Na achttien jaar nog geen uitzicht op vast adres voor dolende Roma

De Romafamilie Sivak trekt al jaren van kraakpand naar kraakpand in Brussel, op zoek naar een plek waar ze een leven kunnen opbouwen. Maar omdat ze er geen vast adres hebben, zijn ze aangewezen op zwartwerk en de hulp van vrijwilligers. Een lot dat veel Roma in Brussel ondergaan en waarvoor maandag het Comité contre le mal-logement (CCML) aandacht vroeg op het Collignonplein. Het comité wil dat gemeentes sneller een referentieadres toekennen aan Romagezinnen. Intussen heeft een nieuwe groep Roma zich gevestigd in natuurreservaat het Moeraske in Evere.

“Een Roma-gezin in België botst op twee dingen: geen toegang tot een vast adres en dus geen toegang tot de arbeidsmarkt,” legt Anas Amara van het CCML uit. Hij vraagt dan ook sneller een referentieadres toe te kennen aan Roma in Brussel.

Maar dat kan in principe enkel voor wie langer dan drie maanden in België mag verblijven. En om daarvoor in aanmerking te komen moet je als EU-onderdaan ofwel werknemer, zelfstandige of student zijn, ofwel voldoende bestaansmiddelen hebben. Aan die voorwaarden voldoen veel Roma niet.

Ook de Slowaakse familie Sivak niet. Al achttien jaar trekt pater familias Milan met zijn familie van kraakpand naar kraakpand tot de uitzetting volgt. Een odyssee die vorig jaar naar een braakliggend terrein in het Harense Keelbeek voerde, waar de familie met kinderen in tentjes en zonder elektriciteit en stromend water moest zien te overleven.

Odyssee

Een mensonwaardige situatie waaraan de Sivaks even konden ontsnappen toen ze onderdak vonden in een kraakpand in Oudergem, opnieuw zonder elektriciteit en water.

Twee maanden later was het weer inpakken geblazen na een uitzetting door het immobiliënkantoor dat het pand bezit. Nieuwe woonplaats: een kraakpand in de Lindestraat 54 in Schaarbeek, maar ook daar moesten ze weg van de Schaarbeekse Haard. “Elke keer weer moeten we spullen achterlaten en op zoek gaan naar nieuwe kledij,” klinkt Milan wanhopig.

Enkele omzwervingen later is de familie opnieuw in de Lindestraat gestrand. Met de hulp van Bachir, een vriend van de Sivaks, herstelden ze de elektriciteit. Stromend water heeft het gezin via een tuinslang die door het hele huis loopt. Op de koer die bezaaid ligt met oud speelgoed en een kinderwagen, zoekt Marian, een van Milans zonen, een trolley waarmee hij een oude tv wil vervoeren om te verkopen in de stad. Als jonge vader met een dochter van twee helpen alle extraatjes. Spullen die hij op straat vindt, probeert Marian te verkopen.

Waarom de ellende niet ontvluchten om hun geluk in Slowakije te beproeven? “Wat moet ik er gaan doen?” vraagt Milan zich af. "Ik geraak het Slowaaks verleerd en ben hier al achttien jaar.” Zijn dertien kleinkinderen zijn hier geboren en lopen school in Sint-Joost en Schaarbeek.

Terwijl Milan langzaam wegzinkt tussen twee werelden, belandt Ingrid, zijn vrouw, in het Brugmann ziekenhuis. Daar haalt ze drie keer per week haar medische kaart van het OCMW boven voor een nierdialyse. Eten krijgen de Sivaks regelmatig van Valentine, een vrijwilligster die wekelijks met haar bestelwagen vanuit Leuven een bezoek brengt aan de familie.

Solidariteit is ook wat een groep Roemeense Roma in natuurreservaat het Moeraske in Evere op de been houdt. Sinds een maand verblijft een twintigtal volwassenen met kinderen er in geïmproviseerde huizen. Het zijn lang niet de enige Roma in Brussel. Schattingen van vzw Foyer spreken over meer dan 10.000 Roma, afkomstig uit verschillende landen, vooral Roemenië en Bulgarije.

Het is middag, zonnig en warm, wanneer we het terrein betreden. Een kookpot pruttelt hevig boven gloeiende kolen in een barbecue. Op het menu: pasta met witte kool. Het is improviseren, gisteren nog met snelkooknoedels.

Beelden van het terrein mogen we niet maken. “We willen niet dat andere Roemenen met ons lachen omdat zij wel een dak boven hun hoofd hebben,” klinkt het. Het tafereel verschilt weinig van andere Roma-tentenkampen die regelmatig opduiken in Brussel.

Gerecycleerde ramen, tapijten en autozetels staan voor de barakken. “Dat vinden we vaak gewoon in containers op straat. Vrienden van me bellen me op om te zeggen waar er materiaal is,” vertelt Alex, één van de bewoners.

De grootmoeder van deze familie zit naast haar zoon en kijkt uit over het grasperk waar haar kleinkinderen rondrennen. Schijnbaar zorgeloos, maar achter dit bucolisch tafereel schuilt een uitzichtloze situatie. Al jaren trekken deze vijf gezinnen rond in Brussel, Molenbeek en Anderlecht. Telkens worden ze uitgezet. En ook nu dreigt dit te gebeuren. “De politie kwam maandag al langs om vast te stellen dat we hier verblijven.”

Ooit vertrokken deze Roma uit Roemenië, “gewoon met de auto. Ik heb een Roemeens paspoort, dus de reis gaat makkelijk,” zegt Alex. “Als je ‘s ochtends in Roemenië vertrekt, ben je ‘s avonds gewoon in België.” Hier hopen ze geld te verdienen, een huis te kopen en een leven op te bouwen. Hoe ze precies in het Moeraske terechtkwamen? “Via een kennis die me vertelde dat dit een goede plek was om te verblijven.”

Werken doet Alex voor 50 euro per dag. “Ik heb geen adres en papieren in België, dus het moet zo. Ik doe allerlei werk: carrelage, schilderwerken, ... Een vriend van mij zoekt op internet naar klusjes in de bouw, soms op grote werven, en ik bied me aan.”

Met het bouwverlof is er geen werk en geen geld. Dus belt Alex vrienden die wel werken en eten voor hen kunnen kopen.

Voor dagelijkse boodschappen lopen ze soms naar de kruidenier om de hoek. Ook de winkelier is op de hoogte van de nieuwe bewoners van het Moeraske. “Soms komen ze hier iets kleins kopen, een flesje drank aan één euro, maar komen ze twintig cent te kort. Dat scheld ik wel eens kwijt,” zegt de uitbater, die wijst op een groep mensen die verderop in een oude fabriek zijn ingetrokken.

Ook daar: Romagezinnen uit Moldavië en Oekraïne. “En ook hen proberen we te helpen,” zegt Anas Amara van het CCML. “We weten dat een van de vrouwen daar kanker heeft en we helpen haar met de aanvraag van een medische kaart waardoor ze chemotherapie kan krijgen.”

Momenteel verblijven een dertigtal mensen in het verlaten gebouw, maar Amara vermoedt dat die binnenkort het gezelschap krijgen van tientallen andere Roma, waardoor de groep dreigt aan te groeien tot tweehonderd mensen zonder vast adres, met alle logistieke, hygiënische en medische uitdagingen die daarbij komen kijken.