Nieuw rusthuis speelt in op gevoeligheden moslims

Halal maaltijden, aparte gebedsruimtes en als welkomstgeschenk een traditionele theepot. Deze week mocht rusthuis Saphir in Laken z’n eerste bewoners verwelkomen. Saphir is het eerste rusthuis in Brussel dat rekening houdt met culturele gevoeligheden. Bij moslims is daar nood aan.

Het nieuwe rusthuis kan onder meer rekenen op de expertise van de Brusselse huisarts en VUB-onderzoeker Hakki Demirkapu, die in zijn doctoraat onderzoek verricht naar cultuursensitieve zorg bij het levenseinde van de eerste generatie migranten uit Marokko en Turkije. Tot recent was het in deze gemeenschap zowat een evidentie dat de kinderen voor de ouderen bleven zorgen, zelfs als deze ernstig ziek werden, maar door hun drukke levens – met eigen kinderen en een veeleisende loopbaan – hebben de tweede en derde generaties vaak geen tijd meer om die verstrekkende zorg op zich te nemen.

“Familieleden inschrijven in een woonzorgcentrum ligt nog gevoeliger in de moslimgemeenschap dan in het algemeen het geval is, maar er is een grote kentering aan de gang,” zegt Lieve Van Boxem, woordvoerder van rusthuisgroep Korian Belgium. Het nieuwe woonzorgcentrum in Laken speelt in op die evolutie door specifieke diensten aan te bieden. Zo wordt er bijvoorbeeld halal gekookt en wordt er voorzien in Marokkaanse en Turkse tv-zenders, gebedsruimtes met wasplaatsen en de mogelijkheid om samen met een imam het vrijdaggebed te verrichten.

Ook op het gebied van zorg wordt er rekening gehouden met culturele gevoeligheden. “Indien gewenst, kunnen vrouwen bijvoorbeeld enkel door vrouwen verzorgd worden, al zijn uitzonderingen natuurlijk mogelijk in levensbedreigende situaties,” legt Van Boxem uit. “We beseffen ook dat mensen uit de moslimgemeenschap normaal geen palliatieve sedatie willen en dat euthanasie er nog een groot taboe is.”

Ook taal is een cruciaal aandachtspunt. “Veel mensen van de eerste generatie spreken bijvoorbeeld enkel Berbers, dus daar moet je rekening mee houden.” Ook de welkomstgeschenken worden aangepast. Oudere moslims krijgen bijvoorbeeld een koran, gebedstapijtje of een traditionele theepot wanneer ze intrekken.

Bij mensen met dementie wordt er nog extra aandacht besteed aan het herkenbaar maken van hun leefruimtes, door bijvoorbeeld bepaalde tapijten te gebruiken bij de inkleding. Mensen krijgen ook de keuze om een leefgroep te vormen met ouderen van dezelfde achtergrond.

Inclusief huis

“In Brussel heeft bijna veertig procent van de bevolking (39,8%, red.) een buitenlandse achtergrond en Laken specifiek heeft een grote Turkse en Marokkaanse gemeenschap, dus er is nood aan ons pionierswerk. Maar laat wel duidelijk zijn dat Saphir een inclusief huis is, iedereen is er welkom, ongeacht de afkomst,” benadrukt Van Boxem. “We zullen het Offerfeest vieren, maar ook Kerstmis en Pasen. In ons centrale Grand café kunnen alle bewoners en familieleden elkaar ook gemakkelijk ontmoeten.”

Bij de eerste zestig bewoners zijn ook maar vijf mensen van Turkse en Marokkaanse origine. Het woonzorgcentrum is nog volop aan het opstarten: op dit moment zijn drie van de zeven verdiepingen klaar voor de bewoners. In totaal zal het gebouw 213 kamers tellen, telkens voor één persoon. De officiële opening van het rusthuis zal na de zomer plaatsvinden. Volgens Van Boxem overweegt Korian Belgium om in Antwerpen, in Borgerhout, in de toekomst een gelijkaardig project op te starten – maar er ligt nog geen concreet plan op tafel. “Sowieso zal onze ervaring in Saphir ook helpen om onze cultuursensitieve zorg in andere rusthuizen verder op punt te zetten.”

Stille groep in maatschappij

Saphir wordt gepromoot als uniek in Brussel, en dat klopt ook volgens expert Olivia Vanmechelen van Kenniscentrum Welzijn, Wonen, Zorg (WWZ). “In Antwerpen is er het bekende voorbeeld van het joodse woonzorgcentrum (Apfelbaum-Laub Harmonie, red.), maar in de rest van België zijn er bij mijn weten geen gelijkaardige initiatieven. Voor de eerste generatie arbeidsmigranten uit Turkije en Marokko was er tot nu toe geen specifieke gevoeligheid, net zoals er na hun komst niet genoeg geïnvesteerd is in hun integratie. Dit is een stille groep in onze maatschappij, die zelfs vergeten dreigt te worden, dus dit een belangrijke stap.”

Vanmechelen duidt ook aan dat neutraliteit in de zorg niet bestaat. “Het eten, de inkleding, de muziek: het is allemaal geënt op een bepaald publiek. Zelfs wassen met een washandje is niet neutraal, ook dat kan moeilijk liggen.”

De expert stelt eveneens dat de ouderenzorg in Noordwest-Europa erg uitzonderlijk is in de wereld. “Kijk maar naar het zuiden en het oosten, zelfs dichtbij naar Italië en Oost-Europa, daar gaat men al heel anders om met de zorg voor bejaarden. De gevoeligheden in de Turkse en Marokkaanse gemeenschap staan dus zeker niet op zichzelf, maar dit is natuurlijk een grote groep in ons land.”

“Het gaat er ook niet om om voor iedere doelgroep aparte infrastructuur te voorzien, maar om variatie te brengen in het aanbod van de verschillende rusthuizen, zodat iedereen zich thuis kan voelen in een woonzorgcentrum. Dat zal ook zorgen voor een verandering in denken bij de verschillende gemeenschappen zelf, zoals het besef dat er limieten zijn aan mantelzorg, en het thema van rusthuizen meer bespreekbaar maken.”