Sammy Mahdi over het migratievraagstuk: 'Ik volg mijn eigen moreel kompas'

Er valt weinig emotie te ontwaren bij staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V). Zelfs onder druk van een hongerstaking die steeds dramatischere proporties aanneemt, positioneert Mahdi zich volstrekt rationeel tegenover het migratievraagstuk dat zich in Brussel afspeelt. Hij wil vooral inzetten op selectieve, economische migratie en het herschrijven van het migratiewetboek. Een collectieve regularisatie past niet in die ambities.

Het stoort de staatssecretaris al even dat hem verweten wordt niet in dialoog te treden, zegt hij bij aanvang van het interview. “Want dat doe ik wel. Sans-papiers zijn hier op het kabinet geweest, ik ben met hen gaan praten op de campus van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en ook met middenveldorganisaties ga ik regelmatig in gesprek.” Dialoog lijkt belangrijker dan ooit, zeker nu de wekenlange hongerstaking van de mensen zonder wettig verblijf in de Brusselse Begijnhofkerk en de universiteitscampussen dreigt te ontsporen.

Bekijkt u de mogelijkheid van een tijdelijke regularisatie, zoals die eerder na hongerstakingen werd verleend?
Sammy Mahdi: Nee, dit is niet de manier waarop de procedures werken. Bovendien vragen de mensen zonder wettig verblijf daar zelf niet om. Ze willen niet nog eens zes maanden in een onduidelijke situatie leven. Zij willen nú een regularisatie.

U komt over als iemand van de harde lijn, begrijpt u dat?
Mahdi: Ik snap dat niet, nee. Je wordt als hard beschouwd omdat je geen voorstander bent van een collectieve regularisatie. Maar er zijn individuele regularisaties mogelijk, we bekijken geval per geval.

Indien één van de hongerstakers de komende dagen sterft, zou dat een pijnlijke primeur zijn in de Belgische geschiedenis.
Mahdi: Ik zal er alles aan doen om dat te voorkomen. Maar als ik mijn beleid verander omdat de zaak escaleert, dan zou dat willen zeggen dat ik mijn beleid niet menselijk vind. We proberen de mensen te helpen en ook psychosociale steun te bieden. Ik begrijp het niet als men vraagt waar mijn naastenliefde is. Mijn naastenliefde zit in het Klein Kasteeltje, toen ik er de fysieke aanmelding opnieuw mogelijk heb gemaakt. Maar naastenliefde staat niet gelijk aan open grenzen. Het beleid verdient meer nuance dan dit.

Er gaan stemmen op om de individuele regularisatie te regelen op basis van een korf van criteria.
Mahdi: Een regularisatie is al een uitzondering op de regels. Daar kunnen dus geen criteria voor bestaan, of dan wordt het een nieuw migratiekanaal. We moeten afzonderlijk naar elk geval blijven kijken.

Maakt dat van u geen Romeinse keizer die de duim omlaag of omhoog kantelt?
Mahdi: Nee, hier moet je een humane kijk en het hart gebruiken, niet enkel het verstand. Er moet sprake zijn van flexibiliteit. Maar verder kan je niet gaan. Het zou ook onmenselijk zijn criteria toe te passen. Wat als het criterium op tien jaar verblijf ligt? Wat doe je dan met iemand die hier acht jaar woont?

Sommige organisaties vragen een reactivatie van de onafhankelijke 'Commissie van Advies voor Vreemdelingen', die de staatssecretaris kan bijstaan in zijn discretionaire bevoegdheid. Waarom wil u die niet?
Mahdi: Een onafhankelijke commissie zoals bij vorige regularisatierondes zal weinig oplossen. Hoe moeten zij te werk gaan? Ofwel doen ze dat op basis van criteria ofwel door zelf de flexibiliteit toe te passen zoals de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) dat vandaag al doet. Dan zouden ze de taak van DVZ gewoon overnemen. We hebben wel nood aan een degelijke werking van DVZ, vandaar dat we de dienst versterken en extra personeel aanwerven.

