Dodelijke politie-achtervolgingen: nabestaanden en politie tasten in het duister

Sinds 2017 zijn er in Brussel 5 dodelijke slachtoffers gevallen na een achtervolging met een politiewagen. Voor elk van die ongevallen is het nog steeds wachten op een rechtszaak en dus op duidelijkheid voor nabestaanden én voor het politiekorps. Die twee partijen zijn het over één ding opvallend eens. "Een duidelijk juridisch kader en een snellere rechtsgang zou veel verhelpen."

#JusticepourAdil, de tags staan nu op verschillende muren in Anderlecht en ver erbuiten gespoten. Maar Adil, de 19-jarige Brusselaar die afgelopen vrijdag het leven liet na een achtervolging en frontale botsing met een politiewagen, is verre van de enige persoon die in Brussel het leven heeft gelaten bij een ongeluk met een politiewagen.

Sinds 2017 tellen we minstens 5 dodelijke slachtoffers in 4 ongevallen met een politiewagen. Dat zijn dus enkel de ongevallen met dodelijke afloop. Alle 5 de slachtoffers gaven geen gevolg aan een politiebevel, gingen op de vlucht en bekochten die noodlottige reactie met hun leven.

Ouassim en Sabrina

Dinsdagavond 9 mei 2017 rijden Sabrina en Ouassim, 20 en 24 jaar oud, op een motor door de Louizalaan. Ze worden opgemerkt door de politie omdat Ouassim, die aan het stuur zat, roekeloos rijgedrag zou hebben vertoond. Een wagen van de hondenbrigade die verder op de baan aan het rijden was, zou op de rechterrijstrook hebben vertraagd om het verkeer af te remmen, zodat de achtervolging op de linkerrijstrook kon worden verder gezet. (Lees verder onder afbeelding)

De motor van de vluchters zou echter vrijwel onmiddellijk achteraan links zijn ingereden op dat politievoertuig. Ouassim overleed ter plekke en Sabrina werd werd met zware verwondingen overgebracht naar het ziekenhuis, waar ze in de loop van diezelfde nacht overleed.

De verklaringen van de politie werden tegengesproken door verschillende getuigen. Die zagen dat het voertuig van de hondenbrigade zich dwars over de weg zette. Er werd een onderzoeksrechter aangesteld en verschillende bijkomende onderzoeksdaden bevolen. Volgens een gerechtelijke bron zou het eerste onderzoek nogal slordig zijn verlopen. Waardoor bijna drie jaar na het ongeval de zaak nog steeds onderzocht wordt.

Door de nabestaanden werd er witte mars na witte mars georganiseerd. Bij de eerste kwamen er nog 500 mensen opdagen, voor de laatste nog maar 50. Maar dezelfde wanhopige kreet bleef weerklinken: “Zolang de schuldigen niet gestraft zijn, kan de familie niet rouwen voor de slachtoffers”.

Rampmaand augustus

Na de zaak Ouassim en Sabrina kwam de rampmaand van agustus 2019. Op 3 augustus, rond 4 uur ’s ochtends, kwam een jongeman om het leven nadat hij met een scooter probeerde te ontsnappen aan een politiecontrole in Sint-Lambrechts-Woluwe. Hij kwam ten val tijdens zijn vlucht naar het centrum ter hoogte van de Lambermontstraat.

Over de jongeman, die in 1994 was geboren, is weinig geweten. De zaak is nog steeds in onderzoek bij het parket. Volgens de politie begon de scooter te slippen tijdens de achtervolging en overleed de twintiger door een val ter hoogte van het koninklijk paleis.

17 dagen later werd Mehdi Bouda, een 17-jarige kunstenstudent uit Anderlecht, ter hoogte van het Centraal Station doodgereden door een politiewagen. Ook hij was gaan lopen na een routine drugscontrole aan de nabijgelegen Kunstberg toen hij door een politiewagen op weg naar een andere interventie werd aangereden. Op zijn lichaam werden er geen drugs gevonden volgens een betrouwbare bron.

Vrijwel onmiddellijk werd de vraag gesteld of de sirene van de politiewagen wel aanstond. Aan de plaats van het ongeluk stond een container, waardoor waarschijnlijk noch Mehdi, noch de agent achter het stuur, elkaar konden zien. Een ooggetuige zei dat de sirene niet aanstond, wat ondertussen door het onderzoek is bevestigd. Bovendien reed de politiewagen 98 kilometer per uur.

Het duurde enkele maanden voordat de familie van Mehdi inzage in het onderzoek kreeg. En dat was niet hun enige klacht. Na zijn dood werd Mehdi Bouda niet overal in het beste daglicht gezet. "Het is alsof mensen vergeten dat Mehdi het slachtoffer is”, zei zijn broer Ayoub Bouda daarover toen. Vooral het gebrek aan informatie en ondersteuning knaagde aan de familie, die uiteindelijk in oktober ook een witte mars voor hun overleden zoon organiseerde.

