'Ik hielp in het Maximiliaanpark en ging twee maanden de cel in'

Deze donderdag start een opmerkelijk proces. Twaalf mensen, waaronder twee journalistes, komen dan voor de Brusselse rechter op verdenking van mensensmokkel. Een van de verdachten is Zakia. De 30-jarige vrijwilligster uit het Maximiliaanpark ging twee maand de cel in, met thuis een zoontje van twee. “Het gaat erom de hulpverleners te intimideren.”

20 oktober 2017. De 30-jarige Zakia heeft er enkele vermoeiende maanden opzitten. De hele zomer is de sociaal assistente in de weer geweest in het Maximiliaanpark, waar ze de transitmigranten probeerde helpen als vrijwilligster. Ze heeft er geholpen bij de voedselbedeling, het zoeken van een slaapplaats en het vertalen uit het Arabisch, dat voor veel migranten de voertaal is.

Die vrijdagochtend is het amper 5 uur als er plots een achttal agenten voor de deur staan. Zakia wordt letterlijk in de boeien geslagen en zal pas twee maanden later opnieuw vrijkomen.

“Ik werd verhoord en kreeg allerlei beschuldigingen naar mijn hoofd”, vertelt ze aan BRUZZ. “Dat ik de leider zou zijn van een netwerk van mensensmokkelaars bijvoorbeeld. Ondertussen zat mijn zoontje van twee thuis. Terwijl ik hem nog borstvoeding gaf!”

Net als alle beklaagden luidt de beschuldiging voor Zakia ‘mensensmokkel, vermogensvoordeel en deelname aan de voorbereiding of uitvoering van ongeoorloofde activiteiten van een criminele organisatie.’ De zaak verhuist deze donderdag van Dendermonde naar Brussel omdat de meeste beklaagden Franstalig zijn.

SIM-kaart kopen

Tijdens de verhoren krijgt Zakia gaandeweg zicht op concrete dingen die haar worden aangewreven. “Zo heb ik eens een SIM-kaart gekocht op mijn naam voor een migrant die ik goed kende. Zoals veel vrijwilligers heb ik ook geld van migranten overgemaakt naar Afrika. Wij hebben nu eenmaal papieren, waardoor dat kan. Maar ik heb nooit één cent verdiend aan die solidariteit.”

(Lees verder onder het beeld)

Op een bepaald moment antwoordt Zakia ook op de vraag van een van de migranten die wil weten of een bepaalde vrachtwagen naar Engeland gaat. “Ik antwoordde zonder veel nadenken van niet, maar de speurders beschouwen dat nu blijkbaar als een zwaarwegend bewijs dat ik aan mensensmokkel doe.”

Terwijl Zakia de cel ingaat in Gent, blijven de twee journalistes die verdacht worden, op vrije voeten. “In het dossier wordt voortdurend verwezen naar mijn dubbele nationaliteit (Belgisch en Marokkaans), die een vluchtrisico zou inhouden”, vertelt de sociaal assistente. “Dat is absurd: ik ben al in België sinds ik een paar maand oud ben.”

Veel vertrouwen in het onderzoek heeft Zakia niet. “De speurders in Dendermonde leken amper te weten wie ik ben. Zo hadden ze een tolk bij om alles naar het Arabisch te vertalen, terwijl ik iemand nodig had die van Nederlands naar Frans vertaalde.”

Zakia is ondertussen alweer een tijd op vrije voeten, maar het opgesloten zitten heeft zijn sporen nagelaten. Ze kampte nog een hele tijd met posttraumatische stress. Met de hulp van een psycholoog kroop ze langzaam uit het dal.

Hulpverleners intimideren

Op de beschuldigdenbank neemt ook Myriam Berghe plaats. De journaliste van het magazine Femmes d’Aujourd’hui. Berghe kent het wereldje van de transitmigranten al langer. Na een reportage in Calais jaren geleden begon ze de bewoners van de ‘Jungle’ daar te helpen en woonde ze soms dagenlang ter plaatse.

“Toen de Jungle ontruimd werd kwamen die mensen naar Brussel en belden ze me op”, vertelt Berghe. “Natuurlijk heb ik mijn deuren voor hen geopend.”

De ondervragingen door de speurders leerden Myriam hoe zij plots van mensensmokkel verdacht wordt. “Mijn collega-journaliste Anouk Van Gestel belde me op een bepaald moment omdat ze informatie wou voor een migrant die bij haar woonde. Ze vroeg zich af of mijn medebewoner Hassan kon helpen om de juiste mensen te contacteren. Die man werd al afgeluisterd en zo ging de bal aan het rollen.”

Het parket van Dendermonde construeerde een dossier dat met haken en ogen aan elkaar hing, vindt Myriam. “Je voelde voortdurend dat de speurders een soort hypothese hadden opgesteld die ze absoluut bevestigd wilden zien. Alle informatie die ze verzamelden moest daar in passen. Op die manier wilden ze volgens mij een algemeen signaal geven om de hulpverleners aan migranten te ontmoedigen en intimideren. Het parket van Dendermonde wordt ook wel eens de gewapende arm van Theo Francken (N-VA) genoemd."

De journaliste merkte ook hoe de Vlaamse speurders regelmatig moeite hadden om de Franstalige conversaties die ze aftapten juist te plaatsen. “Ze begrepen de grapjes en de meerlagige communicatie vaak niet. De Brusselse rechters zullen nog van hun stoel vallen als ze dit dossier inkijken. Het dossier is trouwens lijvig: 10.000 pagina’s in het Nederlands, vooral door de transcripties van afgetapte telefoongesprekken. Als dat allemaal vertaald moet worden zijn we nog even zoet.”

Kleine garnalen

Over de andere beschuldigden weten Myriam, Anouk en Zakia niet zo veel. “Het gaat meestal om mensen die zelf naar Engeland willen maar daar nog geen geld genoeg voor hebben”, vertelt Myriam. “Dus ‘werken’ ze vaak op parkings, waar ze de vrachtwagens sluiten achter migranten die erin kruipen. Ze doen dat in ruil voor een slaapzak of wat euro’s. Ik noem dat geen mensensmokkelaars maar kleine garnalen die willen overleven.”

Bovenal hoopt Myriam dat het Brusselse gerecht nu duidelijkheid schept over waar de grens ligt tussen mensensmokkel en solidariteit. “Want dat laatste is helemaal niet strafbaar.”

Het parket van Brussel geeft voor donderdag geen toelichting over de beschuldigingen aan het adres van de twaalf.