Gezocht: gezichten die de informatiekloof rond corona willen dichten

Ruim 180 nationaliteiten, coronaregels op drie overheidsniveaus, en dan nog een fikse portie wantrouwen tegenover die regels - voor communicatie-experts, journalisten en influencers is Brussel een méér dan een fikse kluif. Hoe krijg je iedereen zo ver dat hij of zij mee het coronavirus verjaagt? Betrek hen bij de communicatie, zeggen experts. Breng je boodschap helder en visueel. En fundamenteler: wijzig de regels niet te vaak. ‘Als op dinsdag de Belgische regels veranderen, en op donderdag vervolgens de Brusselse, zaait dat verwarring.’

Tweederde van de Brusselaars is in het buitenland geboren - uit de Brusselse smeltkroes is daarmee de op een na meest diverse stad ter wereld gebrouwen. Al die subgemeenschappen moeten bereikt en overtuigd worden om het coronavirus de stad uit te krijgen.

En dat is geen sinecure, blijkt al snel uit een rondvraag door BRUZZ. Er is natuurlijk de taalbarrière - veel Brusselaars spreken Frans noch Nederlands, en moeten dus vertrouwen op gemeenschapsmedia of influencers in hun eigen taal, die massaal veel vragen te slikken krijgen.

Maar fundamenteler nog is het wantrouwen ten opzichte van de verschillende overheden: de federale staat, het Brussels Gewest of de eigen gemeente. De influencer of de journalist met roots in hetzelfde land als jij is dan een betrouwbare bron die voor jou een weg baant door de coronamist. En wie het vertrouwen geniet, zo blijkt, kan veel meer bereiken.

Theater over corona

De gemeente Sint-Joost deed daarom een beroep op comedian Oussama Benali, die al acht jaar voor de preventiedienst werkt en ondanks 16.000 volgers op Instagram geen influencer wil genoemd worden. "Veel jongeren voelen zich niet betrokken bij de strijd tegen het coronavirus", zegt Benali, "en daarom wil ik hen bereiken. Ik neem kleine video's op, ik organiseer theaterworkshops. Tegen december moeten er zo twee theaterstukken over het coronavirus klaar zijn: een door jongeren en een door vrouwen."

Begin september organiseerde Benali een infoavond voor jongeren in de gemeentebib. Klinisch bioloog Emmanuel André, een Rode Kruis-medewerker en een psychologe beantwoordden daar vragen van het publiek, met Benali als moderator.

"Want jongeren zitten met veel vragen, en zo kunnen ze die rechtstreeks stellen", zegt de comedian. "De vraag voor hen is vaak: 'Wie kunnen we geloven?' Er zijn in België heel veel ministers en heel veel experts, en die zijn het vaak niet eens met elkaar. Als de ene dit zegt en de andere dat tegenspreekt, dan zaait dat twijfel onder jongeren."

Wittemensenziekte

Influenceuse Christelle Pandanzyla, van Congolese afkomst, heeft met haar organisatie Roots Events posters laten maken met zwarte personages, waarop de voorzorgsmaatregelen tegen corona worden uitgelegd. Die werden op straat opgehangen in Matonge en verspreid op de sociale media.

"In Afrika werd corona lang gezien als een wittemensenziekte", zegt Pandanzyla. "Ze hebben al zwaar te lijden onder malaria en de mazelen, en in sommige gebieden heerst ook ebola. Het coronavirus veroorzaakt er veel minder doden dan hier, en werd dus eerst niet ernstig genomen. Maar in België is de situatie heel anders. Bovendien werken veel mensen met Afrikaanse roots hier in de eerstelijnszorg. Voorlichtingsposters met zwarte personages zorgden ervoor dat mensen zichzelf er kunnen mee identificeren, en de ziekte ernstig namen." (Lees verder onder de afbeelding)

"Er was ook een Facebookgroep die alle doden van Afrikaanse herkomst liet zien. Zo wilden de initiatiefnemers laten zien dat de ziekte iedereen treft."

"Intussen beseffen de meesten dat wel. En hoewel de coronavermoeidheid intussen ook bij Afrikanen is ingetreden - het is mentaal zwaar, nog meer in de herfst en de winter - willen ze dat deze ziekte zo snel mogelijk voorbij is. Daarom volgen ze nu over het algemeen de regels."

Veranderende regels

Ook voor de Engelstalige The Brussels Times zijn het drukke tijden. "We schrijven veel en vaak over het coronavirus. En elke dag zie je op de sociale media veel vragen onder onze artikels opduiken", zegt hoofdredacteur Jules Johnston aan BRUZZ. "Onze lezers vertrouwen op ons om die nieuwe regels voor hen te vertalen naar het Engels, wij zijn hun bron van informatie. De regels blijven veranderen, en dus proberen mensen bij te benen. De meest gehoorde vraag van onze lezers: Welke regels gelden nu? Hoe moet ik mijn leven nu leiden?"

"Als op dinsdag de Belgische regels veranderen, en op donderdag vervolgens de Brusselse, zaait dat verwarring. Zeker als er dan nog gemeenten zijn die hun eigen regels hanteren, de Brusselse structuur maakt er ons werk niet makkelijker op."

