Op verkenning met de Nederlandse ambassadeur: 'Even wennen, maar daarna ongelooflijk'

De Nederlander Pieter Jan Kleiweg de Zwaan is niet alleen terug te vinden in zijn ambassade, maar ook op Twitter, in de tribune van Anderlecht of voor de klas in Brusselse beroepsscholen. En zelfs op de fiets, als nieuwe ambassadeur van Bike for Brussels. Binnenlandse bemoeienis? “Natuurlijk niet. Fietsen is goed voor het milieu én de Nederlandse portemonnee.”

In een uithoek van Brussel, tussen het Zoniënwoud en de tuinwijk Witte Vrouwen, ligt de residentie van Pieter Jan Kleiweg de Zwaan. Je Maintiendrai staat op grote inkompoort, de wapenspreuk van het koninkrijk Nederland. Kleiweg woont er nu drie jaar, met veel plezier. “In de diplomatie heb je niet zomaar te kiezen, maar ik was buitengewoon tevreden dat ik hier mocht beginnen,” vertelt de Nederlandse ambassadeur. “België is heel belangrijk voor ons als buurland en tweede handelspartner.”

Onlangs ontving u uw koningspaar in Brussel voor een staatsbezoek, het eerste sinds 2006.
Pieter Jan Kleiweg de Zwaan: Ja, dat was bijzonder. Mijn koning en koningin zijn hier fantastisch ontvangen op het Paleis en in het Stadhuis. En er was een economische missie in Gare Maritime met vijfhonderd speeddates rond klimaattechnologie. Vanuit die contacten komen later contracten. Er lopen nu al samenwerkingen tussen Brussel en Nederlandse steden rond stadslogistiek en duurzame bouw.

Kijken de meeste Nederlandse bedrijven vooral naar Vlaanderen of is ook Brussel interessant om te investeren?
Kleiweg de Zwaan: De Vlaamse markt is natuurlijk dichterbij en vrij gemakkelijk om te opereren. Dat zie je bij Albert Heijn of Jumbo, die nog niet in Brussel zitten. Maar PostNL is toch heel actief in Brussel, de bank ING ook. Heel wat Nederlandse ondernemers willen hier zeker zakendoen.

En willen ze hier ook wonen? De stad Antwerpen telt dubbel zoveel Nederlanders als Brussel.
Kleiweg de Zwaan: Ik geloof dat we in Brussel toch met zo’n tienduizend zijn. Veel mensen werken bij de instellingen, lopen hier stage of studeren. Het zijn eigenlijk Lage Landers. Ze zijn even veel van jullie als van ons.

Hoe kijken zij naar Brussel? De stad kan best chaotisch zijn.
Kleiweg de Zwaan: Brussel is natuurlijk een waanzinnige stad. Een heel mooie, met een heel diverse bevolking, maar je moet haar wel ontdekken. Het is bijna als olijven eten: je moet eraan wennen, maar daarna is er die ongelooflijke smaak. Net als in Rome heb je hier verschillende heuvels en kernen. De sfeer in Matonge is helemaal anders dan in de Europese wijk, de Vismarkt weer helemaal anders dan Anderlecht. Ik vind het belangrijk om al die facetten te leren kennen en mee te doen, want een ambassadeur hoort de ziel van een land te kennen. Dus ook de ziel van deze stad. Ik ging pas nog naar de Ommegang.

Wat vond u daarvan?
Kleiweg de Zwaan: Heel bijzonder. Het is folklore, maar fijn om te zien hoe dat leeft bij al die Brusselaars. Ook de 20 kilometer door Brussel vind ik altijd een waanzinnig feest. Al die beentjes, de hele stad die leeft … Ik liep hem al drie keer. En ik heb een seizoenskaart bij Anderlecht met mijn zoon. Als ik aan metrohalte Sint-Guido de straat oploop en de vele tentjes rond het stadion zie, ongelooflijk. Dat is wat anders dan de stadions in Nederland, die vaak buiten de stad zijn gebouwd.

Hoe komt u eigenlijk bij RSC Anderlecht uit?
Kleiweg de Zwaan: Ik had als kind al veel met die club. Er speelden grote Nederlandse namen zoals Rob Rensenbrink en jullie hadden al shirtreclame voordat wij dat in Nederland hadden. Die grote G van Generale Bank, dat paars … Het was een mythische naam.

U heeft pech dat u net deze periode in Brussel woont.
Kleiweg de Zwaan: Ik heb een moeilijke tijd gehad (lacht). Het is zelfs zo erg dat ik in de kwartfinale van de Conference league voor Anderlecht heb gesupporterd, niet voor de Nederlandse club. Ik zat bij de thuismatch naast het bestuur van AZ Alkmaar, dus ik kon niet te hard juichen toen Anderlecht met 2-0 won. Uiteindelijk is Alkmaar doorgegaan, maar toch ben ik voor mijn club, mijn stad. Daar moet je voorzichtig mee zijn. ‘A diplomat should never go local.’ Je moet voldoende afstand bewaren, maar ik geniet wel van Brussel.

Toont u dat bewust online? U bent erg actief op Twitter.
Kleiweg de Zwaan: Weet je wat het is? Ik doe heel veel dingen in mijn werk die ik niet kan delen. Onderhandelingen die spelen, vraagstukken die vertrouwelijk zijn … Daar kan ik niets over kwijt, want ik ben maar een dienaar van de Nederlandse regering. Toch zijn er veel dingen die ik doe die de Belgen en Nederlanders wél mogen weten. Het hoort ook bij publieksdiplomatie om te tonen wat je doet om die relatie warm te houden. Sommige ambassadeurs doen dat anders of liever via Facebook, ik gebruik veel Twitter. En ja, soms deel ik dan ook privé-uitjes.