Ondertussen werd er wel een onderzoeksrechter in dit onderzoek aangesteld. Bovendien werd het onderzoek overgeheveld naar Comité P. Deze ingrepen moeten volgens het parket de neutraliteit van het onderzoek waarborgen.

Adil

Vorige week vrijdag kwam de 19-jarige Adil om het leven. Opnieuw het gekende scenario: jongen krijgt politiebevel, jongen gaat lopen, jongen sterft. Adil kwam na een inhaalmanoeuvre op zijn scooter frontaal in botsing met een politiewagen die in tegenovergestelde richting kwam aanrijden. Deze keer (nog) geen witte mars, maar #JusticepourAdil is al snel trending op sociale media en het komt tot rellen in Anderlecht.

De familie laat er geen gras over groeien en stelt onmiddellijk een advocaat aan, Alexis Deswaef, die op zijn beurt het parket vraag om een onderzoeksrechter aan te stellen om de neutraliteit van het onderzoek te garanderen. De advocaat van de familie van Adil stelt zich vragen over de evenredigheid van de politieactie: was het nodig om in het teken van coronamaatregelen een jongen achterna te gaan op deze manier? Politici en politie manen aan tot kalmte: dat zal wel blijken uit het onderzoek.

“Deze zaken duren lang en zijn zeer moeilijk te vervolgen, dus moeten we daarop blijven wachten", zegt ook meester Joke Callewaert, advocaat van de familie van Mehdi en de familie van Sabrina. "Maar hoe lang moet het nog duren voor er wordt ingegrepen?"

Geen juridisch kader

Callewaert wijst met de vinger onder andere naar het gebrekkig juridisch kader over politieachtervolgingen. “Er zijn geen wetgevende teksten die regelen hoe een achtervolging moet verlopen. In een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is Griekenland al eens veroordeeld voor een schending van artikel 2, (Makaratzis v. Griekenland, red.) het recht op leven, omdat zij ook geen gelijkaardige richtlijnen hadden. Er is enkel een ministerieel besluit dat verwijst naar een handboek van de politie-opleiding, maar die heeft niet de kracht van wet”.

Advocaat Sven Mary kan er over meespreken. Hij zit in een bijzondere positie, omdat hij de advocaat is van de familie van Mehdi, maar in de zaak-Adil de politieagenten verdedigt. Ook hij hamert op de noodzaak van een juridisch kader. "Het maakt niet uit voor wie ik optreed, of dat nu het slachtoffer is of de beschuldigde politieagent. We begeven ons als juristen in zo'n grijze zone dat een duidelijke wetgeving veel zou verhelpen."

Ook hij ziet de noodzaak van een snellere juridische procedure: "In een ideale wereld zijn zo'n zaken veel sneller duidelijk. We zouden echt een termijn moeten zetten waarbinnen het verslag van de verkeersdeskundige binnen komt. Hoe langer er vragen zijn over de schuldvraag, hoe meer de verbeelding begint te spelen bij de nabestaanden en de publieke opinie. Maar ook voor de beschuldigden is een snelle rechtsgang essentieel."

(Lees verder onder afbeelding)

Expert politionele zaken Yassine Boubout valt hen bij: “Dit soort zaken zijn moeilijk te vervolgen. Ook al is nalatigheid voldoende om tot een veroordeling voor onopzettelijke slagen en verwondingen of doodslag te komen, krijgt de politie meer speling dan een burger op dat vlak. Je kan je ook vragen stellen over de manier waarop een achtervolging wordt ingezet. Op het moment dat iemand wegloopt is diens enige overtreding het negeren van een politiebevel. Dat is geen misdaad of vluchtmisdrijf. Is dat belangrijk genoeg om zoveel risico's te nemen?”

Het schuldige slachtoffer

Sven Mary pleit ook voor duidelijkere communicatie. "Zoveel problemen kunnen verholpen worden als er sneller en opener wordt gecommuniceerd. Zeker in zaken waar een jong persoon komt te overlijden. Het kan niet, zoals in het geval van Adil, de bedoeling zijn dat de ouders die net hun kind zijn verloren juist tot sereniteit moeten oproepen. Door sneller en duidelijker te communiceren kunnen we juist misinformatie vermijden".

“De focus mag ook eens worden gelegd op hoe de politie communiceert,” voegt Boubout daar aan toe. "Vrijwel in al deze zaken wordt er onmiddellijk gecommuniceerd over het slachtoffer en wordt er al haast een oordeel geveld over hun gedrag. Bij Mehdi was er een drugscontrole dus hij zal wel drugs bij zich hebben gehad, bij Adil waren het de coronamaatregelen.”

“Zij worden haast als schuldig veroordeeld terwijl er over de andere elementen in de zaak niets wordt meegegeven. Dat is onevenwichtige communicatie die het vertrouwen in het gerecht en de politie ernstige schade toebrengt. Want het slachtoffer kan zichzelf niet meer verdedigen, die is dood.”

Het parket wenste niet te reageren op de inhoud van deze dossiers, omdat alle onderzoeken nog steeds lopende zijn. Ook de politievakbonden verkozen niet te reageren.