Omstreden botscans bij jongere asielzoekers (tijdelijk) afgevoerd

Volgens hulporganisatie Caritas slapen er momenteel ongeveer 150 jongere asielzoekers op straat en neemt dat aantal dagelijks toe met zo’n tiental mensen. Ondertussen lijkt de realiteit voor asielzoekers met leeftijdstwijfel steeds hopelozer. “Ze kunnen geen kant op.”

In oktober alleen al overschreed de teller van het aantal mensen dat asiel aanvroeg in België de 4000. In een poging om ervoor te zorgen dat de meest kwetsbare profielen ondertussen verzekerd zouden blijven van voorrang bij de toewijzing van opvangplaatsen, moesten jonge asielzoekers bij wie twijfel over de leeftijd heerste een leeftijdstest ondergaan.

Of toch tot 26 oktober, zo blijkt dinsdag uit berichten in verschillende media. De Dienst Voogdij van de FOD Justitie voerde sindsdien geen botscans meer uit bij jongeren zonder opvang. Scans van de polsen, het gebit en het sleutelbeen moesten uitmaken of de jongere in kwestie al dan niet meerderjarig is.

Die tests zijn trouwens omstreden omdat er een standaardafwijking van twee jaar op kan zitten. “Daarom worden de scans aangevuld met uitgebreide gesprekken met de betrokken asielzoeker, gecombineerd met observaties uit de opvang”, zegt een woordvoerder van de FOD Justitie. “Bij twijfel krijgt de minderjarige trouwens het voordeel.”

‘Rug tegen de muur’

“De situatie van jongeren met leeftijdstwijfel is nu nog uitzichtlozer”, reageert Laurence Bruyneel, coördinatrice voogden bij hulporganisatie Caritas International. “Ze kunnen namelijk geen kant op: zolang er twijfel bestaat over hun leeftijd maar een test uitblijft, krijgen de betrokkenen geen toegang tot opvang.”

Volgens Bruyneel slapen er momenteel zeker 150 jonge asielzoekers in de Brusselse straten. “Daar komen dagelijks tiental mensen bij, die met hun rug tegen de muur staan. Hun asielprocedure staat stil en het recht op opvang wordt hen ontnomen.”

Druppel

Tegelijkertijd blijven de medische klachten van asielzoekers die op straat moeten leven toenemen, waarschuwt Bruyneel.

“Naast schurftbesmettingen en huiddifterie lijkt ook tuberculose onder de vluchtelingen aanwezig.” Een op de drie jongere asielzoekers is bovendien ondervoed, sommigen kampen met breuken.

Net die erbarmelijke fysieke en medische toestand riep het gebruik van botscans voor jongeren zonder opvang een halt toe.

“En dan speelt nog het zware psychologische aspect een niet te onderschatten rol: niet alleen door onverwerkte trauma’s uit het land van herkomst, maar ook door de lange tocht naar Europa en de koude realiteit waarop ze botsen bij aankomst in ons land”, vervolgt Bruyneel. “Dat ze dan hier op straat belanden, is de druppel.”

Misbruik

Zolang opvang grotendeels dode letter blijft, is het overigens extra moeilijk om de gepaste zorg en omkadering aan te bieden, klinkt het. Daarnaast zet een leven op straat de deur op een kier voor misbruik, weet Bruyneel.

“Sommige jongere asielzoekers ontsnappen helaas niet aan de greep van bendes, die bijvoorbeeld in de buurt van het Noordstation actief rekruteren. Ze komen dan terecht in drug- of seksuele circuits. We kennen die fenomenen uit het verleden en hebben sterke vermoedens dat ze opnieuw meer voorkomen."

"Het probleem is dat bendes vaak ’s avonds actief zijn, wanneer onze teams niet meer op het terrein aanwezig zijn", preciseert Bruyneel. "We weten in ieder geval dat de verdwijningscijfers bij niet-begeleide minderjarigen hoog blijven en het is allesbehalve evident om die mensen terug te vinden.”

Zorgpunt

De woordvoerder van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) benadrukt dat minderjarige asielzoekers wel degelijk worden opgevangen en dus niet op straat slapen.

“Leeftijdstwijfel kan bovendien ook duiden op meerderjarigheid. Daarom wordt dit immers getest. Dienst Vreemdelingenzaken hanteert de duidelijke werkwijze dat bij flagrant uitziende meerderjarigheid geen opvang kan geboden worden wanneer er onvoldoende plaatsen zijn.”

Ondertussen wordt er wel gekeken hoe asielzoekers met leeftijdstwijfel begeleid kunnen worden nu de leeftijdstestsen on hold gezet zijn.

“Dat kan mogelijk door een zorgpunt te organiseren”, vervolgt de woordvoerder. “Daarvoor zijn we in contact met verschillende diensten. Het gaat erover dat de personen eerst een medische check-up ondergaan voordat ze een botscan krijgen.”

Het kabinet van staatssecretaris de Moor wijst er verder op dat “de uiting van twijfel” bij jonge asielzoekers de afgelopen jaren bijna is verdubbeld: van 34 procent in 2014 naar 63 procent in 2021.

Vorig jaar voerde de FOD Justitie 2515 leeftijdtests uit en werden er 2435 beslissingen gemaakt. Drie op de tien niet-begeleide jongeren werden minderjarig verklaard. Dit jaar gaat het in de eerste negen maanden al om 2105 tests en blijkt 40 procent jonger dan achttien te zijn.

Overleg

Woensdag komt het onderwerp aan bod tijdens een overleg tussen de bevoegde kabinetten, diensten en ngo’s.

“Opvang blijft de absolute basisbehoefte”, benadrukt Laurence Bruyneel van Caritas. “We hopen dat er daartoe een bredere politieke wil ontstaat.”

De plannen voor die extra opvang kregen dinsdag echter opnieuw een flinke knauw. Het voorziene noodopvangcentrum in Jabbeke wordt immers tegengehouden door de lokale burgemeester wegens een mogelijke PFAS-vervuiling. Daardoor komen vijfhonderd geplande noodopvangplaatsen in het gedrang.

“Nochtans zien we geen andere oplossing dan extra opvang”, besluit Bruyneel. “Anders blijft de vrees voor een fataal scenario in deze wintermaanden niet gering.”