Rusthuizen kampen met lege kamers

Inmiddels zijn deze familiale homes vrijwel allemaal opgedoekt. De Naeyer: “Er kwamen steeds strengere kwaliteitsnormen. Dat was nodig: soms kwamen de bewoners van zo’n familiehome niet van hun derde verdieping, alleen omdat ze via de trap niet tot beneden raakten.”

Veel rusthuizen gingen dus dicht en toch is er nu plots te veel plaats? Volgens Iriscare lag de bezettingsgraad vorig jaar op 87 procent.
Ivan De Naeyer: Op dit moment telt Brussel nog 151 rusthuizen, maar het zijn allemaal heel grote. Het totaal aantal rusthuisbedden ligt daardoor een stuk hoger. Te hoog, want sinds een paar jaar is er overcapaciteit. Sommige rusthuizen zitten met vijftien à twintig procent lege bedden.

Gevolg is dat rusthuisbewoners nu kunnen shoppen. Als ze niet meteen tevreden zijn, vertrekken ze naar een ander rusthuis.
De Naeyer: Een voordeel van de overcapaciteit is inderdaad dat mensen nu kunnen kiezen, terwijl ze vroeger genoegen moesten nemen met dat ene rusthuis waar plek was.

Hoe is die overcapaciteit ontstaan? Een verkeerde programmatie?
Olivia Van Mechelen: Voor Brussel als geheel is er nooit een programmatie geweest, in Vlaanderen wel. Het resultaat is dat je in Brussel bijna twaalf bedden per honderd 65-plussers hebt, tegen zes in Vlaanderen. Het dubbele dus.Wat er is gebeurd? Aan te veel initiatiefnemers is gezegd: bouw maar.

De kranten stonden tot voor kort natuurlijk ook vol berichten over de explosie van de vergrijzing en het tekort aan rusthuizen. Toen de overheid carte blanche gaf, zijn vooral grote commerciële groepen daarop gesprongen, ze hebben ondertussen een groot stuk van de markt ingepalmd.

De Naeyer: Intussen is er, na veel aandringen van de sector zelf, wel een moratorium afgekondigd tot 2020. Er mag geen bed meer bijkomen, tenzij een ander verdwijnt.

Van Mechelen: Maar de al geplande rusthuizen worden nog verder afgebouwd. Er verrijzen dus nog steeds rusthuizen in Brussel.

Hoe zit het met de door Vlaanderen erkende rusthuizen? Tien jaar geleden was er nog een schromelijk tekort aan Vlaamse ouderenvoorzieningen in de hoofdstad. Er waren twee rusthuizen, nu acht.
De Naeyer: In een aantal van die Vlaamse rusthuizen is het niet simpel om alle bedden gevuld te krijgen. Van Mechelen: We hebben dan ook voorgesteld aan de Vlaamse overheid om haar programma voor Brussel aan te passen, er zullen geen Vlaamse rusthuizen meer bijkomen in Brussel.

Heeft men zich ook verkeken op de snelheid van de vergrijzing in Brussel?
Van Mechelen: Het aantal ouderen stijgt wel degelijk, maar veel minder snel dan in Vlaanderen. Men heeft er vooral geen rekening mee gehouden dat er een ander profiel ouderen zit aan te komen.

U doelt op de oudere generatie allochtonen.
Van Mechelen: Inderdaad, de groep ouderen met een migratieachtergrond, een vrij kwetsbare groep, is groeiende. Nu al heeft ongeveer veertig procent van de ouderen buitenlandse roots, een groot deel van hen niet-westerse. Ze wonen veelal in de kanaalzone, maar daar zijn nauwelijks rusthuizen.

In Sint-Joost is er ook maar eentje.In plaats van rusthuizen te laten verrijzen in Evere en Neder-­Over-Heembeek, zoals de afgelopen jaren gebeurde, zou er een nieuwe manier van kijken moeten ontstaan die tegemoetkomt aan de noden van Marokkaanse en Turkse ouderen, die ook zorgbehoevend zijn, vaak slecht behuisd zijn en die geen affiniteit hebben met het klassieke rusthuis, zeker niet in Heembeek.

