Ode aan de mysterieuze stinkpruim

In Laken wordt een onderzoek gevoerd naar het kappen van 88 ginkgo­bomen in de Jean-Baptiste Depairelaan. De rode affiches verschenen toevallig op het ogenblik dat er een culinaire column over ginkgo in BDW stond.

G inkgo's zijn eigenaardige bomen. Zeldzame botanische verschijningen die vaak omschreven worden als 'levende fossielen'. Ze kwamen algemeen voor op aarde in de tijd van de dinosaurussen, maar slechts één soort, de huidige Ginkgo biloba, overleefde alle geologische tijdvakken.

De boom wordt al meer dan tweeduizend jaar aangeplant als tempelboom in China en Japan. Een andere eigenaardigheid is de weerstand tegen de elementen en de omgeving. Hij groeit makkelijk, kent weinig ziektes en zou bijzonder gehard zijn tegen pollutie. Bij de zeldzame levende wezens die de atoomaanval op Hiroshima in 1945 overleefden, waren er enkele opmerkelijke ginkgo's.

Omwille van die stevigheid worden wereldwijd steeds meer ginkgo's aangeplant. Het zijn tweehuizige planten, wat betekent dat ze ofwel mannelijk, ofwel vrouwelijk zijn. De mannelijke bomen lopen kaarsrecht omhoog. De vrouwelijke, die iets meer uitwaaieren, hebben één nadeel. Ze produceren in het najaar sappige (schijn)vruchten die gedurende de winter blijven afvallen. De pruimachtige oogst valt op de grond en vormt daar een stinkende, plakkende pulp. Heel wat voorbijgangers kunnen dit verschijnsel maar matig appreciëren.

Toch zijn er buurtbewoners die hun bomen willen verdedigen. Monique Verlinden en Carmen Vanhalen (foto) hebben in de jaren dat ze in de straat wonen, de bomen leren liefhebben. Ze schreven naar deze krant toen de rode plakkaten voor het slechten van de ginkgo's rond 12 februari opdoken. "Wij vinden dit een schandaal, samen met een hoop andere mensen uit onze straat," schrijft Carmen Vanhalen. "Oké, wij hebben het geluk dat er voor onze deur geen vrouwelijk exemplaar staat... Wij ondervinden er ook hinder van omdat die, buiten de stank, eveneens de voetpaden fel vuil maken. Maar hoeven ze daarvoor afgezaagd?"
Volgens beide dames komt het grootste deel van het protest van mensen die niet in de straat wonen. Maar er wel hun auto's parkeren. Die worden dan vuil.
Onafhankelijk van hen stuurde buurman Peter Wullen ons een kopie van het bezwaarschrift dat hij richtte aan de commissie Stedenbouw van de Stad Brussel. De Lakense ginkgo's, zo schrijft hij (ook op zijn blog), "maken onlosmakelijk deel uit van het unieke karakter en de charme van dit Brusselse stadsdeel." Hij omschrijft de Ginkgo biloba als 'mystiek en mysterieus', en de aanwezigheid van de bomen is volgens zijn brief een van de redenen waarom hij daar is gaan wonen. Volgens hem zijn er in België maar een tiental straten afgezoomd met ginkgo's.

Ukkel en Schaarbeek
Daniel Geerinck, wetenschappelijk medewerker aan de ULB en aan de Nationale Plantentuin in Meise, bevestigt de zeldzaamheid van ginkgo-aanplant langs straten. Buiten de 88 bomen in de Depairelaan zijn er nog rijen in de Schaarbeekse Huart-Hamoirlaan en langs de Brugmann­laan in Ukkel. Dat is alles voor het Brusselse gewest.

Individuele bomen staan er hier en daar nog wel. De dikste ginkgo (met een omtrek van vier meter) staat in het Muzenpark in Molenbeek, en verder zijn er nog geïsoleerde exemplaren in onder meer het Raspailpark in Ukkel, het Egmontpark in het centrum en het Garcetpark in Jette. Vanhalen en Verlinden voegen daar nog een rij grote exemplaren in het park van Laken aan toe.

De ginkgo's in de Depairelaan staan daar nog niet zo heel lang. Volgens Geerinck en andere bronnen zouden ze hoogstens 20 à 25 jaar geleden zijn aangeplant; weliswaar waren ze op dat ogenblik al een jaar of zes oud. Na een lange tijd van stille groei zijn de bomen snel gaan opschieten, en een aantal begon vruchten te dragen.

Geerinck adviseert regelmatig Gewest en gemeenten over bomen. Zo weet hij dat er onenigheid is tussen het Gewest en de Stad Brussel omtrent de ginkgo's in de Depaire­laan. Het Gewest zou voorstander zijn van kappen; Brussels schepen Bertin Mampaka (CDH) sprak zich uit tegen het omhakken. Vanhalen en Verlinden herinneren zich inderdaad een overleg met de bewoners, een jaar geleden, op straat, waarin de Brusselse schepen de bomen verdedigde.
"De mensen vegen hun stoep niet meer, maar de bomen zouden wel moeten verdwijnen," zegt Verlinden met een zucht. Toch merkte ze dit jaar voor het eerst enkele Aziatische mensen op die de vruchten komen rapen. Er is dus interesse voor deze 'stinkpruimen'. Vanhalen is de rapers gaan vragen wat ze met de vruchten deden, maar de mensen schenen Frans noch Nederlands te verstaan, ze glimlachten alleen maar en knikten van ja.

Beide dames zouden het liefst hebben dat de mensen samenwerkten om de straat netjes te houden. Volgens hen heeft het geen zin om de vrouwelijke bomen te kappen, omdat ze denken dat de bomen van geslacht kunnen veranderen. "Mocht het Gewest hier een grote mand neerzetten om in de herfst de bladeren en de zaden in te scheppen, dan zouden de bomen kunnen blijven staan."