'Dia de los Muertos' wint aan populariteit: 'Niets te maken met Halloween'

Wie de komende dagen een morbide stoet Mexicanen bloemen ziet gooien, hoeft niet te schrikken. Het gaat om Día de los Muertos, een traditionele herdenking van de doden, die ook in Brussel alsmaar populairder wordt. Een stoet van naar schatting 300 man trekt op 3 november door de Marollen. “Bij ons staan de doden veel dichter bij het leven.”

El Día de los Muertos bestond al lang voor de Spanjaarden Amerika verwoestten. “Oorspronkelijk vond het feest plaats eind september-begin oktober, net na de oogst", zegt Israel Alonso (37), die in de Marollen dit jaar zo'n feest organiseert. “Maar de katholieken hebben het verplaatst naar Allerheiligen, en er elementen aan toegevoegd.”

Alonso beklemtoont dat het om een complexe traditie gaat, die van streek tot streek verschilt. Toch komen dezelfde elementen vaak terug, zoals bijvoorbeeld een stoet waarbij men bloemblaadjes rondstrooit.

“Dat is om de doden de weg van het kerkhof naar het huis van de familie te tonen”, zegt Alonso. “Daar wacht hen een altaar met hun favoriete eten, bier of merk van sigaretten op. We steken de sigaret ook echt aan voor hen." Daarnaast is er ook muziek en kunst, allemaal naar smaak van de overledene.

Feest

De begrafenissfeer die je in België traditioneel rond Allerheiligen vindt, is bij de Mexicanen ver zoek. “Het is een feest, en een manier om bijvoorbeeld aan de kinderen verhalen over hun overleden opa te vertellen”, zegt Alonso.

Die overledenen komen mee aanschuiven aan de feestdis. Op 31 oktober is het aan de overleden kinderen, op 1 november volgen de volwassenen, en op 2 november is er een processie, en mogen de (nog) levenden alles opeten. “Dat de ziel van opa letterlijk mee aanschuift, is trouwens iets heel katholiek. Bij de Azteken geloofde men dat de ziel oplost in het universum. Maar iedere familie bekijkt dat anders.”

De gebruiken staan alleszins niet in steen gehouwen. Zo mag men in sommige streken al eerder het eten voor de doden opeten. En in Brussel trekt de stoet dit jaar op zaterdag 3 november door de Marollen. “Dat is om praktische redenen”, zegt Alonso. “Op zaterdag komt er meer volk kijken.”

Met Halloween heeft Dia de los Muertos al helemaal niks te maken. “Dat is met zombies en zo, om mensen bang te maken”, zegt Alonso. “Dat is helemaal onze bedoeling niet. De (versierde) schedels die ook op de Mexicaanse dag prominent aanwezig zijn, zijn een referentie naar Tonanzin, de Azteekse moedergodin, die doodshoofden aan haar rok had hangen, om de overledenen dicht bij haar te houden.“

Brussel

Wat El Dia de los muertos wél met Halloween gemeen heeft, is de toenemende populariteit. Het feest is nu ook buiten Mexico steeds bekender, zo ook in Brussel.

“De Mexicaanse gemeenschap in de hoofdstad lijkt groter nu”, zegt Federico Garcia, een Mexicaanse kunstenaar die al 20 jaar in Sint-Gillis woont. “Ook de Unesco-verklaring als immaterieel erfgoed en de laatste James Bondfilm die in Mexico-Stad op een Dia de Muertos-parade begint, hebben het hem gedaan”, aldus Garcia. “Er zijn nu meer vieringen én die vieringen zijn een big thing geworden.”

Commercie

Wie populariteit zegt, zegt commercialisering, met merchandising en hippe verkleedfeestjes langs het kanaal, die niet langer naar Halloween maar naar Dia de los Muertos verwijzen. Maar in Brussel wordt de platte commercie alvast gecounterd door een participatief project met de scholen, buurtbewoners, verenigingen en handelaars van de Marollen.

Kinderen kunnen de hele herfstvakantie schedels versieren en worden onderwezen in de Mexicaanse benadering van de dood. Mexicaanse en Europese bands en kunstenaars krijgen op 2 november dan weer een kans bij het publiek.

Orgelpunt is de stoet op 3 november, voorafgegaan door een altaar met Mexicaanse offers, muziek en schmink. De parade begint om 18 uur en vertrekt vanuit het Cultureel Centrum Breugel. Ook op diverse andere plekken in de stad vinden spontane vieringen plaats.

Voor meer info, zie www.ccbruegel.be.