Imam Grote Moskee: 'Ook ik word ongelovig genoemd'

Sewif Abdel Hady is imam bij het Islamitische Centrum van België in het Jubelpark, en directeur voor het Europees Islamitisch Instituut. Volgens de nummer twee van de grootste moskee is de islam de perfecte samenlevingsgids, voor moslims en niet-moslims. “Er is geen tegenspraak tussen Belgische wetten en godsdienst.”

D e Egyptenaar Abdel Hady werkt al twaalf jaar in ons land. Hij werd geschoold aan de Al Azharuniversiteit in Caïro, een belangrijk intellectueel centrum voor soennitische moslims. Hij werkt als hoofdimam, en spreekt hoofdzakelijk Arabisch, en een beetje Frans.

Kritiek dat het Islamitische Centrum van België te veel beïnvloed zou zijn door de extreme wahabitische Saoedi-Arabische islam, wuift Abdel Hady weg: “Wij worden gefinancierd door de islamitische wereldliga, en Saoedi-Arabië is maar één van de landen binnen die liga. Iedereen brengt zijn eigen ervaring mee, en we streven altijd naar consensus. Er is dus geen directe invloed van Saoedi-Arabië.”

Om zijn woorden kracht bij te zetten haalt Abdel Hady er de Saoedische directeur bij, die ironisch genoeg benadrukt dat Saoedi-Arabië onlangs nog investeerde in de Antwerpse haven, en dus een eerbaar land is.

Dit interview biedt een zeldzame kijk in de officiële leer van de tweede grootste godsdienst ter wereld in ons land.

Kan u beargumenteren waarom terroristen die aanslagen plegen in naam van de islam zondigen tegen de islam zelf?
Sewif Abdel Hady: “Geweld heeft geen plaats binnen de islam, want de islam, en bij uitbreiding alle religies, hebben tot doel om mensen gelukkig te maken. Alle religies vaardigen ook een verbod uit op het doden van een ziel, de ander. De islam is daarop geen uitzondering. Een moordenaar van een mens wordt sowieso gestraft.”

“Terreur is een gradatie van één mens doden, en wordt daarom ook evenredig bestraft.”

De mensen die nu in naam van de islam doden, vinden wel in de heilige geschriften een rechtvaardiging voor hun daden. Wat zegt u aan hen?
Abdel Hady: “Die mensen begrijpen de Koran niet, maar maken misbruik van bepaalde verzen en plaatsen die verzen niet in perspectief. Zij bricoleren een zogenaamd ‘islamitisch’ wereldbeeld aan de hand van websites. Daarbij gaan ze zelfs zover om mensen zoals ik ongelovig te noemen. Daarom ook dat zij zoveel moslims doden.”

Maar wat er tegen te doen? Hoe verhinder je jongeren om radicaal te worden?
Abdel Hady: “Eerst en vooral wil ik u zeggen dat ‘radicaal’ een ongelukkig gekozen woord is voor de mensen die u beschrijft (glimlacht). Als ze daadwerkelijk radicaal zouden zijn, dan zouden ze namelijk niet doen wat ze doen. Salafisme betekent eigenlijk dat je de ware islam belijdt. Het is salafisten verboden om hun visie op te leggen aan anderen, laat staan met geweld.”

In moslimgezinnen is er een gebrek aan autoriteit. Ouders begrijpen hun kinderen niet meer, en hun kinderen distantiëren zich van het geloof van hun ouders. Dat is volgens experts één van de oorzaken van radicalisering. Hoe kan u daar verandering in brengen?
Abdel Hady: “We hebben hier in onze moskee een dienst waarmee we sociale geschillen proberen te regelen tussen familieleden. Daarmee proberen we ouders te helpen, maar proberen we ook aan jongeren uit te leggen wat hun plichten zijn tegenover hun ouders. Als er ernstige problemen zijn, gaan we bij de mensen thuis.”

Goed, maar de problemen zijn ernstig. Waarom blijven ze bestaan, al jarenlang?
Abdel Hady: “Door een gebrek aan engagement bij de mensen, en een gebrek aan respect bij jongeren. Het is niet omdat je probeert daar tegenin te gaan of de mensen te helpen, dat de problemen weggaan. Op een bepaald moment wordt het radicaliseringsprobleem een eigen verantwoordelijkheid."

"Als een familie tien mensen kent, en één daarvan radicaliseert, dan kun je veel raad bieden, maar toch komt je boodschap niet over. Wat is er dan wel aan de hand? Eén individu heeft een eigen interpretatie, en dat is zijn verantwoordelijkheid, en niet die van ons of van de Koran.”

Maar de boodschap van een gematigde islam geraakt toch te weinig bij jonge mensen, niet? Genoeg Syriëstrijders hadden voorheen een losbandig leven, wat dus wil zeggen dat zij nooit uw boodschap, die van de gematigde islam, hebben gehoord.
Abdel Hady: “Familie, moskee, samenleving, iedereen draagt daarin een verantwoordelijkheid. Maar wat als die allemaal hun rol hebben gespeeld, en de boodschap komt toch niet over? Er is altijd een oorzaak, en die oorzaak heeft grote gevolgen wanneer er niet samengewerkt wordt tussen familie, moskee, staat en samenleving.”

Controleert het Islamitische Centrum van België wat er in Belgische moskeeën gepredikt wordt?
Abdel Hady: “Er zijn opleidingen voor imams, ja. Maar we controleren niet wat elke individuele imam zegt.”

