Geert Van Waeg, voetgangersbeweging: 'Voetgangers moeten door rood kunnen lopen'

Deze week wordt verkeersbord F45B opgehangen - de 'doorlopende weg' - op een steenworp van het gemeentehuis van Woluwe. Dat is een primeur voor Brussel. Het komt er op vraag van de voetgangersbeweging. Een gesprek met de voorzitter van de International Federation of Pedestrians (IFP) én Woluwenaar Geert Van Waeg.

V an Waeg trekt rond in de wereld om voetgangers in het verkeer te bestuderen. Hij schreef samen met tien andere auteurs voor de VN een internationaal rapport over voetgangersveiligheid met aanbevelingen en good practices voor de overheden wereldwijd. Dat is tot op de dag van vandaag schromelijk onderbelicht: over verkeersveiligheid voor auto, of zelfs fiets, bestaan tonnen rapporten. Over voetgangers bestond nog niets. Van Waeg: "Het rapport kadert in de Decade of Action for Road Safety van de Verenigde Naties. Met experts uit de hele wereld bekijken we hoe overheden het voor voetgangers veiliger kunnen maken. Jaarlijks komen er in de wereld 1,2 miljoen mensen om in het verkeer. 22 procent daarvan zijn voetgangers, en die statistieken zijn nagenoeg zeker een serieuze onderschatting."

Volgens Van Waeg komt het rapport niets te vroeg. "In veel landen is de urbanisatie volop aan de gang. Neem nu Afrika. Kleine wegen worden groot om handelswaren snel vervoerd te krijgen. Er komen cafeetjes en winkels. Dat brengt extra verkeer met zich mee. Op zo'n moment is het belangrijk dat er ook aan de voetgangers wordt gedacht."

Wat zijn de voornaamste aanbevelingen?
Van Waeg: "Een veilig verkeer heeft te maken met ruimte én snelheid. In het jargon gaat het om drie e's: engineering (weginfrastructuur), enforcement (handhaving) en education (opvoeding). Jammer genoeg komt meestal alleen dat laatste aan bod: laten we de kinderen een goede verkeersopvoeding geven. Dat is hemeltergend! Natuurlijk is verkeersopvoeding belangrijk, maar daartegenover stel ik: moeten we onze kinderen leren leven in een jungle, of moeten ouders leren om een einde te maken aan die jungle?"

"Ik vind handhaving veel belangrijker. Neem de zone dertig in de Vijfhoek. Als die niet gecontroleerd wordt, blijft die dode letter. In Leuven is de pakkans groot. De automobilisten letten er ook op hun snelheid."

"Zelfs de politie in Brussel respecteert de regels niet. Ze gaat sans gêne op zebrapaden staan, ook als dat niet nodig is."
"In het begin vinden automobilisten het niet fijn dat ze boetes krijgen of dat ze niet overal met de auto door kunnen maar als je er een meer leefbare stad door krijgt, waar veel gewandeld en gefietst wordt, dan gaan ze het als vanzelf appreciëren. Kijk naar Barcelona, Parijs of zelfs New York. Dat zijn walkable cities waar iedereen heen wil."

Wat vindt u eigenlijk van de plaveien die gemeentebesturen overal gebruiken bij de aanleg van voetpaden?
Van Waeg: "Niet goed. Het is een vloek in de kerk, maar Parijs gebruikt asfalt en dat is gewoon veel beter. Ik hoorde onlangs een onderzoeker over de nieuwe mobiliteit: de ligfietsen, de Segway, ... Ook de Samsonite trolley hoort daar tegenwoordig bij. Heeft u al eens met zo'n trolley op een geplaveid voetpad gestapt? Slecht voor de wieltjes en het maakt een hels lawaai. Die kasseien komen er vanuit een soort romantisch idee, maar ze zouden beter verdwijnen."

Brussel experimenteert met aftellichten voor voetgangers.
Van Waeg: "Er zijn twee systemen: één dat aangeeft hoeveel tijd er nog rest voor het rood wordt. Dat wijs ik af, want het zet de voetganger onder stress. Het ander toont hoe lang het nog duurt voor het licht op groen zal springen. Dat is technisch moeilijk toepasbaar in Brussel, omdat veel verkeerslichten dynamisch zijn. Ze blijven langer groen voor de auto als de detectie aangeeft dat er files op komst zijn."

"Maar je moet de vraag eigenlijk anders stellen. Is het wel veilig om over te steken als het groen is? Kan je niet beter oversteken als het rood is?"

Dat is een controversiële stelling.
Van Waeg: "Nochtans is het dat wat we onze kinderen moeten leren: als het rood is kan je oversteken, maar heb je geen voorrang. Als het groen is heb je voorrang, maar kan je toch maar best goed uitkijken. In New York gebeurt 57 procent van de ongevallen met voetgangers op zebrapaden bij groen licht. Ik heb een experiment gedaan met een cameraatje aan kruispunten in vijf steden: Washington, Izmir, Luxemburg, Brussel en Porto. Heel veel mensen steken over als het rood is. En als ze dat doen, kijken ze erg goed uit. Als het groen is, kijkt maar 65 procent van de voetgangers opzij, terwijl er wel afdraaiende auto's aankomen. Ook opmerkelijk: er zijn evenveel auto's die het zebrapad kruisen als het groen is voor de voetganger, dan als het rood is. Het groene verkeerslicht geeft voetgangers een vals gevoel van veiligheid."

Maar die regel valt toch niet te veralgemenen?
Van Waeg: "Toch wel. In Noorwegen is het niet verboden om als voetganger door het rood te lopen. En in Zweden is die overtreding uit het strafrecht gehaald."

Woluwe krijgt een nieuw verkeersbord: de 'doorlopende weg'. Dat is een primeur in Brussel. En komt er op vraag van de voetgangersbeweging. Waarom is het zo belangrijk?
Van Waeg: "Voor het comfort en voor de veiligheid. Als voetgangers of fietsers een bord zien van een doodlopende straat, gaan ze die niet even uittesten. Ze maken een omweg, vaak langs een drukke baan.

(Toont een kaart van Woluwe) "Wie van het Woluwe Shopping Center naar het gemeentehuis wil wandelen, komt vier zogenaamde doodlopende straten tegen. Maar je kan er als voetganger eigenlijk wel door. Het nieuwe verkeersbord verhelpt dat probleem."

"Ik heb het even uitgeteld. Meer dan tachtig procent van de zogenaamde doodlopende straten in Woluwe, zijn eigenlijk doorlopende wegen voor voetgangers. Ik heb hier zelfs wegjes ontdekt die ik nog nooit gezien had. En dat wil wat zeggen, want ik ben in Woluwe geboren en getogen."

--------------------------
Geert Van Waeg is doctor in de medische wetenschappen (Uppsala, Zweden), voorzitter van de IFP en lid van het VN-panel voor verkeersveiligheid. Hij is al langer met zachte mobiliteit bezig maar ook vader van een dochter die omkwam in het verkeer. Voor haar richtte hij de stichting Johanna op. Johanna stierf tien jaar geleden toen een automobilist haar van de weg reed in de provincie Luik waar ze met een Brusselse scoutsgroep op kamp was.