Opnieuw lange wachtrijen aan Klein Kasteeltje: ‘Wij zijn ook mensen’

Net als afgelopen winter schuiven dagelijks opnieuw honderden mensen aan voor het aanmeldcentrum Klein Kasteeltje. Ze willen er asiel aanvragen, maar blijven vaak voor gesloten deuren staan. Dat het voor Oekraïners wel op een andere manier kan, leidt tot frustratie en onbegrip. “Wij zijn toch ook mensen?”

Maandagochtend, zeven uur. Weg van al het verkeer op de Kleine Ring staan al bijna tweehonderd mensen aan te schuiven aan de achterkant van het Klein Kasteeltje, het aanmeldcentrum voor asielzoekers. “Hier zijn altijd zoveel mensen, maar nu valt het nog mee. Vorige week stonden de rijen tot aan de andere kant van het gebouw”, vertelt Shadi, een jonge twintiger uit Jemen. Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen stonden er vorige week dagelijks meer dan 130 asielzoekers voor gesloten deuren. Volgens het Burgerplatform voor de Steun aan Vluchtelingen ging het donderdag zelfs om 300 mensen.

'Van oorlog naar oorlog'

De taferelen doen denken aan die van afgelopen winter, toen tientallen mensen in de vrieskou op het voetpad bleven slapen om hun plek in de rij niet te verliezen. Behalve het temperatuurverschil is de situatie vandaag niet anders. “Ik slaap hier al tien dagen op straat, op een stuk karton. ’s Ochtends gaan de deuren open en laat men enkele personen naar binnen, meestal niet meer dan vijf mensen”, gaat Shadi verder. “Daarna zegt men: ‘het is vol.’ We proberen de dag nadien opnieuw, en de dag daarna nog eens, maar er verandert niets.”

Toen de opvangcrisis in november en december volop woedde, ging zelfs het personeel van Fedasil aan het staken. Ze eisten meer opvangcapaciteit en middelen. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) creëerde ook extra opvangplaatsen. “Maar de opvangcrisis is helemaal nog niet opgelost”, zegt een medewerker voor het Klein Kasteeltje. “Naast alle asielzoekers uit landen als Syrië, Afghanistan, Eritrea en Soedan, komen daar nu ook nog eens mensen bij die uit Oekraïne zijn gevlucht, maar geen Oekraïens paspoort hebben.”

Ook Shadi behoort tot die laatste categorie en zo staan er nog enkele tientallen mensen in de rij. “Ik ben uit Jemen gevlucht omdat er daar oorlog is. Ik ben dan in de Oekraïense stad Odessa gaan studeren en toen barstte daar de oorlog los”, zegt hij. “Waar moeten we naartoe? Ik ga van oorlog naar oorlog. Moet ik naar de hel?”

'Twee weken op straat'

Oekraïense vluchtelingen konden tot afgelopen zondag terecht in een apart aanmeldcentrum dat was ingericht in het voormalige Jules Bordet-ziekenhuis aan de Hallepoort. Daar stonden dagelijks duizend mensen of meer aan te schuiven. Tijdens het wachten konden Oekraïners rekenen op de solidariteit van tientallen vrijwilligers die er eten, dekens en andere hulpgoederen stonden uit te delen. Het contrast met de wachtrijen aan Klein Kasteeltje is groot. Behalve enkele vrijwiligers van Vluchtelingenwerk - zij informeren de asielzoekers - zien we niemand.

“We krijgen geen enkele kans om een slaapplek te krijgen. Eten en douchen kunnen we wel in een soort van centrum twee kilometer verder (in de humanitaire hub aan de Havenlaan, nvdr.), maar verder niets”, zegt Waheedullah die gevlucht is uit de Afghaanse hoofdstad Kaboel. “Toen de eerste Oekraïners hier aankwamen, kregen wij te horen dat zij eerst mochten. Maar wij zijn toch ook mensen? Wij hebben toch rechten? Ik slaap al twee weken op straat en elke dag krijg ik te horen dat ik de volgende dag moet terugkomen.”

