geschonken heeft, bezit al in de voorsteden vertakkingen, die geldinzamelingen doen.” Van de Woestijne ergert zich bijzonder aan de omhalingen.: “Bij geen enkele rijke haast ontvangt zij zelfs maar de kleinste gift. (…). De armen, daarentegen, de kleine bedienden, die nog slechts de helft van hun wedde trekken, werklui die gedwongen staken of alleen een paar dagen in de week werken, vrouwen van soldaten en onderofficieren onder de wapens, zij allen tonen een mildheid des harten, …”

19 oktober – “De volkssoep – de eerste stap tot een communisme, waar wij allen over heel kort misschien de weldaad van zegenen zullen, mits de rijken bijstand bieden, niet naar de mate van hun mildheid, maar naar deze van hun vermogen (…). / De volkssoep, Spartaanse gortebrei der Brusselaars, bestaat, als alle goede dingen, uit drie: het bereiden, het verdelen en het eten. De drie delen heb ik vandaag meegemaakt. Ik ben eerst gegaan naar de loods, waar de soep gekookt wordt. (…) Duizenden uien vatten u bij de neus. Honderden struiken selder(…), de witte kolen zijn glad als (ik durf het haast niet te zeggen) het gemillimeterd hoofd van een Duits soldaat. (…) Houdt gij van prei? – on en a mis partout, en de geur ervan doet u watertanden. (…) Drie behendige anatomen snijden zonder pijn of smart beenderen uit vlees. Het vlees wordt door een vierde chirurg gemalen. De geradbraakte ossen komen terecht in zeer geschikte kuipen. (…) Terwijl de aardappelen mechanisch geschild worden, en de uien gepeld door de handen van hooggeplaatste vrouwen. / Eén der leden van het comité spreekt de geroepenen toe: ‘Wij verzoeken u, vooral uw ketels en potten goed te reinigen voor gij uw soep komt te halen. Dan zullen er geen klachten meer zijn, dat er lucifers in liggen en pieren in zwemmen.’ / Ieder heeft een kaart, opgemaakt door het armenbestuur. Daarop staat het getal porties vermeld, waar hij recht op heeft. Wie betalen kan, geeft 5 centiem per portie. De volkssoep nu kost 33.000 frank per dag voor Brussel en voorsteden ( voor 1 miljoen monden, red.). Dat alleen reeds kan er u respect voor inboezemen.”

Mei 1915 – “Het werk der volkssoep heeft, van lieverlede meer uitbreiding genomen. Spaarcenten en schaamtegevoel hadden velen aanvankelijk weerhouden er gebruik van te maken. Spaarcenten raken echter op, en tegen honger is zelfs schaamte niet bestand.”

Juni 1915 – “Dat de soep zo slecht is, ligt natuurlijk voor een deel aan de koks./ (Maar het tij keert, red.) De volkssoep waar zovelen gretig van genoten hebben, valt in onmin. Niet dat het aantal uitgedeelde porties zou verminderd zijn; velen, die thans weer werken, en aldus sommige rechten op ondersteuning verliezen, verbergen zorgvuldig hun nieuwe broodwinning om als voorheen soep te kunnen halen. Het valt echter niet te betwisten: de soep bulkt onder het volksmisprijzen. De menigte bejegent ze met smaak. En in ‘mangeur de soupe communale’ is het overvloedig scheldrepertorium van Brussels gepeupel een vokabel rijker geworden.”
Jean-Marie Binst

Volgende week: laatste deel: Optimisme ondanks alles