U bent bezig het migratiewetboek te herschrijven. Ziet u deze situatie als een opportuniteit?
Mahdi: Nee, opportuniteit in de zin van populariteit interesseert me niet. Ik wil werk maken van het migratiewetboek, omdat er al sinds 2005 over wordt gesproken, maar er nog niets mee werd gedaan. Dat boek is nodig om te komen tot snellere procedures, en om transparantie en duidelijkheid te brengen. Het is misschien niet sexy, maar wel nodig om problemen structureel aan te pakken.

U wil migratie om economische redenen mogelijk maken. Is het niet paradoxaal dat mensen die hier graag legaal willen werken, daar de kans niet toe krijgen? De bouwsector in ons land schreeuwt om personeel.
Mahdi: Legale arbeidsmigratie bestaat en wordt voortdurend toegepast. Maar er moeten regels nageleefd worden. Waarom zou iemand vanuit het buitenland anders nog een aanvraag indienen om hier te komen werken? Door te regulariseren verschuift het probleem alleen maar. Vertrekken van een schone lei lost het probleem niet op. Die schone lei zal er enkel zijn als de Europese Unie een nieuw migratiebeleid voert.

Hoe bent u van plan om die economische migratie mogelijk te maken? Hebben we daar geen systeem van meer open grenzen voor nodig opdat mensen ook weer kunnen vertrekken?
Mahdi: Op Europees niveau zijn we – naar het voorbeeld van de Amerikaanse Green card – een Blue Card aan het concretiseren. Die moet het mogelijk maken om goed na te denken over hoe we legale migratie kunnen faciliteren voor de knelpuntberoepen. We moeten ook met betrekking tot economische migratie aan selectieve migratie doen.

Veel van de sans-papiers hebben jarenlang gewerkt. Maakt de strijd tegen zwartwerk geen deel uit van een rechtvaardig migratiebeleid?
Mahdi: Hyperpertinente vraag. Dat krijgt inderdaad te weinig aandacht. Er moet een heksenjacht komen op malafide werkgevers.

Ons migratiebeleid zal nooit perfect zijn. Moeten we regularisaties niet zien als essentieel onderdeel van dat beleid, net zoals uitzettingen dat zijn?
Mahdi: De situatie zal grotendeels onder controle zijn zodra we een Europees asiel- en migratiepact hebben. Iedereen wordt dan gescreend aan de grens. Zo scheiden we de vluchtelingen die bescherming nodig hebben en zij die om economische redenen naar Europa willen. In combinatie met een doordacht beleid met legale migratiekanalen zal dit heel duidelijk afbakenen wie binnenkomt en wie niet.

U bent zelf zoon van een politiek vluchteling. In welke mate voedt dat uw kijk op het hele migratieverhaal?
Mahdi: Mijn positie hangt niet af van de achtergrond van mijn vader. Men zegt ook dat ik bang ben voor bepaalde oppositiepartijen (Vlaams Belang en N-VA, red.) en electoraal de rechterzijde wil meekrijgen. Dat is niet zo. Ik wil een beleid maken dat noodzakelijk is op basis van mijn eigen moreel kompas.

Als er geen regularisatie volgt, wat volgt er dan wel voor de groep mensen in hongerstaking?
Mahdi: Er zitten wellicht mensen tussen aan wie de gunst verleend kan worden om geregulariseerd te worden. Voor al die anderen moet er gekeken worden hoe zij geholpen kunnen worden om te re-integreren in het land van herkomst.

Dus u gaat hen daar nu actief op aanspreken en hen terugsturen?
Mahdi: Op dit moment moeten we de hongerstakers vooral informeren op de juiste manier. Ze krijgen heel veel foute informatie over wat regularisaties zijn en wanneer ze toegepast worden. Daarom willen we een neutrale zone oprichten waar mensen kunnen kijken naar hun individueel dossier en in gesprek kunnen gaan met onze diensten. Hoe staat mijn dossier ervoor en wat zijn mijn kansen? Misschien zijn er elementen die in het dossier ontbreken om een antwoord te formuleren.