Nederlandstaligen schakelen sneller over op het Frans

Negentig procent van de Nederlandstalige Brusselaars schakelt over naar het Frans, wanneer een ambtenaar hen in het Frans aanspreekt. Dat is een van de opvallendste bevindingen uit de nieuwe taalbarometer.

De taalbarometer is een onderzoek van Rudi Janssens en BRIO (Vrije Universiteit Brussel) naar het taalgebruik van de Brusselaar. Daarvoor werden 2.500 Brusselaars bevraagd.

Tweetalige administratie

Al is de Brusselse administratie in theorie tweetalig, voor de Nederlandstalige Brusselaar lijkt dat geen evidentie. “Het gebruik van het Nederlands als enige taal in de administratie blijft verder dalen”, stelt Janssens in de taalbarometer. Zo is het gebruik van Nederlands als enige taal in het gemeenteloket gedaald van 6,4 procent in 2007 naar amper één procent vandaag.

Wanneer een Nederlandstalige Brusselaar in het Frans wordt aangesproken door een gemeentelijke ambtenaar, gaat slechts 0,7 procent van de Nederlandstaligen verder in zijn eigen taal, waar dat in 2007 nog 8,6 procent was. Maar liefst negentig procent van de Nederlandstaligen schakelt over naar het Frans, een enorme stijging in vergelijking met de tweede taalbarometer uit 2007, toen dat nog 36,6 procent was.

“Enerzijds ligt het bij de houding van de Nederlandstaligen zelf”, klinkt de verklaring in het onderzoek. “Door onder meer het aantal taalgemengde huwelijken, lijkt het evident dat ook een aantal administratieve formaliteiten in het Frans geen probleem vormen. Anderzijds is de kennis van het Nederlands bij de administratie ook beperkter.”

Winkeltaal

Frans blijft de dominante taal bij het winkelen, maar het aandeel Brusselaars dat alleen Frans gebruikt in de winkel, is met bijna veertig procent gedaald in vergelijking met 2007 tot 55,3 procent vandaag. Het aandeel Brusselaars dat Frans met Nederlands combineert is dan weer gestegen van vijf naar 22,3 procent.

In de winkel combineren Franstalige Brusselaars het Frans steeds vaker met andere talen. "Dat meer Brusselaars uit Franstalige gezinnen significant minder Frans gaan gebruiken is moeilijk te verklaren. De meest plausibele verklaring is een veranderende houding tegenover meertaligheid in combinatie met de diversiteit onder de handelaars."

Dezelfde evolutie geldt ook voor de andere taalgroepen. In 2000 gebruikte de helft van de Nederlandstalige Brusselaars nog uitsluitend het Frans, twintig procent sprak uitsluitend Nederlands in de winkel.

Vandaag spreekt twintig procent van de Nederlandstaligen nog uitsluitend Frans in de winkel en amper drie procent uitsluitend Nederlands. Zeventig procent van de Nederlandstalige Brusselaars combineren het Nederlands met het Frans in de winkel, een stijging van veertig procent in vergelijking met de eerste taalbarometer.

Opvallend is ook dat het Arabisch als winkeltaal nu opduikt en andere talen sporadisch gebruikt worden bij het winkelen, als Berbers, Duits, Italiaans, Albanees, Grieks, Pools en Portugees.

Kennis Nederlands daalt

Tegenover de eerste taalbarometer in 2000 is de kennis van het Nederlands gehalveerd. Amper 16 procent van de Brusselaars vindt van zichzelf dat ze voldoende Nederlands kennen, blijkt uit de meest recente taalbarometer. Ook de kennis van het Frans gaat er lichtjes op achteruit. Frans, Engels en het Nederlands blijven wel de meest gekende talen in het gewest.

"Het feit dat de bevolkingsgroei in Brussel op het conto van de buitenlandse migratie komt, heeft tot gevolg dat de talen van de nieuwkomers aan impact winnen", klinkt een deel van de verklaring.

Een ander deel van de verklaring voor de mindere kennis van het Nederlands, ligt in het Franstalig onderwijs. Van diegenen die Nederlands goed tot uitstekend beheersen, verliep de taalverwerving van thuis uit (zie tabel) voor 73 procent van de respondenten. In 2000 was dat aandeel kleiner dan vijftig procent.

Slechts 11,7 procent van de Nederlandskundige Brusselaars heeft het Nederlands via het Franstalig onderwijs geleerd. Dat is opvallend weinig in vergelijking met de eerste taalbarometer, toen nog veertig procent van de Brusselaars Nederlands leerde in een Franstalige school.

Meertalige Brusselaar

Meer en meer Brusselaars zien zichzelf als meertalig. Een kwart van de Brusselaars beschouwt zichzelf als eentalig, een daling van tien procent in vergelijking met de vorige taalbarometers. Het aandeel meertalige Brusselaars is dan weer met meer dan tien procent gestegen tot 37,4 procent.

De rest van de Brusselaars, 36,9 procent, is tweetalig. Al valt op dat de combinatie Nederlands-Frans amper voor een derde van de tweetalige Brusselaars van toepassing is.