Patrick Manghelinckx neemt afscheid van stadslab JES: 'Niet focussen op wat er misgaat'

Tijdens de rondleiding houdt hij stil in de opnamestudio van het oude industriegebouw in de Werkhuizenstraat in Molenbeek. “Deze studio was de eerste niet-commerciële muziekstudio in België, en een voorbeeld voor anderen,” vertelt hij. Bands als de Black Box Revelation namen hier hun eerste demo op. Voorzichtig en lachend geeft hij toe dat hij zelf ook wel wat muziek heeft gespeeld, zij het niet op professioneel niveau. De directeur vertelt liever over zijn jongeren dan over zichzelf en hij blijft tijdens het hele gesprek een prima diplomaat.

We lopen verder naar de open keuken, waar tientallen jongvolwassenen leren hoe ze in de horeca hun handen uit de mouwen steken. Hij toont de multimediaruimte, waar videoproducenten of gamedevelopers in spe hun digitale creativiteit kunnen botvieren. Hij leidt ons graag langs de klimmuur, de polyvalente ruimte met de hoge nok - waarin alles mogelijk lijkt - de cafetaria, zijn bureau. Op het dak kijken we samen uit over de kanaalwijk, en de Molenbeekse moskee.

“Ik ben opgegroeid in Brussel,” gaat hij verder. “De Chiro in Schaarbeek is een vormende plek geweest voor veel van mijn vrienden en voor mezelf. Driekwart van de jongeren daar kwam ook uit de armoede.” Of hij zelf in de job staat omdat hij voeling heeft met moeilijkheden tijdens het opgroeien? “Op twaalfjarige leeftijd heb ik ook wel het een en ander meegemaakt na de scheiding van mijn ouders,” geeft hij toe. “Mijn moeder, maar ook de jeugdbeweging heeft mij toen recht gehouden. Deel uitmaken van een groep is het allerbelangrijkste voor een mens. Dat geeft betekenis aan je leven. Wie geen verbinding voelt, die ben je kwijt.”

Levenswijsheid

Manghelinckx leerde daarna ook veel uit zijn periode als hulpverlener in de jeugdzorg. Wat hem erg opviel, was hoe een probleemjongere levenswijsheid bezit die andere jongeren nog niet meekregen. “Kwetsuren op de ziel en op het lichaam maken iemand snel volwassen,” vindt Manghelinckx.

“De maturiteit die ik bij sommige jongeren heb gezien is ongelooflijk. Ze kunnen bijzonder goed reflecteren over wat goed is en wat fout. Bovendien leren ze dingen op straat die ze nergens anders leren. Uit de handen van de politie blijven, functioneren in de drugshandel - je moet erkennen dat dat competenties zijn. Als je dat positief durft te bekijken, dan kan zo iemand een goede beleidsmaker worden, of een gewiekste ondernemer.”

Daar ligt volgens de directeur dé sleutel van waardevol jeugdwerk: het talent van jongeren versterken en niet focussen op wat er misgaat. “Wat wij doen, is perspectief bieden. Maar soms is het bijzonder moeilijk om patronen te doorbreken,” geeft hij toe.

Vorige maand raakte de politie nog slaags met enkele jongeren in Elsene bij een drugscontrole tijdens een feest van enkele JES-werkers. De werkers dienden een klacht in tegen de politie, omdat ze het geweld onnodig en extreem vonden. Ook Manghelinckx wil dat doen. Enkele van de jongeren die werden ondervraagd door de politie, zaten naar hun zeggen onder het bloed door de hardhandige aanpak.

“Deze week hoorde ik nog dat sommige van onze werkers niet meer met de politie willen samenwerken,” geeft hij toe. “We proberen de ordediensten te begrijpen - straffen is soms nodig. We zijn ook niet blind, er ís criminaliteit en drugstrafiek, maar ik merk dat de onverdraagzaamheid tegenover de jongeren de laatste acht jaar enorm is toegenomen, samen met het politiegeweld.”

“Waar dat verlies van begrip en mildheid vandaan komt? Dat is voer voor sociologen. Een zestienjarige in de gevangenis steken, dat klopt volgens mij niet. En een dossier bij het parket opstarten voor een twaalfjarige die een muur heeft beklad, dat gaat er volgens mij ook ver over.

Zo’n dossier voor vandalisme gaat tien jaar mee. Experimenteren en schenen schoppen heeft níks met achtergrond te maken, maar alles met een puberbrein. Kinderen uit goede buurten of kleine dorpen maken op die leeftijd ook fouten, maar allerlei soorten beleidsmakers polariseren. Politici gedragen zich zélf niet als volwassenen.

Zowel Bart De Wever als Gwendolyn Rutten heeft al uitlatingen gedaan waarvan ik denk: dit mag niet door de beugel kunnen. Het discours is zo verscherpt en cassant. Já, ik vind dat je moet straffen als iemand iets fout heeft gedaan. Maar als je een jongere naar de gevangenis stuurt, zal hij alleen leren hoe hij een carrière uitbouwt als gangster. ‘Yes,’ denken sommige jongeren dan. Naar de gevangenis gaan, dat is een statussymbool.”

Verloren generatie

“Ik denk dat we wel met een soort verloren generatie hebben gezeten. In de jaren negentig stonden hele wijken van Brussel in brand, overal waren er rellen. De situatie lijkt beter te zijn geworden. Maar wie zich op die manier manifesteert, communiceert tenminste nog iets. Veel jongeren zijn apathisch geworden - en dat is niet toevallig de generatie die naar Syrië is getrokken. Wie hier geen erkenning vindt, vertrekt of zoekt erkenning in andere milieus.

Sommigen vinden die, door één iemand die in hen gelooft. Veel van die jonge gasten worden geweldige sporters, of, zoals ik al zei, ondernemers. 85 procent van de jongeren met wie wij in aanraking komen, wil vooral anderen geven wat ze zelf niet hebben gekregen.

Die worden vaak werker bij ons. Ze willen zich positief engageren voor hun neven, hun broers, en hun buurjongens, zodat zij wél iets kunnen uitbouwen. Eén goed voorbeeld hebben ze nodig, één leerkracht, familielid of vrijwilliger die in hen gelooft. Dat kan het verschil maken.”

“Ik ben trots op wat we met die werkers al bereikt hebben,” zegt hij nog. “Vooral in de Maritiemwijk. Daar aan de kerk kwamen voortdurend auto’s aan voor drugshandel. Samen met de jongeren hebben we dat plein hertekend op maat van hun noden. Nu is er een voetbalplein, een avonturenparcours, en een zaaltje van waaruit we kunnen werken. De buurt herademt door de aanwezigheid van de kinderen en tieners. En oké, daar hangen camera’s en die hebben ook hun nut bewezen. We zijn daarin niet naïef. Liefde geven én grenzen stellen: die combinatie is een tijdloos recept.”