Dikste krant van het land blijft groeien: op bezoek bij het Staatsblad

Met de verhuizing raakte het Staatsblad zijn zichtbaarheid in de stad kwijt. In de WTC-toren heeft de organisatie nog wel een eigen – bescheiden – ingang, aan de Antwerpsesteenweg, maar een officieel naambord ontbreekt. Een A4'tje op de glazen deur is de enige indicatie voor de bezoekers. “Je mag in deze toren niet zomaar je eigen naambord op de gevel plakken,” legt Verrezen uit. “We wachten nog altijd op de juiste instructies.”

Waarom er zoiets als een Staatsblad bestaat, vraag ik als we aankomen in het directeursbureau op de zestiende verdieping. “Omdat iedereen geacht wordt de wet te kennen,” antwoordt Verrezen. “Maar die moet dan natuurlijk ergens gepubliceerd zijn. Door de publicatie in het Staatsblad kan de burger er kennis van nemen. Vanaf dan is de wet bindend.”

Het Belgisch Staatsblad – Moniteur Belge in het Frans – is aan zijn 190ste jaargang bezig en is dus even oud als ons land. In 1830 begon het Voorlopige Bewind met twee publicaties: een puur administratief Bulletin des Arrêtés et Actes en L'Union Belge, een dagblad dat behalve nieuws en opinie ook officiële berichten bevatte. Een jaar later evolueerde L'Union Belge tot Moniteur Belge en in 1845 fuseerde het dagblad met het Bulletin.

Verrezen: “Vanaf dat moment verschenen in deze officiële publicatie geen opiniërende artikels meer. Wel stond er nog een hele tijd royaltynieuws in. Een bericht over een prins die naar New York ging of het menu van een staatsbanket.”

Eind negentiende eeuw verhuisde het Staatsblad naar zijn stek aan de Leuvenseweg. Daar was bovenin een groot appartement ingericht, waarin de opeenvolgende directeurs moesten wonen. Beneden zat de drukkerij met de rotatiepers. Ruim een eeuw werd er niet alleen het Staatsblad gedrukt, maar ook allerlei ander drukwerk, van visitekaartjes voor ministers tot de parlementaire Vragen en Antwoorden.

Het Staatsblad werd verkocht per abonnement. In 1900 kostte een jaarabonnement 20 Belgische frank, honderd jaar later 4.368 frank (iets meer dan 100 euro).
Maar toen deed de digitalisering haar intrede. In 1997 kwam er naast de afgedrukte ook een onlineversie en vijf jaar later werd beslist om te stoppen met het dagelijkse drukken. Sinds 2003 wordt het Staatsblad alleen nog digitaal – en gratis - verspreid.

Vijf exemplaren

Wel worden er nog elke dag vijf exemplaren geprint. Dat gebeurt tegenwoordig met een kolossale Xerox-printer. Verrezen ondertekent de vijf stuks, zodat ze als authentiek gelden. “Een ervan wordt bezorgd aan de minister van Justitie, een tweede aan de Konink­lijke Bibliotheek voor het wettelijk depot en een derde aan het Rijksarchief. Het vierde blijft hier en ligt ter inzage van het publiek,” vertelt Verrezen.

“Tot voor kort werd het vijfde exemplaar op microfilm gezet. Een geprinte tekst kan na verloop van jaren immers vervagen, een microfilm niet. Ondertussen is beslist hiermee te stoppen en te zoeken naar een andere manier voor digitale archivering. Maar we drukken dat vijfde exemplaar nog elke dag af.”

Verrezen bladert door een vers afgewerkt Staatsblad, 398 pagina's dik. Wat er allemaal in staat? “Veel meer dan je zou kunnen vermoeden. Om te beginnen veel wetgeving, niet alleen van de federale overheid, ook van de regionale overheden. Wij zijn een onderdeel van de FOD Justitie, de federale overheid dus, maar we publiceren ook in opdracht van de gewesten en gemeenschappen. Verder alle cao's, een aantal vonnissen en ook de vacatures bij de overheid en de rechtbanken. Voor de rest nog een heleboel rare zaken waarvan de wetgever geoordeeld heeft dat ze moeten worden gepubliceerd.”

