Ramadanvriendelijk theater: nodig of niet?

Het Kaaitheater en ruim twintig andere cultuurspelers in Brussel zorgen deze maand voor hapjes of water voor toeschouwers, stille ruimtes en waarschuwingen over naakt of geweld op het podium. Een aanpassing voor het moslimpubliek dat de ramadan viert. Goed initiatief volgens de ene, onnodig volgens de ander. “We weten niet goed meer hoe religie een plaats te geven in de publieke ruimte,” ziet moraalfilosoof Patrick Loobuyck.

Wie rond een uur of acht naar een theatervoorstelling gaat, heeft mogelijk al gegeten. Maar voor vastende moslims begint rond dat uur deze maand de iftar, de eerste maaltijd na zonsondergang. “In Brussel is de ramadan vrijwel onzichtbaar gebleven in culturele instellingen, terwijl een groot deel van het publiek, werknemers en kunstenaars een moslimachtergrond heeft,” zeiden medewerkers van het Kaaitheater eerder deze week bij BRUZZ. “Door ons gebrek aan aandacht voor de ramadan dragen wij als culturele instelling bij aan uitsluiting van de moslims. Het wordt een grote mentale last voor hen om gewoon naar een voorstelling te gaan.”

Om moslims net als andere Brusselaars welkom te heten in de zalen, heeft het cultuurhuis nu een charter opgesteld met mogelijke ingrepen. Een flesje water of snacks toelaten in de zaal, zelf hapjes zoals dadels voorzien voor het publiek of voorstellingen pas twintig minuten na zonsondergang laten starten, bijvoorbeeld. Het charter pleit ook voor een stille ruimte in de theaters om tot bezinning te komen. En voor labels die aangeven of een voorstelling geweld, muziek of naaktscènes bevat. “Hopelijk is dat iets dat we het hele jaar door kunnen doortrekken,” zeggen de initiatiefnemers over hun charter. Deze ramadanmaand dient daarin als testfase. Ruim twintig cultuurspelers doen al mee.

'Redelijke aanpassingen'

“Wat een onzin,” reageerden enkele lezers via sociale media. “Beginnen religies weer de culturele agenda te bepalen?” Of: “Ik betreur dat dit project de grens tussen religie en cultuur doet vervagen,” meldde een lezer onze redactie. Anderen juichen het idee net toe. “Meer van dit. Cultuur voor iedereen.”

Een voorbode voor islamisering of ‘soumission’ is dit niet, zegt professor moraalfilosofie Patrick Loobuyck (Universiteit Antwerpen) over de ramadanvriendelijke voorstellingen. “Als je de samenleving zo wil inrichten dat zoveel mogelijk mensen zich er thuis voelen, is het zinvol om na te denken over vormen van ‘redelijke accommodatie’,” zegt hij. “Kan je tegemoetkomen aan de vragen van minderheidsgroepen op een redelijke manier? Dat wil zeggen, op een manier die de vrijheid van anderen niet verkleint.” Een werkgever die omwille van de ramadan alle werk op de schouders van niet-moslims legt, zou onredelijk zijn, geeft Loobuyck als voorbeeld. “In dit charter lijkt mij dat niet het geval. Als je water of hapjes toelaat, doe het dan wel voor alle toeschouwers. Niet alleen voor moslims.”

Seculiere samenleving

Loobuyck begrijpt de verwarring en spanning rond het charter wel, zegt hij. “We hebben een periode van secularisering achter de rug waarin religie uit de publieke ruimte is verdwenen. En net wanneer de samenleving niet goed meer weet hoe religie een plaats te geven, dient een nieuwe religie zich aan,” zegt de filosoof. “Omgekeerd heeft de islam in andere landen weinig ervaring met de seculiere, open samenleving. Ook zij moet een plaats vinden voor zichzelf. Het is dus logisch dat we samen moeten onderzoeken hoe ver we daarin kunnen gaan.”

Gaan labels voor naakt, muziek of geweld in de voorstelling volgens hem te ver? “Alles hangt af van wat je wil meegeven. Netflix heeft ook labels om te waarschuwen voor naaktbeelden. Dat is, net als geweld, een thema waar mensen in meer of mindere mate gechoqueerd door kunnen zijn. Dat is geen punt,” zegt Loobuyck. “Maar, stel dat jij gechoqueerd bent door dansers die een andere huidskleur hebben dan jij, mag jij daar natuurlijk geen waarschuwing voor vragen. Dat zou indruisen tegen de antidiscriminatiewetgeving. Hetzelfde geldt voor voorstellingen over lgbti-thema’s.”

Deugdpronken

Veel hangt tenslotte af van de vragen van het eigen publiek, besluit hij. “Het is zeer wenselijk dat moslims willen deelnemen aan de samenleving en dus ook naar het theater willen,” zegt Loobuyck. “En als cultuurhuizen een grote groep mensen willen aanspreken, is het niet onlogisch dat ze naar zulke vragen luisteren. Misschien speelt hier ook een stukje ‘deugdpronken’. Met het charter tonen ze hoe ruimdenkend ze zijn.”