Als ambassadeur hoor je zo weinig mogelijk op kantoor te zijn. Ik geef bijvoorbeeld ook gastlessen over geopolitiek in scholen, zoals het technische Don Boscocollege in Sint-Pieters-Woluwe of het Imelda-instituut in Molenbeek. Dat voedt mij. Als diplomaat loop je het gevaar om alleen ministers of CEO’s te spreken. Ik vind het belangrijk om met alle lagen van de samenleving te praten.

Wat hebt u dan geleerd van die jongeren?
Kleiweg de Zwaan: Ten eerste hoe zij en de leraren omgaan met de meertaligheid op school. In de klas mag je alleen Nederlands praten, in de speeltijd hoor je hen allemaal Frans praten of nog een derde thuistaal. Het is net zo boeiend om met hen te spreken over vredesprocessen in het Midden-Oosten of over vrouwenrechten. En over wat ze allemaal weten over Nederland. De grote rappers zoals Boef en Lil’ Kleine kennen ze zeker. Toen ik eens zo’n gastles gaf in Charleroi, was dat niet zo.

In België moet u samenwerken met de federale overheid én de deelstaten. Hoe loopt die samenwerking met Brussel?
Kleiweg de Zwaan: Heel goed. Het is natuurlijk het kleinste gewest en we zijn geen buren met jullie, maar we praten bijvoorbeeld over zero-emissie stadslogistiek of meertaligheid. Met jullie zeer gewaardeerde staatssecretaris Pascal Smet, die nu is vertrokken, had ik zeker ook zaken te doen.

Over Smet gesproken, wat vindt u van de Iraanse visa-affaire?
Kleiweg de Zwaan: Dat is Belgische binnenlandse politiek. Daar spreek ik me niet over uit.

Bij zijn ontslag zei Smet dat hij vond dat er te smalend werd gesproken over stadsdiplomatie, tussen burgemeesters in plaats van staatshoofden. Hoe kijkt u daarnaar?
Kleiweg de Zwaan: Ik volg dat wel. Diplomatie is niet louter het monopolie van staten. Ngo’s spelen een belangrijke rol, bedrijven ook. Dat is al vijftig jaar aan de gang en maar goed ook. Ik vind dat subnationale overheden zoals steden of provincies ook een rol hebben in die buitenlandse politiek. Steden hebben een eigen klimaatbeleid, ze werken cultureel samen met elkaar … Ze kunnen een belangrijke rol spelen. Ik vind dat geen bedreiging, maar een verrijking. Uiteraard blijven consulaire zaken en defensie een nationale zaak.

U bent nu ook ambassadeur voor Bike for Brussels. Is dat geen stap te ver?
Kleiweg de Zwaan: Ik ben benaderd door Brussel Mobiliteit, maar wou zeker meedoen. Wat anonieme Twitteraars zeggen dan dat ik me niet hoor te bemoeien met binnenlandse politiek. Daar ben ik het niet mee eens. Het is in het algemeen belang om de fietscultuur in een stad te verbeteren. En bovendien – dat zeg ik on the record – hoe meer mensen fietsen, hoe beter voor de Nederlandse economie. Wij hebben de beste fietsfabrikanten ter wereld. Fietsen is dus beter voor het milieu én de Nederlandse portemonnee.

Fietst u zelf in Brussel?
Kleiweg de Zwaan: Jawel, en het gaat alsmaar beter. Ik ben natuurlijk Nederlandse steden gewend. Die zijn vlak en hebben een ongelooflijke infrastructuur. Brussel is daar nog lang niet, maar er verandert veel. Als meer mensen fietsen, moet je ook nadenken over hoe je ongevallen kan voorkomen. Daar loopt trouwens een interessante discussie over. In Nederland hebben wij ‘the Dutch reach’, (beeldt uit) waarbij je de autodeur als chauffeur met je rechterhand openmaakt, niet met links. Zo kijk je automatisch over je schouder achter je. Je moet het wel meekrijgen bij de rijlessen.

Een ander gedeeld thema tussen België en Nederland zijn drugs. Zijn er ook Nederlandse links in Brussel?
Kleiweg de Zwaan: Daarover kan ik niets kwijt, maar onze ambassade werkt zeker samen met jullie politie en justitie. Het is een heel belangrijk onderwerp, maar een ingewikkeld. Op het vlak van veiligheid en handel in de havens wordt heel nauw samengewerkt, want tegen narco-criminelen moet je keihard optreden. Daarnaast heb je de kant van de gebruikers. Als het gaat om softdrugs, moet ik in België vaak uitleggen hoe het Nederlandse beleid werkt. Dat wij in coffeeshops geen drugs legaliseren, maar gedogen, omdat we denken dat we zo de excessen in de gezondheidszorg kunnen beperken. Ik weet dat bepaalde Brusselaars dat ook interessant vinden en heb er al over gesproken met jullie burgemeester en met politici van het Gewest. Maar daar is democratisch debat voor nodig, het is jullie keuze.

Hebt u nog zomerplannen in Brussel?
Kleiweg de Zwaan: Dit jaar gaan we met het gezin naar Amerika, maar je zou hier ook heerlijk vakantie kunnen vieren. Als wij in de auto terugkeren van vakantie, zetten wij altijd keihard Angèle op als we de straat in rijden. Dat lekkere nummer ‘Bruxelles je t’aime’, waar ze ook nog een beetje Nederlands spreekt. Dan hebben we het gevoel dat we weer thuis zijn.