Kuregem krijgt kleur: bewoners schilderen gevel dankzij Bruocsella prijs

Vaal en deprimerend, zo oogt het grootste deel van de Bergensesteenweg. In haar droom zag de jonge moeder Joëlle Petit de gevels anders: fris en monter, met kleur rond de ramen. Haar idee won de Bruocsella Prijs 2011, goed voor 22.000 euro van de bedrijvenclub Prométhéa. Honderd bewoners kunnen nu aan de slag met de verfborstel. Ja, eerst nog de kleuren kiezen.

W aar werkt het visueel geheugen niet? Waar stedenbouwkundig niets te beleven valt. Dat is het geval op het stuk Bergensesteenweg tussen kanaal en spoorwegbrug, opzij van de Carpentier- en de Zoutstraat. De steenweg is één lang, troosteloos lint, een no man's land. Verloederd en onherbergzaam. Ogenschijnlijk desolaat, door leegstand en verdwenen handel. Enkel gekleurd door de stadsbezoedeling. En uitgeleefd door ontmoedigde eigenaars en huurders die er niet toe kwamen de wijk aan een vitaliserend infuus te hangen. "We hebben lak aan de beloftes van politici over de aanpak van de Bergensesteenweg; er komt nooit wat van in huis," is de toon in Kuregem.

Nochtans... ooit stond hier het Volks­huis van Anderlecht. En bijna won Kuregem de titel 'Leukste wijk 2011' van de FM Brussel-luisteraar (al mag sterk vermoed worden dat enkele enthousiaste locals de poll monopoliseerden). Voor wie het aandurft rond te kijken, strookt 'leuk' níét met 'aangenaam wonen'. Gelukkig trekt Samenlevingsopbouw Brussel nog sterk aan de kar. De bewoners die klusjes in huis hebben, zoals een lekke douche die gerepareerd moet, kunnen gratis hulp krijgen. Gewoon een doe-het-zelfcursus met andere bewoners in hun huis organiseren, en zo leert iedereen zichzelf (goedkoop) te behelpen.

Maar dat is binnenskamers. Aan de façade - waarop iedereen dagelijks met de neus gedrukt wordt - gebeurt nimmer wat. Joëlle Petit, die om de hoek woont, kon de troosteloosheid niet langer aanzien. Overdag geeft de jonge moeder kunstgeschiedenis in een humaniora, en bij elk ommetje naar huis doet de Bergensesteenweg haar figuurlijk braken. Maar: "De wil om er wat aan te doen, leefde wel," legt Petit uit. "Door te gaan praten met huiseigenaars die de schouders laten hangen, en met misnoegde huurders, ontdekte ik dat er wel goesting was om iets te doen. Maar niemand begint er in zijn eentje aan."

Zo groeide Petits idee om het participatieve project Ton droit à la fenêtre op te zetten. Iedereen zou het heft in eigen handen nemen, en zelf aan het verven gaan. "De geïsoleerde klagers zullen actieve burgers worden, zich bewust van de impact van mooie gevels op alle passanten."

Hundertwasser
Petit liet zich inspireren door kleurrijke voorbeelden in stedelijke gebieden. Er was de innoverende gevelschildering van burgemeester Edi Rama, World Mayor van het jaar 2004, die in de Albanese hoofdstad Tirana verkrotte panden in de verf zette. En er was vooral het manifest Dein Fensterrecht, deine Baumpflicht (vandaar ook de naam Ton droit à la fenêtre) van de Oostenrijkse architect Friedensreich Hundertwasser (geboren als Friedrich Stowasser, 1928-2000). Petit: "Zijn kleurige Hundertwasserhaus in Wenen is een toonbeeld van een eenvoudige stelling: elke huurder moet het recht hebben om vanuit het raam zowat alles wat binnen handbereik ligt, te schilderen. 'In het roze,' zei Hundert­wasser. Zo ver als de arm reikt met een lange verfborstel. Zo kan iedereen van ver zien waar er geen 'anoniem individu' woont, maar een kleurig iemand die zich afzet tegen 'het gefrustreerde vee'."

Petit sprak ook het team Recht op Wonen van Samenlevingsopbouw Brussel aan, vormde een kern van vijf vrijwilligers, en samen polsten ze naar interesse bij de gemeente. Die wou wel helpen, als het project 'gedragen' werd. Zo begon het rondje huis-aan-huis bellen, om iedereen warm te maken voor het idee.

Er kwam heel wat bij kijken. Petit: "Kuregem is somber en bulkt van de sociale problemen. Een grote werkloosheid. Veel sociale woningbouw. Een immigratie die zich niet aanpast. En enorm veel vandalisme. Nu, niet elk gebouw leent zich tot een verfbeurt. Aan beschermde gevels mag bijvoorbeeld niet geraakt worden, en er zijn tal van sociale woningen die eerder vanbinnen veel kunnen gebruiken. De buitenkant verven is voor die mensen een luxeprobleem. Ik wou het dossier ook niet indienen bij sociale woonmaatschappijen die mij wellicht maanden op een antwoord zouden laten wachten. Ik ging dus gewoon aan de praat met de bewoners van een klein stuk Bergensesteenweg, in de hoop dat het anderen positief zou prikkelen. Wat me verbaasde, was dat de bewoners vooral klaagden over het straatbeeld dat hen ontmoedigt. Zodra een huurder wegtrekt, krijgt de huisbaas het amper nog verhuurd. L'ambiance du quartier houdt nieuwkomers weg."

Nadat Petit op de buren had ingepraat, vond ze alles bij elkaar, aan weerszijden van de straat, honderd huisbellen bereid om mee te werken (soms dus niet elk appartement in één huis). "Om mikmak te voorkomen, mag elke bewoner maar twee kleuren kiezen, uit tien die bij elkaar passen. Eén sjabloon gebruiken mag ook. Vrije kunst wordt geweerd. Schilderen moeten ze zelf doen, al mogen ze hulp inschakelen. De Wijkregie van de gemeente neemt het ontvetten van de gevels en lichte herstellingen voor haar rekening, via wijkcontractarbeiders. Daarvoor hebben we het fiat van schepen van Stedenbouw Anne-Marie Vanpévenage (MR-FDF). De gemeente plaatst ook de stellingen en brengt de eerste grondlaag aan. Maar de kleurzetting is echt een klus voor de bewoners zelf."

Omdat het project sinds maart toch wel echt op de sporen stond, en de broodnodige financiële ondersteuning achterwege bleef, diende Petit het project in bij Prométhéa, dat stadsprojecten steunt. En, o wonder, ze won! Nog dit jaar wordt een stukje Kuregem dus toch 'leuk'.

-------------------------------
De vzw Prométhéa is een bedrijvenclub voor de verbetering van de stedelijke omgeving in Brussel, gesteund door het Gewest. Uit 25 projecten voor 2011 werd Ton droit à la fenêtre bekroond (22.000 euro), naast Maya'Ge (4.000 euro), een straatbeplantings- en bijenproject van Apis Bruoc Sella uit Molenbeek