Zelfde land ontvlucht, maar niet dezelfde behandeling

Intussen opende staatssecretaris Mahdi een nieuw aanmeldcentrum voor Oekraïners aan de Heizel. Het centrum moet dagelijks tot 5.000 Oekraïners kunnen registreren. Dat anderen, ook niet-Oekraïners die er wel op een legale manier verbleven, intussen in de kou moeten blijven staan, kan niemand aan het Klein Kasteeltje begrijpen. “Alles is anders voor de Oekraïners, en alle andere nationaliteiten moeten naar hier. Ik denk niet dat Oekraïners tien dagen op straat moeten slapen”, zucht Shadi. “Men zou ons op dezelfde manier moeten behandelen. Wij zijn ook vluchtelingen. Men zou ons op zijn minst een bed kunnen geven.”

“Zijn wij dan minder waard dan Oekraïners?”, vraagt Ali, een Libiër die geneeskunde studeerde in Dnipro en sinds vorige week aanschuift aan het Klein Kasteeltje. “Er werd ons verteld dat we hier op dezelfde manier zouden worden behandeld”, zegt een jonge Ghanees die in Kiev studeerde.

De rij aan het Klein Kasteeltje is ondertussen nog wat langer geworden. Een Armeens gezin dat in Oekraïne woonde zou graag terug naar Armenië willen, maar weet niet hoe. Er lopen ook enkele Oekraïners rond die nog niet beseffen dat er voor hen een ander aanmeldcentrum is. Achteraan de rij staat Vladimira. “Ik heb geprobeerd aan het andere aanmeldcentrum, maar men vertelde me dat ik hier moest komen aanschuiven. Ik heb mijn hele leven in Oekraïne gewoond, het is mijn land, maar ik heb de Russische nationaliteit waardoor ik niet dezelfde rechten heb als Oekraïners.”

Of ze niet vindt dat zij benadeeld wordt en Oekraïners geprivilegieerd? “Ja, maar ik zou het geen privilege noemen, want ik weet hoe vreselijk de situatie voor Oekraïners is.” Haar gedachten zijn niet alleen bij de Oekraïense vluchtelingen, maar ook alle anderen die het land ontvlucht zijn. “In Przemysl (Poolse grensstad, nvdr.) zag ik hoe etnisch diverse mensen opzij werden gezet en niet in dezelfde rij mochten staan als wij. Zij moesten om dezelfde redenen vluchten, maar hadden daar soms vijftien dagen de tijd voor nodig. Ik beschouw mezelf als geprivilegieerd, omdat ik hier tenminste een slaapplek heb bij familie. Dat is voor veel mensen hier in de rij niet het geval.”

Mahdi: 'Speciale situatie'

"Los van Oekraïne heb je voor iemand die toekomt in Brussel en asiel aanvraagt in het Klein Kasteeltje capaciteit nodig om te registreren. Die is beperkt in het Klein Kasteeltje en we bekijken al jaren of er geen groter registratiecentrum kan komen", reageert staatssecretaris Sammy Mahdi vanuit Paleis 8, waar het nieuwe aanmeldcentrum voor Oekraïners maandag is geopend.

"Daarnaast moeten we voldoende opvang vinden. We hebben 31.000 opvangplaatsen in het hele netwerk van Fedasil, wat historisch veel is, maar nog steeds onvoldoende. Ook mensen uit Syrië of Afghanistan moet je goed begeleiden." Volgens Mahdi zijn er sinds november ongeveer 3.000 opvangplaatsen bijgekomen.

De komst van Oekraïense vluchtelingen zorgt voor een 'speciale situatie', volgens Mahdi. "Omdat het hier gaat om mensen die meteen een beschermingsstatuut krijgen. Dat heeft Europa zo beslist, omdat de groep zo groot is. Op twee weken tijd gaat het om 2,6 miljoen vluchtelingen."