De drempel om de stap naar het rusthuis te zetten is nog altijd heel groot bij mensen met een migratieachtergrond.
Van Mechelen: Ze zijn er niet mee vertrouwd. Het feit dat we het hier in Brussel steeds over een rusthuis hebben, en niet over een woorzorgcentrum zoals in Vlaanderen, maakt het helemaal onbespreekbaar voor hen. Ik sprak er laatst over met medewerkers van rusthuizen die zelf een migratieachtergrond hebben.

Of ze hun ouders er zouden laten wonen. Het lag moeilijk. Een tijdelijk verblijf in een ziekenhuis vinden ze geen probleem. Maar een rusthuis, een huis om te rusten, is voor hen de plek waar je je ouders wegsteekt.

Ze vinden dat ze zelf als kinderen die rustige omgeving moeten kunnen bieden. Voor hen kan het pas als de ouders heel zwaar zorgbehoevend zijn. De stap naar een rusthuis wordt dus nog veel later gezet dan bij ouderen van Belgische origine.

Bij de rusthuizen klinkt het dan ook: ze zijn welkom, maar ze komen niet.
Van Mechelen: Of mensen de stap zetten, heeft natuurlijk ook te maken met de manier waarop rusthuizen zich presenteren. Ik weet zeker dat sommige rusthuizen ervoor openstaan, maar er is er geen enkel dat zich duidelijk profileert als multicultureel.

De woonzorgsector moet meer inspelen op diversiteit, of het om mensen met een migratieachtergrond of bijvoorbeeld om holebi’s gaat. Je moet openlijk tonen dat je er aandacht voor hebt. Kijk naar de websites van de Brusselse rusthuizen, allemaal hetzelfde, eenheidsworst.Ik vind het trouwens ook vreemd dat commerciële groepen dat gat in de markt niet zien. Er komt een nieuw rusthuis op de site van Thurn & Taxis. Wij hebben de initiatiefnemers ervan proberen te overtuigen rekening te houden met wie daar in de omgeving woont. Maar tevergeefs, het wordt het zoveelste doorsneerusthuis.

Gevolg is dat er een rare discrepantie ontstaat: de rusthuisbewoners zijn bijna allemaal autochtone Brusselaars, terwijl in sommige woonzorgcentra zestig procent van het personeel Afrikaanse roots heeft.
De Naeyer: Het zijn niet altijd mensen van Afrikaanse afkomst, maar het klopt wel: het aandeel personeel met migratieachtergrond is enorm, net als in Vlaanderen. De sector kampt nog altijd met een grote personeelsschaarste.

In welke mate is de forse prijs een oorzaak van de leegstand?
De Naeyer: Het is een heel belangrijke factor. De gemiddelde dagprijs voor een Brussels rusthuis is 55 euro. Daar komen nog kosten bij. Reken dus maar op minstens 2.000 euro per maand. Terwijl heel wat Brusselse ouderen moeite hebben om rond te komen.

Als je geen spaargeld hebt en er geen kinderen zijn die willen bijspringen, zit er vaak niets anders op dan zo lang mogelijk thuis te blijven. Je kan naar het OCMW stappen voor hulp, maar daar zullen ze het geld proberen te verhalen op de kinderen of op je woning, als je die hebt. Dat is te moeilijk voor velen. Hun leven lang hebben ze afbetaald aan hun huis en dan wordt het verkocht.

Je zou denken dat de prijs daalt als er overcapaciteit is.
De Naeyer: Toch niet, sommige doen wel promoties: tijdelijk 48 euro per dag in plaats van 55.

Merken jullie de gevolgen van de zesde staatshervorming?
De Naeyer: De gemeenschappen zijn nu verantwoordelijk voor de financiering van de zorg in de rusthuizen. De acht Vlaamse rusthuizen worden dus vanuit Vlaanderen betoelaagd. De overige rusthuizen vallen onder de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) en worden gefinancierd door het nieuwe Iriscare.

Is er veel verschil tussen een Vlaams en een GGC-rusthuis?
De Naeyer: De normen zijn niet zo verschillend, maar de GGC-normen worden wel veel lakser toegepast doordat er minder controle is.

Van Mechelen: Ik bezocht onlangs een rusthuis waar het sanitair gedeeld wordt door vier bewoners, wat officieel niet meer mag.

De Naeyer: De GGC-dienst die instaat voor de inspectie is compleet onderbemand. Er is daardoor een enorme achterstand bij de erkenningsdossiers. Een aantal Brusselse rusthuizen zou in Vlaanderen zijn erkenning verliezen.