Gaan we elkaar nog bezen geven op z’n Brussels?

Al weken geen knuffels meer voor moeder, handdrukken voor zakenpartners of kussen voor de vrienden. Als het van toonaangevende Amerikaanse experts afhangt, betekent corona zelfs het einde van de ‘verouderde’ handdruk tout court, omdat die een 'biologisch wapen' zou zijn. Zeggen we ook in Brussel vaarwel tegen de bees en andere lijfelijke begroetingen?

Met de zoenen waarmee veel Brusselaars – ook mannen onderling – elkaar begroeten, moet je bij die Amerikanen waarschijnlijk helemaal niet komen aanzetten. Uit een enquête in 2019 in opdracht van chipsmerk Croky bleek dat 55 procent van de Brusselse mannen elkaar ter begroeting zoenen, tegenover slechts 15 procent van de Vlamingen.

Al is dat bezen geven volgens Nick Trachet, het levende geheugen van de BRUZZ-redactie, relatieve nieuwlichterij. “Zo’n dertig jaar geleden werd er ineens gekust, ook onder jongens. Vroeger waren we liever doodgevallen. Ik vermoed dat deze bizarre gewoonte uit Parijs is overgewaaid. Om zich af te zetten tegen de vorige generatie. Of als teken van breeddenkendheid.”

Dat de bees in Brussel nu zo ingeburgerd is, illustreert dat begroetingsvormen cultureel bepaald zijn, en door de tijd kunnen veranderen. “De handdruk bestaat al heel lang om een deal te bekrachtigen, maar werd pas eind zeventiende eeuw ingevoerd als begroeting,” zegt sociaal psycholoog Frank Van Overwalle (VUB).

Op z'n Chinees

“Door het coronavirus gaan we elkaar de komende tijd meer op afstand houden. We worden allemaal een stukje Chinees. Die knikken alleen maar. Als ik mijn Chinese medewerkers met Nieuwjaar vraag of ik hun een gelukkig jaar mag zoenen, zeggen die gedecideerd nee.” (Lacht)

“Kussen en handdrukken zijn wel nog een automatisme,” zegt Van Overwalle. “Dat moeten we nu onderdrukken, tot er een vaccin is. Maar als dat zoals bij ebola negen jaar duurt, zou het kunnen dat we onze automatismen kwijtspelen. Als een van de twee dan de hand uitsteekt, zou de andere achteruit kunnen deinzen. En dat gaan we dan accepteren. Als je in de VS één keer iemand probeert te kussen bij een ontmoeting, snap je meteen dat zoiets daar niet gepast is, en pas je je aan.”

Voetjes of ellebogen geven vindt Van Overwalle buiten de sportcontext nogal onhandig, maar hij heeft wel een alternatief voorhanden: “Overal ter wereld trekken mensen hun wenkbrauwen omhoog als ze iemand herkennen: misschien kan dat een universeel signaal worden.”

Até (18)

‘Als het veilig is, gaan we allemaal heel veel knuffelen’

“In normale tijden geef ik één kus aan vrienden en familie. Bij de mensen die ik nu nog zie, en dat zijn er niet zoveel, zeg ik gewoon hallo of geef ik een hoofdknikje. Bij het begin van de lockdown heb ik even in een noodopvang gestaan, de kleintjes daar gaven elkaar wel voetjes of ellebogen om elkaar te begroeten. Dat lijkt me toch vooral iets voor kinderen, daar doen mijn vrienden en ik niet aan mee.”

“Zolang het moet, houd ik natuurlijk afstand, maar ik hoop dat die maatregelen tegen het coronavirus allemaal niet te lang meer duren. Als het virus eenmaal onder controle is, ga ik zeker weer kussen uitdelen. En dan gaan we, denk ik, ook allemaal heel veel knuffelen – als overcompensatie voor wat we de afgelopen tijd hebben moeten missen.”

Martine (64)

‘Ik ga nog lang van iedereen afstand houden’

“Sinds het begin van de afzonderingsperiode kom ik hier elke dag wandelen. Dan kom je steeds dezelfde mensen tegen. Ik herken al veel van hen, we knikken nu naar elkaar of slaan een kort praatje. Dat zijn nieuwe sociale contacten dankzij corona, eigenlijk.”

“Ik werk als zelfstandige in het marktonderzoek. Die business ligt nu helemaal stil, maar ik hoop toch snel opnieuw te kunnen opstarten. Normaal geef ik mijn klanten een hand, dat ga ik nog wel een hele tijd achterwege laten. Ik ben heel voorzichtig: zodra ik het park hier verlaat, doe ik mijn handschoenen en mijn mondmasker met Burberry-motief aan. Dat kreeg ik van een vriendin, die het ooit in Azië kocht.”