Zo staat in de edities van 22 en 23 januari onder meer te lezen dat het Belgische leger dit jaar maximaal 27.249 militairen mag tellen, dat de Brusselse regering ene Frédérik-Thomas Pirard aanduidt als regeringscommissaris bij het Woningfonds, dat de Waalse regering een tijdelijk verkeersverbod instelt in de bossen om de verspreiding van de Afrikaanse varkenspest tegen te gaan en dat de Vlaamse overheid een programma opstart voor de bescherming van de kamsalamander.

Persoonlijke informatie

Het valt op dat er behoorlijk wat persoonlijke informatie verschijnt. Je verneemt uit het Staatsblad niet alleen wie de nieuwe consul-generaal in Lubumbashi wordt of wie elders in overheidsrangen is benoemd of gepromoveerd ('bevorderd'), ook kom je te weten welke ondernemingen failliet of zelfs frauduleus failliet zijn verklaard en lees je wie zijn familienaam liet veranderen, wie allemaal onbekwaam is verklaard en dus een voorlopige bewindvoerder heeft gekregen, welke professoren cumuleren en welke burgers hun huwelijkscontract hebben gewijzigd.

Verrezen: “De reden van publicatie is doorgaans dat derden op de hoogte moeten zijn, bijvoorbeeld van een onbekwaamverklaring. Om privacyredenen laten we niet toe dat die informatie terechtkomt in de Google-zoekmachine. Het is niet de bedoeling dat je de naam van je buurman intikt en zo een heleboel zaken over hem te weten komt. Als de informatie overgenomen wordt door een andere website bestaat die kans natuurlijk wel.”

Het Staatsblad wordt alsmaar dikker. Vorig jaar werd een nieuw record behaald: 119.518 pagina's, gemiddeld 444 per (werk)dag. In 2000 waren het er nog net geen 50.000. “Sinds de eeuwwisseling is het echt ontploft,” zegt Verrezen. Daarvoor zijn er verschillende redenen.

“Vroeger konden we op de rotatiepers maximaal 128 pagina's per keer afdrukken. Nu we online publiceren, zijn dat soort beperkingen weggevallen. Daardoor verschijnen er allerlei zaken die vroeger niet gepubliceerd werden, de leerplannen van scholen en veel andere onderwijszaken bijvoorbeeld. Voorts heeft de federalisering ertoe geleid dat de deelstaten nu hun eigen regelgeving maken.”

Een andere belangrijke reden is de toename van de Duitse vertalingen. Het Staatsblad verscheen in den beginne alleen in het Frans, met hier en daar onderaan een niet-officiële Nederlandse vertaling. Pas op het eind van de negentiende eeuw werd het Staatsblad verplicht om de federale wetgeving in de twee landstalen naast elkaar af te drukken. Tot eind 1975 stond de Franstalige versie altijd links op de pagina. Toen werd beslist om af te wisselen: in de pare jaren, dit jaar bijvoorbeeld, staat het Nederlands links, in de onpare de Franse.

Dan is er nog het Duits. “Een Duitse vertaling is niet verplicht, maar de afspraak is dat de meest interessante federale teksten ook in het Duits verschijnen. De laatste jaren worden er hoe langer hoe meer Duitse vertalingen gemaakt. We gaan stilaan van twee naar drie talen. Ook dat deed het volume stijgen.”

In de 120.000 pagina's van vorig jaar is trouwens de bijlage niet meegerekend, die nog dikker is. In een dagelijkse annex publiceert het Staatsblad de oprichtingsakten en statutenwijzigingen van ondernemingen en verenigingen. “Dagelijks stuurt de griffie van de ondernemings­rechtbank zeven- tot achthonderd aktes door.”

