Minder fijn stof, maar diesels blijven boosdoener

De hoeveelheid fijn stof in de Brusselse - en Belgische - lucht neemt af, maar het niveau aan stikstofdioxide blijft gevaarlijk hoog. Dat blijkt uit de nieuwste cijfers over luchtvervuiling, die brusselnieuws.be inkeek. Vooral dieselauto's zijn de boosdoeners.

Het interactieve kaartenmodel is gemaakt door de Intergewestelijke cel voor het Leefmilieu (Ircel), de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). We konden de nieuwste kaarten - met gegevens van 2013 - inkijken.

Het model baseert zich zowel op metingen op vaste punten als op verkeerstellingen. Dat laat toe om erg gedetailleerd, bijna tot op straatniveau, te gaan kijken hoe het staat met een welbepaald soort luchtvervuiling.

Lang leve de roetfilter
Eerst het positieve nieuws: de fijnstofconcentraties – PM 2,5 en PM 10 – dalen verder in Brussel en over heel België.

PM 2,5-deeltjes zijn de kleinste fijnstofdeeltjes, die erg diep in de longen kunnen doordringen. Van alle luchtvervuiling schaadt fijn stof de volksgezondheid het meeste. In Brussel ligt hun concentratie het hoogst op de Kleine Ring, bij de Wet- en Belliardstraat en op het westelijke deel van de Grote Ring.

De kaarten van 2013 zomaar naast die van 2012 leggen is wel appelen met peren vergelijken, zegt Fierens. ''De laatste kaart is gemaakt op basis van een verbeterde versie van het rekenmodel. Maar het staat buiten kijf dat de concentraties fijn stof in de laatste tien jaar afgenomen zijn.''

Paar maanden levensverwachting gewonnen
Technologische innovaties in de industrie en het verkeer zijn de belangrijkste redenen voor de daling. Nieuwe dieselwagens hebben bijvoorbeeld verplicht een roetfilter die de uitstoot van meer dan 90 procent van het fijn stof tegenhoudt.

Verloor de Belg in 2000 door de slechte luchtkwaliteit nog gemiddeld 13 maanden levensverwachting - en de Brusselaar nog meer -, dan hebben we volgens Fierens sindsdien waarschijnlijk een paar maanden teruggewonnen.

Toch mogen we niet te vroeg juichen. “De EU-grenswaarden voor fijn stof zijn een stuk minder streng dan die van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De WHO is zelfs nog van plan haar gezondheidsnormen nog verder naar beneden te schroeven."

"Als jaargemiddelde voor het allerfijnste fijn stof (PM 2,5) legt de WHO nu bijvoorbeeld een limiet op die meer dan dubbel zo streng is dan de EU – in België wordt die norm alleen maar in een aantal gebieden in de Ardennen gehaald.”

Stikstof: torenhoge waarden aan Kleine Ring en Europese wijk
Het grootste probleem wat het halen van de EU-normen betreft, blijft stikstofdioxide (NO₂). Die waarden daalden de voorbije jaren amper. “NO₂ wordt, in tegenstelling tot fijn stof, vooral veroorzaakt door lokale uitstoot. In Brussel is de boosdoener het autoverkeer, en dan vooral de uitstoot van dieselwagens.”

De Brusselse invals- en snelwegen zijn op de kaart makkelijk te herkennen door hun torenhoge stikstofdioxidewaarden. Op drukke verkeersassen en in de straten daaromheen blijven de concentraties op jaarbasis gemiddeld hoger dan de EU-grenswaarde van 40 microgram/m³. ''Maar wie in een rustige centrumstraat woont, kan daar nog redelijk goede lucht inademen. Alles hangt af van hoeveel auto’s er passeren.”

Waarom schiet het niet op wat NO₂ betreft? “De modernste dieselauto stoot in praktijk nog altijd evenveel stikstofdioxide uit als een dieselwagen van 20 jaar geleden”, legt Fierens uit.

“Roetfilters houden fijn stof nu grotendeels tegen, maar soortgelijke snufjes om de NO₂-uitstoot verminderen worden nog niet in auto's geïnstalleerd. Dat komt omdat de EU totaal onrealistische tests voor autoconstructeurs hanteert, waardoor het vrij makkelijk is onder de NO₂-limieten te blijven.''

''Om u een voorbeeld te geven: in die tests trekken auto’s van 0 naar 50 kilometer per uur op in 27 seconden. In realiteit trekt niemand zo traag op."

Dé oplossing: minder autoverkeer
De oplossing is nochtans voorhanden, zegt Fierens. ''We moeten gewoon inzetten op minder verkeer. Daarnaast zijn er ook technologische hulpmiddelen. In vrachtwagens worden nu al nieuwe systemen ingebouwd die NO₂ afbreken op basis van ureum. Dat is efficiënt, maar ook erg duur, en bestaat dus voorlopig alleen in personenwagens uit het duurdere gamma.''

Daarnaast is de uitstoot door houtverbranding toegenomen in 2013, terwijl de deeltjes die in een houtkachel vrijkomen samen met dieselroet het allerschadelijkst zijn voor de gezondheid.

“Veel mensen beseffen niet dat er bij het verbranden van ‘natuurlijk’ hout fijn stof in de lucht terechtkomt dat quasi even schadelijk is als dieselroet”, zegt Fierens.

De concentraties van fijn stof PM 2,5 zien er als volgt uit in het Gewest (uitgezoomde kaart bij beelden in bijlage of via link in bijlage):

Kijk ook naar de reportage van tvbrussel: