Portret van Rudi Janssens, grondlegger van het meertalige beleid in Brussel

Een maand na zijn overleden viert Brussel de Dag van de Meertaligheid zonder taalsocioloog Rudi Janssens. Over een periode van twintig jaar bracht hij de taalkennis en het taalgebruik van Brusselaars in kaart via de Taalbarometer. "Zijn onderzoek was niet bedoeld om stof te vergaren."

De Taalbarometer steunt op een face-to-face bevraging van 2.500 Brusselaars die de Brusselse samenleving representeren. De vragen gaan over taalkennis, taalgebruik en de houding van de inwoners van het Brussels gewest tegenover bepaalde taalgerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen.

Aanvankelijk geloofde niet iedereen in de Taalbarometer, herinnert Dimokritos Kavadias, directeur van het onderzoeksinstituut BRIO waar Janssens werkte. “De één zag het als een typisch flamingantisch onderzoek, want het ging op zoek naar de status van het Nederlands in Brussel. De ander vond het een onderzoek dat de status van het Nederlands in Brussel net dreigde te ondergraven. Maar Rudi keek nauwgezet naar het taalgedrag zonder vooropgestelde ideologie of aannames.”

Taalbarometer als scheidsrechter

Die Taalbarometer bleek ook voor politici heel belangrijk, zegt Brussels minister van Meertaligheid Sven Gatz (Open VLD). Die geeft het politieke debat meer diepte. "Er bestaan veel vooroordelen over de taalkennis en het taalgebruik in Brussel. Dat het Arabisch op de derde plaats zou komen, na het Engels en Frans bijvoorbeeld. Maar de Taalbarometer zagen we dat het Nederlands nog meetelt in Brussel. Zo werd het een soort scheidsrechter tijdens discussies."

De Taalbarometer heeft het beleid van Gatz bovendien rechtstreeks beïnvloed. "Mijn beleidsbrief van anderhalf jaar geleden over meertaligheid bouwde voort op de vaststellingen uit de barometers." De eerste drie talen van Brussel zijn het Frans, Nederlands en Engels. Het doel is dan ook dat Brusselse kinderen die drie talen perfect beheersen en dat leerkrachten daarnaast ook het belang van andere talen erkennen, zoals bijvoorbeeld het Arabisch, de vierde meest gesproken taal in Brussel. "Zo heeft Rudi Janssens onbedoeld de basis voor het meertalig beleid in Brussel gelegd," zegt Gatz.

Nuchter en systematisch

Janssens had geen nine-to-five job, maar was een gepassioneerde wetenschapper. Een persoon die op een systematische manier een deel van de wereld bestudeerde en in kaart bracht. Dat is ook de reden dat emerita bijzonder hoogleraar Machteld De Metsenaere zo graag met hem werkte. Na zijn doctoraat waarin hij Booleaanse algebra gebruikte in een onderzoek naar migranten van Turkse en Marokkaanse origine,kwam ze hem op het spoor voor een project rond toelatingsexamens aan universiteiten.

"Men zei altijd dat deze genderneutraal waren en de sociale achtergrond niet meetelde. Dat bleek niet te kloppen," zegt De Metsenaere. Janssens concludeerde dat dergelijke testen een handicap vormen voor jongeren uit lagere sociale lagen en vrouwen. Hij schreef dat op een nuchtere manier neer, zonder teveel tromgeroffel en met een waterdichte methodologie. "Tot op de dag van vandaag zijn onderzoeken die dezelfde kwaliteit halen op één hand te tellen," zegt Kavadias.

Wetenschap voor een breed publiek

Het is slechts één voorbeeld van het sociologische onderzoek dat hij naast de Taalbarometer deed. Hij deed bijvoorbeeld ook onderzoek naar stadsvlucht uit Brussel. Voor Janssens was het belangrijk dat de bevindingen uit zijn wetenschappelijk onderzoek goed terecht kwamen. Die waren niet bedoeld om stof te vergaren in de bibliotheek, maar om de samenleving verder te helpen. Hij draaide er dan ook zijn hand niet voor om in een uithoek van het land voor een vereniging te komen spreken. De wetenschappelijke kennis moest doorstromen naar een breed publiek.

Janssens was daarom ook werkzaam in organisaties die zijn wetenschappelijke inzichten zouden gebruiken om meertaligheid te stimuleren. De Raad voor Meertaligheid bijvoorbeeld, die vorig jaar werd opgericht door Gatz. Ook was hij actief binnen het Huis van het Nederlands en was hij lid de kerngroep van het Marnixplan. Die vereniging zet zich in voor het aanleren van verschillende talen onder alle lagen van de Brusselse bevolking.

Brugge

Janssens werd geboren in Leuven en is opgegroeid in Winksele. Na zijn studie sociaal werk studeerde hij verder aan de VUB in Brussel, waar hij ook doctoreerde. Terwijl hij aan zijn doctoraat werkte, leerde hij Ann Dendooven kennen die later zijn echtgenote zou worden. Samen verhuisden ze naar Brugge, waar ze een gezin vormden met drie kinderen en inmiddels ook twee kleinkinderen.

Zijn echtenote en zijn kinderen herinneren zijn positivisme, teamgeest en zijn gave om mensen samen te brengen. Hij was een entertainer en animator van gesprekken. Ook de vrienden van de kinderen herinneren zich de jaarlijkse Saint Patricks Day die in het gezin met live muziek en vrienden werd gevierd. "Een Ierse pub-vriend complimenteerde ooit: 'This man knows the Irish lyrics better than we do,'" zegt Dendooven.

Janssens genoot ervan om samen met het gezin met de tent de natuur in trekken, of avontuurlijke reizen maken naar de Noordkaap, Canada de Verenigde Staten of Ierland en Schotland. Maar ook dichter bij huis trok hij er graag op uit. Dankzij zijn wandeltochten door België kende hij heel wat Vlaamse en Waalse dorpen.

Janssens was al een tijdje ziek en op een bepaald moment werd duidelijk dat hij de strijd niet zou winnen. Hoewel zijn naasten, collega's en de wetenschap hem erg zullen missen, zijn zijn kinderen toch ook dankbaar voor de laatste maanden waarin ze nog zoveel mooie momenten hebben gedeeld.

De dag van de Meertaligheid vindt deze zaterdag 25 september plaats in het Brussels parlement. Meer info vindt u hier.