Geweld op queer personen in Brussel: stad blijft verre van veilig

Geweld en discriminatie tegenover queer personen is een realiteit in het Brussels gewest, maar wordt slechts zelden aangegeven bij de politie. De cijfers geven aldus een vals gevoel van inclusie, terwijl het slechts het tipje van de geweldsluier blijkt te zijn. Met welk geweld krijgen LGBTQIA'ers te maken? En waar voelen ze zich het onveiligst?

In het Brussels gewest werden volgens de recentste cijfers van 2020 slechts 34 LGBTQIA+-fobe incidenten door de politie geregistreerd. In het hele land ging het over 151 pv's die in die context werden uitgeschreven. Dit terwijl vier op de tien LGBTQIA+'ers in heel België melden het afgelopen jaar te zijn lastiggevallen of gediscrimineerd.

Dit alles blijkt uit een analyse over LGBTQIA+-foob geweld in het Brussels Gewest van Brussel Preventie & Veiligheid (BPV), die gegevens combineert van de politie, LGBTQIA-vzw RainbowHouse en het Interfederaal Gelijkekansencentrum Unia.

De realiteit toont zich dus helemaal anders dan de officiële statistieken. Het ‘dark number’, criminele feiten die niet bekend zijn bij de politie, ligt waarschijnlijk vele malen hoger.

Wat de gerechtelijke opvolging betreft, liggen de cijfers nog lager. In 2020 registreerde het Brusselse correctioneel parket 13 inkomende zaken als ‘homofoob’, waarvan 10 zelfs werden geseponeerd.

Om de drempel van het rapporteren van geweld tegen queer personen te verlagen, werd in 2019 al een samenwerking opgezet tussen de Brusselse overheidsdiensten BPV, Equal.brussels en de vzw RainbowHouse Brussels.

Tijdens de testfase van het project, tussen september 2019 en december 2020, heeft RainbowHouse Brussels nog eens 42 meldingen van geweld tegenover queer personen ontvangen. Slechts voor 4 van de 42 getuigenissen werd een klacht ingediend bij de politie.

Waarom wordt geweld op queer personen zo ondermaats gerapporteerd?

Een van de redenen voor de lagere rapportering bij de politie is het feit dat het haatmotief bij het indienen van een klacht niet systematisch wordt gecodeerd in het systeem, zegt een woordvoerder van het Brussels parket en blijkt ook uit de analyse van BPV. De specifieke incidenten van geweld op LGBTQIA-personen verdwijnen zo in de statistieken van bijvoorbeeld 'slagen en verwondingen'.

De slachtoffers zelf melden vooral een gebrek aan vertrouwen in de politie, in het bijzonder mensen in precaire situaties of uit etnisch-culturele minderheden. Verschillende slachtoffers vonden ook dat de politie discriminerend kan zijn of hadden angst om niet serieus te worden genomen.

Vaak denken ze ook dat het indienen van een klacht geen zin heeft. Die overtuiging wordt alvast niet tegengesproken door het hoge seponeringspercentage.

Slachtoffers doen soms ook geen aangifte uit schaamte of uit angst dat hun familie of omgeving achter hun seksuele geaardheid zal komen, zo blijkt verder.

Met wat voor geweld worden queer personen geconfronteerd?

Verbaal geweld werd het meest gesignaleerd (88%) bij RainbowHouse, net als bij de politie en bij Unia. Het gaat om beledigingen, spot, bedreigingen of LGBTQIA-fobe opmerkingen gebaseerd op fysieke verschijning.

De non-binaire Brusselse influencer Haron Zaanan (20) heeft er bijna dagelijks mee te maken. Vaak gaat het over doodsbedreigingen. “Het is zelfs zo ver gekomen dat ik op sociale media mijn locatie niet meer vermeld, of dat pas veel later online plaats. Ik heb namelijk al een paar keer meegemaakt dat onbekenden mij stonden op te wachten om me te bedreigen.”

Fysiek geweld werd dan weer gemeld bij 14 van de 42 geregistreerde incidenten (33%) en werd bijna systematisch vergezeld van verbaal geweld. Het gaat dan om gevechten, wurging, steekpartijen, spugen, slagen of zelfs het gooien van stenen. In vijf gevallen was er ook sprake van seksueel geweld.