Waarom niet?
Abdel Hady: “Dat is de rol van de Moslimexecutieve. Vroeger deden we die controles wel. Nu laten we imams kennismaken met ons pakket. Sommigen gaan daar op in, anderen niet. Maar zij die niet antwoorden worden met rust gelaten. We kunnen hen moeilijk constant lastigvallen. Het is onze taak niet. Ieder zijn verantwoordelijkheid.”

U weet dat we in een wereld wonen met vele religies. Welke relaties kunnen andersgelovigen met moslims aanknopen, onder hen ook ongelovigen?
Abdel Hady: “Ook God heeft ongelovigen geschapen. Het zijn dus mensen. Het komt ook alleen God toe om definitief te oordelen over mensenlevens. Wij mensen schommelen namelijk tussen goed en kwaad. De verschillende manieren waarop mensen geloven is ook een gevolg van wat in de Koran staat, namelijk dat er geen dwang in de Godsdienst is.”

Dat wil dus zeggen dat u voor een pluralistische wereld bent, waarin ieder geloof of ongeloof zijn plaats heeft?
Abdel Hady: “Inderdaad. Daarom ook dat iedereen in deze wereld moet samenwerken om een einde te maken aan Islamitische Staat, want IS is een bedreiging voor het samenleven.”

Een van de belangrijkste kritieken op uw godsdienst is dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen politiek en geloof in de Koran. Legt u eens uit hoe beide wel kunnen gescheiden worden.
Abdel Hady: “De islam ondersteunt en helpt de politiek. In onze godsdienst bestaat het principe van de shura, advies in alle staatszaken. Die shura doet uitspraken op basis van de godsdienst. Het probleem is echter dat mensen de neiging hebben de islam te misbruiken voor politieke doeleinden en daarvoor te gaan ‘shoppen’ in de godsdienst.”

Wat dan met de sharia? Dat islamitische wettenstelsel is én het woord van God, en tegelijkertijd ook de politieke basis van het recht.
Abdel Hady: “Het fundament van de staat is in de islam altijd gebaseerd op de godsdienst. Als er een beslissing moet genomen worden in een wereldse, politieke, zaak, dan wordt de Majlis-sh-shura - de adviesraad - samengeroepen. Zo werken we naar globale oplossingen toe. Maar alle relaties tussen mensen, of hoe die moeten verlopen, die heeft de profeet vastgelegd. Alles zit in de islam: rechten en plichten, voor moslims en niet-moslims.”

Maar kan dat dan democratisch veranderd worden, wanneer moslims en niet-moslims dat willen?
Abdel Hady: “Wat God heeft vastgelegd via de profeet Mohammed, dat is onveranderlijk. Maar de manier waarop mensen die richtlijnen begrijpen, verandert met de tijd. Ieder persoon probeert uit te leggen wat een tekst betekent volgens zijn eigen smaak, en in functie van zijn belangen. Zo ontstaat ook politiek.”

Dat is een argument voor moslims om hun eigen wetten te hebben...
Abdel Hady: “Als moslims de ware islam opvolgen, dan gaan ze ontdekken dat er geen tweespraak is tussen de Koran en de Belgische wetten. Waarom niet? Omdat de islam netjes vastlegt wat je rechten en plichten zijn. Je hebt een recht van de samenleving, maar je moet ook je plichten jegens de samenleving vervullen. Dat werkt op twee manieren: wij mogen onze godsdienst beoefenen op vreemde grond, en vreemdelingen mogen hun godsdienst beoefenen in moslimlanden.”

Als we doorredeneren, kunnen we dus niet buiten de islam. Want alles is immers beschreven in de godsdienst.
Abdel Hady: “Dat is zo. Daarom is de Koran globaal en universeel.”

“De wetten mogen dan wel goddelijk zijn, maar ze gelden voor menselijke wezens, en ze zijn tenslotte overgeleverd door een mens; de profeet. God kent de mens, want hij heeft de mens gemaakt, en dus zijn het ook menselijke wetten.”

Dat is toch net een argument om godsdienst en politiek te scheiden?
Abdel Hady: “Wat God heeft vastgelegd is nochtans erg helder en goed.”

Hoe gaat u dan om met dingen die in de zevende eeuw niet bestonden, zoals een computer?
Abdel Hady: “De islam spreekt indirect over dingen die toen nog niet bestonden.”

En wat met de relaties tussen landen die toen nog niet bestonden, maar nu wel bestaan en met elkaar een diplomatie moeten voeren?
Abdel Hady: “De islam roept de mens op om onderling respectvol met elkaar om te gaan, ook in gesprek, in het samenleven, in de economie en in de diplomatie. Ik herhaal wat belangrijk is: mensen moeten hun rechten én hun plichten kennen en mogen geen schade aan een ander aanrichten. Van het moment dat mensen alleen maar oog hebben voor hun rechten, loopt het fout."

"Dat principe is op alles toepasbaar: als we geen belastingen betalen, is er geen staat, en geen sociale zekerheid.”

U spreekt geen Frans, Nederlands of Engels, dus u kan in Brussel ook niet goed aan jongeren uitleggen wat u nu zegt. Hoe komt dat?
Abdel Hady: “Ik versta Frans, maar ik maak niet graag fouten, zeker niet ten opzichte van journalisten. Ik respecteer talen te veel; maar als ik de uitleg moet geven die ik nu geef, dan gebruik ik Arabisch, want dan maak ik geen fouten. Maar onze diensten hier in de Grote Moskee zijn meertalig.”

Om te eindigen: volstaat het godsdienstonderricht hier? Luisteren jonge Brusselse moslims echt?
Abdel Hady: “Onze mensen zijn goed geschoold, ja. Wekelijks komen er toch 5.000 mensen naar deze moskee.”