Huisartsen overspoeld door tweede golf: 'We zijn de controle kwijt'

Sinds een drietal weken merken Brusselse huisartsen dat de coronapandemie lokaal opnieuw welig tiert. De nieuwe maatregelen kwamen dan ook geen dag te vroeg, klinkt het. Of ze zullen volstaan, is een andere vraag. “Dit beleid is too little, too late. Het is echt cruciaal dat de informatie beter verspreid wordt.”

Donderdagochtend, wijkgezondheidscentrum De Brug in Sint-Jans-Molenbeek. De achttienjarige Javan Ngoyi staat aan te schuiven voor een coronatest. Bij de Molenbekenaar was een alarmbel afgegaan toen hij de dag voordien had geprobeerd een citroen te eten. “Ik proefde niets.”

Sinds een drietal weken staat aan het wijkgezondheidscentrum in de Onafhankelijkheidsstraat een witte tent waar patiënten met respiratoire problemen opgevangen worden. De bedoeling daarvan is mogelijke coronapatiënten uit de buurt te houden van andere patiënten, en om de wachtzaal te ontlasten. Om de twee uur bemant een andere dokter de tent voor consultaties. Ngoyi moet slechts één patiënt laten voorgaan.

“Sinds een aantal weken merken we dat de epidemie zich extreem snel verspreidt,” vertelt Elisabeth Wallays, huisarts en coronacoördinator bij de Nederlandstalige Brusselse Huisartsenkring (BHAK). “Dat merken we niet enkel aan het aantal patiënten die we hier over de vloer krijgen, maar ook aan het aantal positieve tests.”

“Een gevolg daarvan is dat de contact tracing eenvoudigweg niet meer kan volgen. Slechts ongeveer de helft van mijn patiënten die positief testten, krijgt een telefoontje. Het probleem is dat er veel grote gezinnen getroffen worden, en men is niet meer in staat alle contacten op te sporen. We zijn de controle kwijtgeraakt.”

Symptomen verdwenen

Ook huisarts Refat Sharafedin ziet sinds september het aantal besmettingen opnieuw pijlsnel de hoogte ingaan. Hoewel het rustig oogt wanneer we 's middags zijn kabinet aan de Nieuwe Graanmarkt in Brussel-Stad binnenlopen, meldt de jonge vrouw aan het onthaal dat het om gezichtsbedrog gaat. “De dokter ontving deze ochtend al meer dan twintig patiënten, en straks komen er nog een heleboel.”

Sharafedin bemant de dokterspraktijk al vijf jaar alleen. “Ik heb geluk dat ik geholpen word door mijn onthaalmedewerker,” vertelt hij vanachter zijn bureau. “Zij neemt veel telefoontjes met coronavragen van me over. Anders had ik geen tijd meer om patiënten te ontvangen,” vertelt Sharafedin. Waar de huisarts tijdens de zomermaanden zo'n vier tot vijf patiënten per maand had die positief testten, zijn dat er sinds september vier of vijf per dag.

“Eén van de problemen waarmee we worstelen, is het lange wachten op resultaten,” aldus Sharafedin. “De laboratoria kunnen niet volgen. Vaak is het nog vier werkdagen wachten op een resultaat nadat patiënten op hun vijfde dag na contact met een besmet persoon getest werden. Vorige maandag voerde ik bij iemand een test uit. Pas op vrijdag was het resultaat er. Intussen waren zijn symptomen al verdwenen, en vroeg hij zich natuurlijk af wat hij nog moest doen met dat resultaat.” Maar daarnaast merkt de huisarts dat ook heel wat informatie niet voldoende doorstroomt. “Ik heb heel wat patiënten die geen van de landstalen spreken, en die niet naar de klassieke media luisteren. De boodschap van het bestuur sijpelt bij hen niet door.”

“Veel mensen begrijpen de regels inderdaad niet,” voegt Wallays toe. “Ik hoorde van een collega dat een van haar patiënten thuis overleed aan Covid-19. De dagen voordien waren maar liefst honderd mensen nog aan het sterfbed verschenen. Daarnaast zijn er ook heel wat mensen die niet schijnen te geloven in het virus, en waar allerhande conspiracy theories ingang vinden. We bellen soms mensen op met hun testresultaat, en dan horen we dat ze op een familiefeest zijn, of op het werk.”

“Tot slot mogen we niet vergeten dat er ook wel wat mensen zijn die eenvoudigweg niet thuis kúnnen blijven wanneer hen dat gevraagd wordt,” aldus Wallays. “Er zijn mensen bij wie een quarantaineattest geen inkomen garandeert, en die dus blijven voortwerken.”

Een affiche volstaat niet

Dat de nood aan heldere informatie groot en dringend is, daar hameren ook Ann Roex en Tine Depovere, huisartsen bij praktijk Vogelenzang in Anderlecht, op. De voorbije drie weken zagen ze het aantal besmettingen gevoelig stijgen, en grotendeels ligt dat aan het feit dat veel mensen geen of verkeerde informatie hebben, klinkt het. “Een aanzienlijk deel van de bevolking is niet coronageletterd,” vertellen beide artsen. “Ze begrijpen de samenhang tussen de regels niet, of ze weten niet hoe ze die naar de praktijk moeten vertalen. Het is echt cruciaal dat de informatie beter verspreid wordt.”

