'Roma-gemeenschap heeft consequenties coronavirus gevoeld'

De levensverwachting van Roma en woonwagenbewoners in België ligt veertien jaar lager dan het gemiddelde van de algemene bevolking. Dat blijkt uit Europees onderzoek. Bovendien slaat het coronavirus ook binnen de Brusselse Romagemeenschap hard toe. "Tijdens de coronacrisis hebben we veel mensen verloren."

Het FRA, het Europees Bureau voor de Grondrechten (European Union Agency for Fundamental Rights) heeft in 2019 onderzoek gevoerd naar de sociaaldemografische situatie en ervaringen met discriminatie van Roma en woonwagenbewoners in zes landen. In totaal werden meer dan 4.600 mensen bevraagd in België, Frankrijk, Ierland, Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk.

Een van de meest opvallende conclusies van de onderzoekers voor de situatie in België, bevindt zich onder het luik gezondheidszorg. Voor vrouwelijke Roma en woonwagenbewoners ligt de levensverwachting in België op 70 jaar, voor mannen ligt de levensverwachting bij de geboorte op 64 jaar. Dat is ongeveer veertien jaar minder dan de levensverwachting van de algemene bevolking. Van alle onderzochte landen is het verschil tussen de levensverwachting van Roma en woonwagenbewoners en die van de algemene bevolking het grootst in België.

"Dat is ons ook opgevallen", reageert Koen Geurts van de dienst Roma en Woonwagenbewoners van Foyer. "Uit onderzoek van de Wereldbank wisten we wel dat Roma in het algemeen vijftien jaar minder lang leven. Dat is nu ook bevestigd voor Roma in België."

'Ongezonde voeding'

Mihaela Covaci werkt al bijna vijftien jaar als intercultureel bemiddelaar in de gezondheids- en welzijnssector voor Foyer. Zij ziet verschillende mogelijke oorzaken voor de slechtere gezondheid van Roma in België. "Er is een gebrek aan ziektepreventie. Er zijn Roma die bijvoorbeeld pas naar de dokter gaan als ze al serieuze gezondheidsproblemen hebben of eerder naar de spoed moeten", zegt Covaci. "We kunnen niet veralgemenen - niet iedereen is hetzelfde - maar veel heeft te maken met de levensstijl."

Zo verwijst Covaci onder meer naar ongezonde voeding. "Meestal zeggen Roma-vrouwen dat ze niet zonder vlees kunnen koken en ze gebruiken heel veel vettige dingen. Een ander fenomeen dat we in de Roma-gemeenschap zien, is dat het kind een beetje als koning wordt beschouwd. Kinderen worden verwend, en als ze een snack willen, krijgen ze er direct eentje."

Wel merkt Covaci verbetering bij de jongere generatie Roma hier. "Bij jonge moeders merk ik dat ze steeds meer proberen om gezonde voeding te geven aan hun kinderen. Maar tot de vorige generatie zien we dat er veel obesitas is."

'Veel mensen verloren door corona'

Tijdens de coronacrisis is gebleken dat mensen met overgewicht sneller op de dienst intensive care terechtkomen als ze besmet raken. Het coronavirus heeft dan ook binnen de Brusselse Roma-gemeenschap lelijk huis gehouden, zegt de interculturele bemiddelaar. "Vorige zaterdag moest ik nog vertalen voor een arts op de spoeddienst, omdat een persoon uit de gemeenschap in een kunstmatige coma moest worden gebracht. We hebben effectief veel mensen verloren tijdens de coronacrisis", aldus Covaci.

"Waarom? Er zijn veel mensen die al een andere aandoening hadden, zoals hartproblemen, een hoge bloeddruk en obesitas. Het ging vaak om mensen die "ouder" waren, al is dat relatief, want in de gemeenschap behoor je al vanaf vijftig jaar tot de groep ouderen. Maar er liggen nog steeds mensen in het ziekenhuis. De Roma-gemeenschap heeft de consequenties van het coronavirus gevoeld."

Toch respecteert de meerderheid van de Brusselse Roma de coronamaatregelen, benadrukken Covaci en Geurts. "Onze cliënten dragen altijd braaf een mondmasker, ontsmetten hun handen en respecteren de afstandsregels", zegt Geurts. "Al was er in het begin wel wat nonchalance", gaat Covaci verder. "Daarna werden mensen wakker geschud, toen ze zagen dat mensen echt overlijden door het coronavirus en dat het een erge ziekte is."

Vaccinaties

Met het begin van de vaccinatiecampagne in zicht, vreest Foyer voor een ander probleem. Bij een deel van de Roma is er een gebrek aan vertrouwen in de gezondheidssector. "Sommige Roma hebben een gebrek aan vertrouwen in heel wat instellingen, niet alleen in die sector", legt Geurts uit. Voor wie naar de dokter gaat, is taal vaak een barrière. "Wie niet begrijpt wat de dokter uitlegt, heeft ook minder vertrouwen. Dat kan je gladstrijken met de inschakeling van interculterele bemiddeling."

"Maar als we nu aan mensen gaan moeten uitleggen dat vaccinaties niet schadelijk zijn, kan dat een serieus probleem worden. Er zijn heel wat mensen die niet in de effectiviteit van het vaccin geloven en vaccins niet vertrouwen", aldus Geurts. "Daar gaan we heel wat werk mee hebben."

"Een minderheid van de gemeenschap krijgt foute informatie via sociale media en gelooft in complottheoriën over corona, dat de regering hier achter zit of zo", vult Covaci aan. Zij ziet eerder een positieve evolutie binnen de Roma-gemeenschap wat vaccinaties betreft. "Toen ik begon als intercultureel bemiddelaar, moesten we sensibiliseren bij de moeders. Nu maken ze zelf een afspraak om hun kinderen te laten vaccineren."

"De zaken beginnen te veranderen met de jongere generatie Roma, die hier naar school is gegaan. Ze groeien hier op, hebben contact met anderen en zien hoe het gezondheidssysteem hier werkt", aldus Covaci. Zij verwacht dat het verschil tussen de levensverwachting van Roma en de algemene bevolking zal verkleinen. "Misschien nog niet binnen enkele jaren, maar wel in de nabije toekomst. De jongere generaties letten meer op hun gezondheid."