Slachtoffers geven vaak hun kledingstijl, het dragen van make-up (voor transpersonen) of het feit dat ze elkaars hand vasthielden (homo- of lesbische koppels) aan als reden voor het geweld dat ze in de openbare ruimte hebben ervaren.

Ook Brusselaar Heleen (27) getuigt over het feit dat zij en haar vriendin meestal bewust geen handen vasthouden in de hoofdstad. “Je bent bijna verplicht om erbij stil te staan omdat je minstens wordt geconfronteerd met blikken. Ik wil mij er vaak niets van aantrekken, maar mijn lief doet dat wel. Als je dan over incidenten hoort, maak je toch die afweging: ga ik ervoor en probeer ik dit beeld te normaliseren of ga ik voor mijn veiligheid?”

Waar speelt het geweld zich af?

De openbare ruimte is het decor van een belangrijk deel van de gebeurtenissen die aan RainbowHouse werden gemeld: 36% van de feiten deed zich voor op de openbare weg.

Verschillende incidenten vonden ook plaats in het uitgaansleven of op weg naar huis na het uitgaan.

De incidenten zijn evenwel verspreid over het hele gewestelijke grondgebied, blijkt uit alle gegevensbronnen. Toch is de stad Brussel oververtegenwoordigd, het gaat om meer dan een derde van de meldingen die zich in het centrum voordoen.

Die oververtegenwoordiging houdt waarschijnlijk verband met de concentratie van ontspannings- en feestgelegenheden in de Sint-Jacobswijk waar LGBTQIA+-personen talrijk en zichtbaar zijn, aldus BPV. Hoewel LGBTQIA+'ers zich veiliger voelen in de ‘homobuurt’, leidt hun grotere zichtbaarheid er paradoxaal genoeg tot meer gewelddadige incidenten dan elders.

Daarnaast speelt ook een veiligheidsgevoel mee. Dat gevoel hangt vaak af van een subjectieve reputatie van een buurt. Zo lijkt het gevoel van onveiligheid onder LGBTQIA+- personen groter te zijn in de sociaaleconomisch achtergestelde gebieden van de Kanaalzone.

Ze voelen zich ook veiliger in ‘bevoorrechte blanke’ buurten en minder veilig in ‘achtergestelde moslimbuurten’, blijkt uit de analyse. Dit geldt ook voor mensen met een moslimachtergrond.

Tolerante reputatie

Discriminatie en geweld waarvan mensen het slachtoffer zijn wegens hun genderexpressie of seksuele geaardheid blijven een realiteit die soms dagelijks wordt ervaren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ondanks het beeld van een Gewest dat wordt gepercipieerd als tolerant te staan tegenover queer mensen, voelen zij zich er niet vrij om hun genderidentiteit en seksuele geaardheid in de openbare ruimte te beleven.

RainbowHouse Brussels lobbyt daarom bij de overheid voor een betere aanpassing van de openbare diensten en voor een politie- en justitiële zorg die aangepast is aan de LGBTQIA+ gemeenschap. Daarnaast pleit de vzw om strenger om te gaan met LGBTQIA+-haatmotieven.

Het gewest daarentegen zegt meer te willen inzetten op de verbetering van de rapportering van het geweld. “Die cijfers moeten ons in staat stellen de zorg voor de slachtoffers te verbeteren en om de openbare plaatsen waar onveiligheid heerst beter te identificeren. Op die manier zullen we onze diensten zowel preventief als reactief kunnen mobiliseren, zodat ieders veiligheid gewaarborgd is,” zegt Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS).

Ook wil het gewest werken aan een betere opvang van LGBTQIA+-slachtoffers in politiebureaus, en “slachtoffers van LGBTQIA+-fobe daden aanmoedigen systematisch aangifte te doen van deze onaanvaardbare aanvallen", zegt staatssecretaris voor Gelijke Kansen, Nawal Ben Hamou (PS).

De overheidsdienst Brussel Preventie en Veiligheid wil prioriteit geven aan een degelijke opleiding van politieagenten over de problematiek, systematische registratie van haatmotieven op politioneel en judicieel niveau en een doeltreffende follow-up van de dossiers, zegt BPV-adjunct-directeur-generaal Yves Bastaerts.

‘Voor een veilig Brussel’, luidt de slogan van Brussel Preventie en Veiligheid. Het lijkt er sterk op dat het voor queer personen nog een tijdje wachten wordt voor dat streven werkelijkheid is.