De bijlage, die niet uitgeprint wordt, is dé bron van inkomsten van het Staatsblad. Voor de publicatie van een akte moet immers betaald worden. Dat leverde vorig jaar een bedrag van 37 miljoen euro op. Verrezen verduidelijkt: “Dat bedrag is niet voor ons, het gaat integraal naar de Schatkist.”

Hij neemt ons mee voor een rondgang in zijn 'kleine kmo'. Die ziet eruit als elke andere overheidsadministratie: bureaus met computers. Van de industriële look die het Staatsblad op zijn vorige locatie had, is niets meer over. Vrijwel elke ambachtelijke activiteit is dan ook weggevallen. De laatste boekbinder gaat eerdaags met pensioen en wordt niet vervangen.

Sowieso is het personeelsbestand gekrompen. “Toen ik ruim dertig jaar geleden begon, waren we met vierhonderd, nu zijn we nog met tachtig.” Van de dertig correctoren zijn er nog maar drie over. “Alles nalezen lukt dus niet meer,” zegt een van de laatste der Mohikanen. “Ik ga er diagonaal doorheen en kijk vooral of de titels overeenstemmen met de inhoudstafel en of de paginering en de datum kloppen.” Dt- en andere taalfouten worden niet uit de teksten gehaald, laat staan inhoudelijke ongerijmdheden.

“We mogen niets veranderen, zelfs geen komma,” zegt Verrezen. “Wel is het zo dat alle teksten, nadat wij ze hebben gelay-out, terug naar de opdrachtgever gaan. Die geeft uiteindelijk de 'goed voor druk'.”

Welke lezers het online Staatsblad bereikt, is voor Verrezen niet helemaal duidelijk. “We weten alleen dat de inhoudstafel dagelijks 40.000 keer bekeken wordt.”

Oude aandelen

Wie vragen heeft over de publicatie, kan bellen naar een 0800-nummer. De twee dames die de telefoon beantwoorden, worden regelmatig platgebeld.

Verrezen: “De helpdesk is bedoeld voor mensen die hun weg niet vinden in onze publicaties, maar er wordt ook heel vaak gebeld voor zaken waarvoor wij niet verantwoordelijk zijn. Als op het journaal aangekondigd wordt dat het pensioenstelsel verandert of dat de subsidiëring voor zonnepanelen wijzigt, dan krijgen wij 's anderendaags mensen aan de lijn die willen weten wanneer die maatregel ingaat, terwijl het een half jaar kan duren voor zo'n beslissing in wetgeving is omgezet.”

Aan het bezoekersloket op de begane grond melden zich dan weer nauwelijks klanten. Verrezen: “Af en toe komt er iemand een gelegaliseerde kopie van een naturalisatiebesluit vragen. Of melden er zich mensen met een vraag over een oude publicatie. De oude staatsbladen worden ondertussen wel stap voor stap gedigitaliseerd, maar staan nog niet online.

Dan hebben ze bijvoorbeeld op de zolder van hun grootvader oude aandelen gevonden en willen ze weten of die iets waard zijn. Wij gaan dan in ons archief in de kelder opzoeken of we nog iets over die onderneming kunnen terugvinden.”

Welke toekomst het Staatsblad tegemoet gaat? “Wie zal het zeggen,” antwoordt Verrezen. “We merken dat er meer en meer regionale wetgeving in staat, de Vlaamse regelgeving neemt ondertussen meer pagina's in beslag dan de federale. In Vlaamse politieke kringen is ook al weleens geopperd om een eigen Vlaams publicatieblad te maken. Dan zou Vlaanderen natuurlijk ook moeten betalen voor de publicatie, wat nu niet het geval is. Maar concreet is deze piste nog niet. In het Vlaamse regeerakkoord wordt er niet over gerept. We gaan dus nog even voort met het Belgisch Staatsblad.”