“In een ideaal scenario werken de verschillende beleidsniveaus daarbij samen,” vult Roex aan. “Dan kan het federale niveau de informatie aanbieden, en kan het Brussels Gewest die informatie aanpassen naar de Brusselse context. De Brusselse burgemeesters lijken me het best geplaatst om ervoor te zorgen dat die informatie bij de juiste mensen terechtkomt. Gemeenten moeten dit uiteraard niet alleen doen, maar de ruimte krijgen om lokale gemeenschappen, organisaties en eerstelijnszorgverleners daarbij in te schakelen. Louter een affiche aan de bushalte ophangen, volstaat niet.”

De dokters geven aan dat extra sensibilisering van overheidswege zou helpen om hun taken wat te verlichten. Sinds het aantal besmettingen opnieuw aan een toename bezig is, nam ook de werkdruk voor de huisartsen immers sterk toe. Vooral de administratieve druk is volgens Sharafedin niet te onderschatten. “In bepaalde scholen wordt soms een volledige klas tot quarantaine gedwongen nadat één kind positief heeft getest. Dan bellen al die leerlingen eerst voor een quarantaineattest – hoewel de school hen nochtans gevraagd heeft thuis te blijven – en dan vervolgens ook voor een testvoorschrift. Vaak kregen ze bovendien weinig informatie, en moet ik alles nog eens herhalen.”

Ook het onvoorspelbare karakter van de contact tracing leidt tot extra werk voor de dokters. “Vandaag testte een van onze patiënten positief,” vertellen de dokters van praktijk Vogelenzang. “Die patiënt maakt deel uit van een grote familie die nu volledig getest moet worden. Omdat we niet zeker zijn of de contact tracers die familie zullen bellen, contacteren we hen momenteel zelf om uit te leggen wat er moet gebeuren, en stellen we alvast zelf vijf formulieren voor afwezigheid en vijf formulieren voor een testaanvraag op. Als we er zeker van zouden zijn dat de contact tracers dat zouden doen, zou dat werk niet bij ons terechtkomen. Maar we beseffen ook dat dat misschien de groeipijnen van het systeem zijn. We mogen niet vergeten dat deze situatie voor iedereen nieuw is.”

Campagnes op maat

Het is 10.30 uur en de wachtrij aan de coronatent bij wijkgezondheidscentrum De Brug blijft beperkt. Ook binnen laat iedereen netjes twee stoelen tussen. “Mensen mogen enkel op afspraak komen,” licht dokter Wallays toe. Dat systeem moet toelaten om de situatie in de praktijk, waar acht dokters aan de slag zijn, beheersbaar te houden.

Wallays zegt opgelucht te zijn dat het bestuur nieuwe maatregelen trof. “Het is heel jammer, maar ze waren broodnodig. De situatie is niet meer onder controle. Bovendien wordt er nog weinig over gesproken, maar ook de testcapaciteit is beperkt. Op een bepaald moment zullen we aan bepaalde mensen voorrang moeten geven.”

Tegelijk noemt Wallays de nieuwe regels too little, too late. “Het is geruststellend dat er nieuwe maatregelen komen, maar die zullen natuurlijk niet meteen een effect hebben. Bovendien moet de informatiecampagne veel verder en dieper gevoerd worden dan op dit moment het geval is. Men heeft ook te lang de neiging gehad om van bovenaf zaken op te leggen, terwijl we beter van onderuit hadden gewerkt. In dit geval zijn echt campagnes op maat nodig met een duidelijke boodschap die niet steeds verandert.”

“Algemeen heeft het Brussels Gewest de situatie slecht aangepakt,” vindt Wallays. “Ik heb het vaak moeilijk met de communicatie van het Gewest omdat ze de problemen minimaliseren en zo een valse geruststelling creëren, terwijl er bij de huisartsen wel alarmbellen afgaan. Het beleid had ook proactiever gevoerd kunnen worden, waarbij maatregelen vroeger getroffen konden worden. Ik vraag me ook af waarom Brussels gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) zo goed als nooit aanwezig is tijdens de vergaderingen van de cel Hygiëne van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC). Het lijkt of hij geen enkel contact heeft met hulpverstrekkers. Hoe werkt hij dan?”

Bij praktijk Vogelenzang begrijpen ze dat er een draagvlak nodig was om nieuwe maatregelen door te voeren. “Maar we zijn toch blij dat er nu strengere regels komen. Blijkbaar heeft men het nu begrepen. We voelen ons toch geruster tijdens periodes met strengere maatregelen. Naar ons aanvoelen hadden die wel wat vroeger mogen komen.”

Gesloten cafés

Aan de Nieuwe Graanmarkt bereidt dokter Sharafedin zich intussen voor op een nieuwe consultatieronde. “Ik neem enkel coronatesten af bij mensen die ofwel duidelijke symptomen hebben, ofwel gebeld werden door de contact tracers,” aldus de huisarts. “Daarbij valt me op dat mensen vaak besmet raakten op privéfeestjes, of op andere sociale gelegenheden in de privécontext, zoals naar aanleiding van een overlijden. Ik denk niet dat het sluiten van cafés zoveel zal veranderen.”

“Een groot probleem is ook dat mensen niet altijd willen gehoorzamen. Wij hebben hier al patiënten gehad die binnenkomen, maar weigeren hun mondmasker op te zetten, of het tot onder de kin trekken. Dan volgt er discussie bij het onthaal. Ook daar moet aan gewerkt worden, boven op het verduidelijken van de regels en het doorstromen van de informatie.”

In Sint-Jans-Molenbeek komt Javan Ngoyi na zijn consultatie – die hoogstens een kwartier duurde – opnieuw uit de coronatent. Zijn testresultaat wordt binnen de 48 uur verwacht, deelt hij mee. Intussen kan hij niet naar school. “Wat ik nu zal doen? Thuis blijven wachten op het resultaat. Bij de PlayStation.”