Erkan Ozdemir richt zich met zijn Franstalige website La Manchette op de jongeren van Turkse afkomst in Schaarbeek en Sint-Joost. De vrijwilliger krijgt ongeveer honderd vragen per week voor de kiezen. "Ze kennen en vertrouwen mij, en ik ben maar een telefoonknop verder. Die gemakkelijke bereikbaarheid heb je niet met overheidsdiensten of traditionele media."

"Veel jongeren die me contacteren kampen met stress. Ze voelen zich ziek en vragen zich af of ze het virus hebben opgelopen. Maar als ik suggereer om zich te laten testen, doen ze dat niet. Ze willen de administratieve rompslomp van de tracing niet. Bij een positieve test moeten ze hun contacten opgeven, en dat willen ze niet. Degene wiens naam ze doorgeven, zou boos kunnen worden, en verstaat bovendien de tracers mogelijk niet."

"Daar komt nog eens de angst voor de overheid bovenop - er leeft onterecht het idee dat ze mogelijk boetes zouden kunnen krijgen. En dus zieken ze thuis uit, maar gaan ook al eens de deur uit - en brengen daar zeker anderen in gevaar. De regels rond de quarantaine heeft duidelijk nog niet iedereen begrepen. "

Koffie in Vilvoorde

"Er zijn bijvoorbeeld ook heel veel mensen die met de auto naar een rode zone op reis zijn gegaan en bij terugkeer geen inreisformulier hebben ingevuld", zegt Ozdemir. "Ze hebben zich niet laten testen en hebben ook geen quarantaine gehouden. En zo kunnen hun kinderen op school ook het virus verspreiden. En die voortdurend veranderende 'sociale bubbels' snappen mensen al zeker niet. Zelfs de politie heeft het er lastig mee. "

Ozdemir ziet het somber in. "Iedereen is dat hele virus kotsbeu. Bovendien gaan de maatregelen van de overheid alle kanten op. Nu is de horeca zonder enig overleg gesloten, maar wie zegt dat daar de grootste broeihaard zit? Schaarbekenaars gaan nu hun koffies drinken in Zaventem of Vilvoorde, zo ver is dat niet. De feestzalen waren even open en moeten nu ook weer dicht, met als gevolg dat trouwers naar feestzalen net over de grens trekken, naar Nederland en Duitsland, waar het wel mag. Waar is de logica?"

Film en video

"De boodschap moet vanuit de Brusselse gemeenten veel eenvoudiger, veel beeldender, veel makkelijker verteerbaarder gebracht worden", vindt Ozdemir, die zelf iedereen die hem een vraag stelt een privébericht met de juiste informatie terugstuurt. "Zo ben ik zeker dat ze de boodschap ontvangen én lezen."

Hij suggereert screenings van informatieboodschappen op de grote pleinen in de gemeente, in veel verschillende talen. "Of waarom niet op de reclamepanelen in het straatbeeld, of op de bussen van de MIVB? En veel meer op de sociale media. Ik heb de filmpjes van Oussama Benali gezien ja, en de duidelijke Instamgramposts van de Everse burgemeester Ridouane Chahid (PS), maar er zou veel meer moeten gebeuren."

Aan die informatiekloof wil Ilyas Mouani uit Laken wat doen. Zijn vzw Nakama organiseert komende maandag met ondernemer Hassan Al Hilou een workshop communicatie rond Covid-19 voor Brusselse jongeren. Van de partij: honderd jongeren, maar ook de communicatieafdeling van het UZ Brussel, verpleegkundigen, staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V), en misschien zelfs de populaire Franse influencer Mr boris becker, die anderhalf miljoen volgers heeft.

"Ik heb echt het gevoel dat sommige Brusselse jongeren niet bereikt worden via de normale kanalen", zegt Mouani. "We staan aan de vooravond van een mogelijke tweede zware piek, maar dat lijkt niet altijd door te dringen. Er wordt veel fake nieuws gedeeld op Snapchat en Instagram. Ze begrijpen de maatregelen wel, maar de boodschap is even belangrijk als de boodschapper. Hun vrienden, leerkrachten en straathoekwerkers, die vertrouwen ze wel. Die hebben veel meer impact dan een journalist op tv. Daarom hebben we ook leerkrachten en docenten van hogescholen uitgenodigd."

"Betrek ook meer jongeren bij de communicatie. Wij willen ons echt engageren voor Brussel en voor onze gemeenschap. We willen dat de jongeren, die uit heel Brussel zullen komen en allemaal tussen de 16 en 24 zijn, de juiste informatie delen. In de Vlaamse media worden Brusselaars afgeschilderd alsof ze dit probleem niet zelf kunnen aanpakken."

"Wij gaan luisteren naar de vragen van die jongeren, en hun de juiste informatie bezorgen. Vervolgens moeten zij in hun wijk en familie ambassadeurs worden voor de coronamaatregelen. Jongeren kunnen andere jongeren veel makkelijker bereiken."