Meer bedelaars in metro: 'Groep is diverser geworden'

Het aantal bedelaars in de metrotoestellen van de MIVB is verdubbeld in 2021 ten opzichte van 2020. Dat blijkt uit cijfers van de MIVB die eerder deze week in de commissie Mobiliteit werden besproken. Betekent dat dat er meer mensen zijn gaan bedelen in Brussel? Onderzoekers Stef Adriaenssens en Mieke Schrooten nuanceren.

Aan de ingang van metrostation Beurs zit een jonge tengere man. Hij draagt een sportieve blauwe jas en jeans. Net nog zat hij op zijn sporttas en leek het een reiziger die even uitrustte. Nu zie je dat zijn bezoek ook een ander doel heeft. Het papieren bekertje is zo goed als leeg.

Bedelen, dat doet hij al lang. Hoe lang precies, dat zegt hij niet. Of hij het afgelopen jaar meer mensen heeft zien geld vragen in de metro dan de jaren daarvoor? Dat is hem niet opgevallen.

Toch noteerden MIVB-medewerkers het afgelopen jaar een stijging van het aantal bedelaars in de metro’s en in de metrostations. Concreet gaat het van 168 vaststellingen in 2020 naar 456 signaleringen in 2021. Bedelen of leuren in de metrotoestellen is verboden sinds 2007. In de stations is geen verbod, net als in de rest van de stad.

Gevolg van de coronamaatregelen?

Onderzoeker Stef Adriaenssens van de KU Leuven denkt dat de stijging die de MIVB vastlegde niet per se duidt op een stijging van het aantal bedelaars in Brussel. Hij vermoedt dat de verregaande coronamaatregelen een reden kunnen zijn waarom mensen vaker in de metro zijn gaan bedelen. Op bepaalde momenten was de metro immers nog één van de weinige plaatsen waar überhaupt nog mensen langskwamen.

Net als onderzoeker Mieke Schrooten van hogeschool Odisee werkt hij aan een nieuw onderzoek naar bedelarij in Brussel. Midden jaren 2000 voerde Adriaenssens al een onderzoek naar het onderwerp. "We kregen van het organisaties uit het veld de feedback dat de realiteit sterk veranderd is. De groep bedelaars is veel diverser geworden en vaak op doorreis," zegt Schrooten.

Dat maakt het lastiger voor de onderzoekers om veldwerk te verrichten, want het opbouwen van een vertrouwensband is moeilijk. Onderzoek naar deze relatief nieuwe groep bedelaars is nodig, zeggen de onderzoekers. Na het onderzoek midden jaren 2000 stelde Adriaenssens vast dat zo’n twee derde van de bedelaars Roma zijn.

Grotere groep Roma

Uit zijn eerste, voorzichtige, vaststellingen blijkt dat de groep Roma die vandaag bedelt niet kleiner is geworden, integendeel. De toetreding van Roemenië tot de EU speelt daar mogelijk een rol in.

Dat bevestigt ook Koen Geurts van de vzw Foyer, die een Romawerking heeft. “Voor 2007 was bedelen de enige legale bron van inkomsten voor Roma uit Roemenië. Ze mochten niet werken zonder legaal verblijfsstatuut. Heel wat van die mensen hebben inmiddels een job. Het waren niet de allerarmsten die de sprong waagden. Je moest transport en douane betalen, passeurs,... Sinds 2007 (toen Roemenië bij de Europese Unie kwam, JP) is dat veranderd.”

Geurts stelt vast dat sommige Roemeense migranten die daarna kwamen een andere socio-economische achtergrond hadden. “Er was minder kans eruit te geraken. Mensen hadden minder opleiding, het was een andere klasse die leefde van aalmoezen en weinig inkomsten.”

“De taxi van Brussel naar Zaventem is duurder dan een vliegticket naar Boekarest,” zegt Geurts. “En bedelarij brengt wel wat op”. Uit het onderzoek uit 2006 van Adriaenssens blijkt dat het destijds om gemiddeld 3,94 euro per uur gaat voor Roma bedelaars en om 9,71 euro per uur voor Belgische bedelaars.

'Bedelen is geen job'

“Bedelen is geen job en we mogen dat ook niet goedpraten,” zei Biser Alekov eerder in De Standaard. Hij werkt als bemiddelaar bi preventiedienst Bravvo. “Het mag geen keuze zijn. Ik weet dat het minimumloon in Roemenië laag is, maar je kunt de ongelijkheid in Europa niet oplossen door te bedelen.”

Geurts hamert er op zijn beurt op dat kinderen naar school moeten worden gestuurd. Beleidsmakers kunnen daar gerichte maatregelen voor nemen, zegt hij. "Je biedt bijvoorbeeld een pakket aan steunmaatregelen aan, maar stelt als voorwaarde dat kinderen naar school moeten," zegt Geurts. "We hebben een leerplicht in België. Zo voorkomen we dat er een nieuwe generatie bedelaars ontstaat."

In Brussel leven er naar schatting 11.000 Roma, onder wie enkele honderden daklozen en woonwagen­bewoners.

De onderzoeken van Mieke Schrooten (Odisee) en Stef Adriaenssen (KU Leuven) over bedelarij in Brussel zouden ongeveer gelijktijdig moeten worden afgerond in 2024.