Lise Witteman: ’Hier kan perfect een Europese ‘House of cards’ gemaakt worden’

Zo'n 3,5 jaar geleden liet de Nederlandse journaliste Lise Witteman (34) het politieke gekrakeel in haar thuisland achter, om in Brussel het kluwen van de Europese politiek te ontwarren. Ze werd hier medeoprichter van The Schuman Show, die op komische wijze de Europese bubbel doet openbarsten.

Lise Witteman ontvangt me in haar kantoor in het Holland House, het ontmoetingscentrum voor Nederlanders vlak bij het Luxemburgplein. Ze deelt het met enkele andere EU-journalisten, met wie ze de Brusselse afdeling vormt van het Nederlandse onderzoeksjournalistiek platform 'Follow the Money'. Samen leggen ze de besluitvorming in de Europese bubbel onder de loep, waarbij ze zich concentreren op belangrijke geldstromen. “Als je het geld volgt, weet je waar de werkelijke macht ligt. Zo kan je bijvoorbeeld bij bepaalde plannen voor zogenaamd groene oplossingen ontdekken dat het eigenlijk de lobby voor de fossiele industrie is die ze heeft bedacht, wat uiteraard heel wat vragen oproept over die initiatieven.”

Met het project van de 'Recovery Files' gaan de journalisten, samen met collega's uit meer dan vijftien lidstaten, momenteel na hoe het geld van het Europese coronaherstelfonds wordt verdeeld. Daarbij komt onder meer een sterk gebrek aan transparantie naar voren. “Zo kregen we van de Europese Commissie geen toegang tot bepaalde documenten over de onderhandelingen met Roemenië, waarbij we te horen kregen dat de informatie 'te gevoelig' zou zijn. Tja, door zo de deur dicht te houden, voed je natuurlijk het wantrouwen tegenover de EU, terwijl het ook dikwijls de lidstaten zijn die de zaken bemoeilijken.”

Voor haar komst naar Brussel eind 2018, was Witteman jarenlang politiek verslaggever voor Nederlandse media – op het einde voor De Telegraaf. “Maar ik had het op de duur wel gezien met het politieke wereldje in Den Haag. Ik had geen zin meer om nieuwtjes te brengen over het zoveelste kabinet-Rutte (lacht). Ik wilde weg van de waan van de dag en andere verhalen vertellen, met meer diepgang en grensoverschrijdende impact.” Ze liet haar job in Den Haag en haar huis in Amsterdam achter om als zelfstandig EU-journalist aan de slag te gaan.

Haar interesse in de EU gaat al lang terug. Zo'n twaalf jaar geleden schreef Witteman al haar scriptie over de berichtgeving over de Europese Unie. “Het interesseert me omdat ik het belangrijk vind om als journalist de machthebbers te controleren.”

Paradoxaal genoeg past de komische The Schuman Show ook perfect in het streven van Witteman om de EU meer sérieux te verlenen. Samen met de Grieks-Amerikaanse performer Kelly Agathos ligt ze aan de basis van deze humoristische voorstellingen, die met absurde sketches en spitsvondige monologen de Europese politiek en de gedragingen van eurocraten en lobbyisten fileren. “We maken de EU belachelijk net omdat we haar belang zo serieus nemen,” zegt Witteman, die verwijst naar satirische voorbeelden zoals Zondag met Lubach en De ideale wereld. “De grappen zijn een ideale manier om deze onbekende wereld en lastige onderwerpen toegankelijk te maken voor een breder publiek. Daarnaast zou het ook wel goed zijn als eurocraten wat meer om zichzelf konden lachen.”

Hoewel het een saai imago heeft, is de Europese bubbel volgens Witteman een bijzonder dankbaar onderwerp voor een komische show. “Het typische EU-jargon, met dat verrotte Engels, is bijvoorbeeld uitstekend materiaal. Je hebt allerlei kleine beleidsdepartementen die uit alle macht doen alsof ze ook iets in de pap te brokken hebben, interne oorlogjes, het gelobby … Hier zou ook perfect een soort Europese House of cards gemaakt kunnen worden, als ik makers van series en films een tip mag geven.”

De schrijvers van de sketches weten waarover ze spreken, want velen zijn zelf gespecialiseerde journalisten, (voormalige) EU-ambtenaren en lobbyisten. Hun favoriete mikpunten van spot zijn onder meer onze eigen Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad en Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. In de volgende show zullen ook onder meer Guy Verhofstadt (voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement) en de Hongaarse premier Victor Orbán hun opwachting maken. Onder meer de spanningen tussen Rusland en Oekraïne zullen er becommentarieerd worden, net als het feit dat de Europese Commissie gas en kernenergie een groen label heeft gegeven.

De show valt in de smaak, want waar de eerste voorstelling vorig jaar nog plaatsvond in een cafézaaltje, spelen de acteurs nu voor honderden gasten in het Lumen-theater bij Flagey. De voorstellingen verkopen ook steeds snel uit. “We willen op termijn met onlinemateriaal ook een breed, internationaal publiek buiten Brussel bereiken,” zegt Witteman, die zelf niet meespeelt in de show, maar wel een belangrijke coördinerende rol opneemt achter de schermen.

Naast het Europese gebeuren, heeft Witteman sinds 2018 uiteraard ook Brussel als stad veel beter leren kennen. Ondertussen is haar huis in Amsterdam verkocht en heeft ze met haar gezin een huis gekocht dicht bij het Fernand Cocqplein. “Ik wil hier ook geen bubbelbewoner zijn, maar een echte Brusselbewoner.”

The Schuman Show vindt gewoonlijk iedere laatste donderdag van de maand plaats. De volgende voorstelling is op zondag 27/2, in het Lumen-theater.