Is eenzaamheid gelinkt aan de buurt waarin we wonen? 'Het is een maatschappelijk probleem'

Heeft de buurt waar we wonen impact op hoe eenzaam we ons voelen? Het is een van de vragen die een nieuw onderzoek tracht te antwoorden dat wordt uitgevoerd in tien verschillende buurten in Brussel en Vlaanderen. "Als je eenzaamheid bekijkt als een individueel probleem, komen daar vaak ook individuele oplossingen uit voort. Maar eenzaamheid is een maatschappelijk probleem.”

“Bedoeling is dat we gaan kijken naar de fysieke, maar ook naar de sociale eigenschappen die een buurt meer of minder kwetsbaar maken voor eenzaamheid”, zegt doctoraatsonderzoeker Freya Häussermann van het onderzoeksproject A Lonely Planet. “Fysieke kenmerken zijn bijvoorbeeld parkjes, buurtwinkels of mooi aangelegde straten."

"Sociale kenmerken gaan eerder over de cohesie in een buurt. Ken je je buren, bijvoorbeeld? Is er voldoende ruimte om elkaar te kunnen ontmoeten? Ook de toegankelijkheid tot bepaalde diensten speelt een belangrijke rol.”

Hoewel eenzaamheid best vaak bestudeerd wordt, gebeurt dat voornamelijk vanuit het individuele aspect, zegt Häussermann. “Men zegt vaak dat het aan het individu is om de eerste stap te zetten om uit die eenzaamheid te ontsnappen, maar wij willen het fenomeen door een andere, bredere bril bekijken."

Buurt ander inrichten

Het onderzoek zal trachten verschillende vragen te beantwoorden: In hoeverre draagt de buurt waar we wonen bij aan de gevoelens van eenzaamheid die mensen ervaren? En kunnen we de buurt anders inrichten om dat te voorkomen? "Als je eenzaamheid bekijkt als een individueel probleem, komen daar vaak ook individuele oplossingen uit voort. Maar eenzaamheid is een maatschappelijk probleem, daarom willen we het ook zo breed mogelijk bestuderen.”

Het onderzoeksproject is een samenwerking tussen VUB-professor Liesbeth De Donder, doctoraatsonderzoeker Freya Häussermann, HIVA-KULeuven en Thomas More Hogeschool en tracht antwoorden te formuleren op die vragen door de relatie tussen de buurt en eenzaamheid te onderzoeken.

Het onderzoek ging in december 2022 van start en bestaat uit drie luiken: de literatuurstudie en het verkennend onderzoek, een survey die zal worden uitgestuurd naar 15.000 tot 20.000 volwassenen in Brussel en Vlaanderen en het veldwerk, waarbij tien concrete buurten worden opgevolgd.

Welke buurten tien buurten worden opgevolgd, is nog niet beslist. “Bedoeling is om een zo ruim mogelijk beeld te vormen over zo veel mogelijk mensen. We zullen dus zowel rurale als meer stedelijke buurten in het onderzoek betrekken."

"Daarnaast willen we ook de dynamiek en de veranderingen van die buurten bestuderen. Woon je er nog maar pas, of al een tijdje? Zijn er veel mensen die de buurt verlaten? Welk effect heeft dat op die buurt?"

Binnenkort start Häusserman met een datacollectie waarbij ze mensen van verschillende buurten in Brussel en Vlaanderen gaat bevragen aan de hand van foto-interviews: een onderzoeksmethode waarbij interviews worden afgenomen op basis van foto’s die de respondenten zelf gemaakt hebben.

“Door mensen zelf hun buurt in beeld te laten brengen, kunnen zij hun eigen levensverhaal vertellen. Dat is belangrijk omdat eenzaamheid een complexe dynamiek en bovendien een subjectief gevoel is. Door respondenten mee te betrekken in dat verhaal, trachten we die dynamiek zo goed mogelijk te doorgronden.”

'Lokale besturen inspireren'

Op basis van de resultaten van het onderzoek, zullen de onderzoekers specifieke adviezen formuleren voor lokale beleidsactoren. Zo hopen ze lokale besturen te inspireren om eenzaamheid in de kiem te smoren.

“Uit eerder onderzoek is al gebleken dat lokale besturen echt willen inzetten om die eenzaamheid binnen hun regio tegen te gaan, maar het probleem is dat ze niet goed weten hoe ze dat precies moeten aanpakken. Wij hopen hen met ons onderzoek concrete tools aan te reiken, zodat zij ermee aan de slag kunnen.”