“Ik ga nog lang van iedereen afstand houden. Ik weet echt niet wanneer ik mijn vrienden en familie weer met twee kussen zal begroeten. Ik ben het al gewoon, ik heb mijn dochter al twee maanden niet meer omhelsd. Zij wil ook niet op bezoek komen: ‘Mama, als er jou iets zou overkomen door mij, dan zou ik het mezelf nooit vergeven,’ zegt ze dan. Dat vind ik prima. Meer zelfs, ik zie het als een daad van liefde. Ik ben ook al bijna 65, dus ik zit min of meer in de risicogroep.”

Michael (28)

‘Ik groet vrienden zoals anders’

“Aan mijn dagindeling heeft dit virus weinig veranderd. Sinds ik in augustus van Colombia naar Brussel verhuisde, kom ik elke dag in het park van Thurn & Taxis trainen: een mix van capoeira, gym en streetdance. Ik ben circusartiest en zo houd ik mezelf scherp. Vroeger gaf ik mijn vrienden een kus en een omhelzing, en dat doe ik nu eigenlijk nog steeds. (Verontschuldigend) Toch bij de vrienden die ik nog zie. Veel zijn dat er nu niet, want de meesten zijn bang.”

“Ik ben gezond en in goede conditie, en voor mijn vrienden geldt hetzelfde. In mijn omgeving ken ik niemand die dit virus heeft opgelopen. Het openbaar vervoer gebruik ik ook niet, want ik doe alles met de fiets. Dus blijf ik mensen op dezelfde manier begroeten als altijd.”

Sylvaine (32)

‘Een elleboogstootje om toch iets van fysiek contact te hebben’

“Ik mis het echt om mijn vrienden eens stevig te kunnen vastpakken en een smakkerd te geven. Faire la bise zit me in het bloed. Meer dan eens ben ik op het laatste moment al achteruit moeten deinzen, omdat ik iemand spontaan wilde omhelzen, bijna als een automatisme.

Op dit moment zie ik alleen mijn lief en twee anderen. Die twee geef ik nu een elleboogstootje om toch iets van lichamelijk contact te hebben. Dit virus gaat niet zomaar weg. De epidemie is een cyclus, en ik vrees dat die zich zal herhalen tot er een vaccin is.”

“Na tien jaar in Berlijn is Brussel een tijdelijke tussenstop voor mij – ik ben Française en wilde midden juni eigenlijk terug naar Frankrijk verhuizen. Maar of dat zal kunnen, is nog maar de vraag. Mijn vader zou me komen halen. Maar is dat wel veilig? Want hij is al zestig. Het is allemaal één groot vraag­teken. Ik zou normaal een paar weken bij mijn ouders blijven, maar zij hebben in het begin van de confinement mijn grootmoeder in huis gehaald.”

“Ik heb er nog niet over nagedacht wanneer ik anderen weer ga omhelzen en kussen uitdelen, maar het is op die manier bijna een morele vraag geworden. Je voelt je toch verantwoordelijk voor de zwakkeren in de samenleving. Als ik mijn vrienden hier knuffel en daarna naar Frankrijk reis, wil ik mijn grootmoeder niet besmetten. Iedereen heeft trouwens zijn eigen reactie op dit virus. Als ik de andere een kus wil geven, en die wil dat niet, dan heb ik niet eens de keuze. Er moet al bijna een sociale consensus zijn.”

Mohammed (62)

‘In Marokko zie ik me wel weer vrienden kussen’

“Ik ben nog maar een jaar en twee maanden geleden naar België verhuisd. Drie dagen per week hou ik het park schoon. Je gelooft niet dat ik 62 ben? Ik ben dan ook altijd al heel sportief bezig geweest, heb aan kickboksen gedaan, aan aerobics.”

“Onder vrienden in Marokko geven we twee kussen: één links, één rechts. Dat doe ik in Brussel nu natuurlijk niet meer. Ik hou afstand. Hier in de openlucht voel ik me op mijn gemak, maar zodra er veel mensen in de buurt zijn, trek ik mijn handschoenen en mijn mondmaskertje aan. Met vrienden deel ik nu een elleboog- of voetstootje uit, of we laten onze knokkels tegen elkaar botsen.” (Veert soepel recht en demonstreert alles)

“In Marokko is er veel minder Covid-19 dan hier. Daar zie ik me wel opnieuw vrienden kussen, zodra ik naar daar kan reizen. Maar in België wacht ik tot het veilig is. Of misschien moeten we zoals de Saudi’s beginnen, die botsen twee keer met hun voorhoofd tegen elkaar (lacht).”

Amenata (39)

‘Voorlopig zwaaien we alleen’

“In mijn thuisland, Sierra Leone, omhelzen we elkaar normaal gezien stevig bij een begroeting. Ik woon nu bijna negen jaar hier. Mijn familie gaf ik tot voor kort dus een knuffel als ik ze ontmoet, mijn Brusselse vrienden één kus.”

“Door corona ben ik daar allemaal mee gestopt. Voorlopig zwaaien we alleen van een afstandje naar elkaar. Ook in Sierra Leone houden de mensen nu afstand (in 2014 was er nog een ebola-uitbraak in het West-Afrikaanse land, waarbij ruim 1.500 doden vielen, red.). En dat blijft nog wel even zo, tot het veilig is.”