Sofie Peeters: 'GAS-boetes zullen weinig veranderen'

Z e is geen hardleerse feministe, zegt ze zelf. Dat is het antwoord op een vraag die velen waarschijnlijk aan Sofie Peeters willen stellen.

Neen, de net afgestudeerde documentairemaakster houdt de beide voetjes op de grond. "Femme de la rue kreeg trouwens niet zo'n hoge score van mijn eindexamenjury. Er waren felle voor- en tegenstanders."

Waaraan hebt u zich het meest gestoord na afloop?
Sofie Peeters: "Dat Femme de la rue meteen gekaapt werd door extremisten. Het Vlaams Belang plaatste het nieuws direct op zijn website, en ik had het gevoel dat ik daardoor een speelbal van de politiek werd. Dat was nooit mijn bedoeling."
"Die periode was heel overrompelend en hectisch. Maar ik heb er wel veel uit geleerd. Met Femme de la rue heb ik bereikt wat ik wilde: ik heb een probleem onder de aandacht gebracht en mensen doen nadenken. Er waren mensen die tegen mij zeiden dat ze blij waren dat iemand het eindelijk had aangedurfd, maar er waren er ook die vonden dat het de racistische kant op ging. Flauw, natuurlijk, want ik ben maar de boodschapper. Maar dat hoort erbij, de pertinente en minder pertinente meningen die je er ongevraagd bij krijgt."

Blijft de beschuldiging van racisme niet heel erg kleven? Wij hebben de indruk dat u in het begin het fenomeen duidelijk benoemde als een probleem van hoofdzakelijk allochtonen, maar dat u nadien voorzichtiger bent geworden.
Peeters: "In de media ben ik niet echt van racisme beschuldigd, op één stuk op het linkse blog dewereldmorgen.be na dan, waarvan de auteur haar woorden nadien heeft ingetrokken. Nu ja, als mijn documentaire echt racistisch was geweest, dan had Terzake ze ook niet uitgezonden."
"Ik blijf bij mijn standpunt dat in negen van de tien gevallen het seksismeprobleem op straat een probleem van allochtonen is. Dat is jammer, want het geeft een vertekend beeld van die gemeenschap. Het is immers niet zo dat negen op de tien allochtone mannen seksistisch zijn. Dat is een belangrijke nuance. En omdat ik veel media-aandacht kreeg, ben ik gaan nuanceren waar dat moest, opdat mijn boodschap niet zou verwateren."

Gelooft u in de oplossing die voor seksisme werd bedacht: administratieve boetes?
Peeters: "GAS-boetes zijn geen langetermijnoplossing. Die gasten weten maar al te goed dat vrouwen zulk gedrag niet accepteren. GAS-boetes gaan dus weinig veranderen. Het is een gedragsprobleem. Symbolisch is het natuurlijk wel een belangrijke stap om administratieve boetes uit te schrijven, maar ook niet meer dan dat. Want hoe objectiveer je gevallen van seksisme? Hoe kan iemand seksisme officieel vaststellen? Er is niet zoiets als objectief seksisme. Seksisme hangt van de context af. Er moet nog ruimte zijn voor humor en normale contacten. Veel situaties zijn een grijze zone. Als Raymond van het Groenewoud zingt dat vrouwen 'van boven de hersens' hebben, en 'van onder het nat', dan is dat niet seksistisch. Als een dokter dat tegen zijn naakte patiënte zegt, dan is dat natuurlijk iets anders. Maar we hebben toch nog zelf het gezonde verstand om te weten wat seksistisch is en wat niet?"

'Gewone' mannen zien het gedrag in de Anneessenswijk met lede ogen aan, want er wordt van alles geprobeerd om de uitwassen te duiden, cultureel of socio-economisch. En ondertussen worden subtiele toespelingen die niet slecht bedoeld zijn, bij voorbaat bestraft. Iedereen moet eraan geloven, terwijl de grofste daders ermee wegkomen.
Peeters: "Ik begrijp dat soort reacties wel. De regels worden ook altijd maar strenger, en objectiever, maar daardoor wordt er niet meer naar de context gekeken. En niemand wil ten onrechte van seksisme worden beschuldigd."
"Ook voor vrouwen is het een moeilijk evenwicht. Je wilt niet over je heen laten lopen, maar je wilt ook niet overdreven reageren. Met als voorwaarde dat wanneer je gekwetst wordt door een opmerking, je dat wel openlijk moet kunnen zeggen."

Bent u er zelf uit of seksisme sociaal-economische oorzaken heeft, dan wel culturele, of beide?
Peeters: "Moeilijk te zeggen. Onlangs was ik in Mexico, en daar kwam het ook voor. Het heeft eerder te maken met een machocultuur, denk ik, gecombineerd met andere factoren zoals werkloosheid en verveling."

Hier en daar klonk de kritiek dat seksisme meer is dan opmerkingen op straat. Bent u zelf al het slachtoffer geworden van seksisme van het subtielere soort?
Peeters: "Ik ken vriendinnen die niet in een rokje gaan solliciteren, omdat ze dan niet voor vol worden aangezien. Zelf heb ik ooit een toneelstuk met dertig jongeren geregisseerd. Een oudere regisseur dacht dat zo'n jong meisje als ik daar niet het gezag voor had, maar achteraf heeft hij toegegeven dat hij fout zat. Iedereen heeft vooroordelen, dat is menselijk. Ik wil niet iedereen met een vooroordeel als seksist brandmerken. Mensen kunnen veranderen, mensen kunnen praten. Moeten praten."

Is de situatie verbeterd sinds uw documentaire?
Peeters: "Ik krijg dubbele signalen uit Brussel. Een meisje uit de Anneessensbuurt vertelde me dat de mannen van de wijk na de zomervakantie een soort 'pact' gesloten leken te hebben, genre 'We gaan het nooit meer doen.' Een andere vriendin zei dan weer dat, wanneer ze de daders aansprak op hun gedrag, ze de vraag kreeg 'of ze nu ook een documentaire ging maken.' Met andere woorden: de meeste mannen van de Anneessenswijk zijn zich wel bewust van het probleem dat ze veroorzaken, en dat is al een goede eerste stap."

U wordt reportagemaker voor Koppen. Als seksismespecialiste?
Peeters: "Tuurlijk niet (lacht). Ik ga niet op mijn lauweren rusten. Documentaires zijn voor mij een manier om problemen in de maatschappij in kaart te brengen en te duiden, zodat mensen reageren en er misschien iets verandert. Het is een innerlijke drang. Een goede documentaire is nodig omdat ze los staat van politieke agenda's, ze niemand pleziert en ze ongevraagd komt. Nadien is het aan de samenleving om er conclusies aan te verbinden."

Komt u nog in Brussel?
Peeters: "In de Anneessenswijk ben ik persona non grata. Want daar zijn heel wat mannen geen fan van mij (lacht). Onlangs was ik er nog met een televisieploeg van France 2, en toen ben ik op de loop moeten gaan."
"Het probleem is dat een flink deel van de lokale mannen daar denkt dat ik een portret van hun wijk heb gemaakt, terwijl ik alleen probleemgedrag in hun wijk in beeld bracht, en dan nog een specifiek probleem. Ik kreeg te horen dat ik une sale Flamande was die niets over hun wijk wist. Ik kreeg ook de boodschap dat ik beter weg kon blijven, want dat er anders wel eens iets zou kunnen gebeuren."

"Maar om op uw vraag te antwoorden: ja, ik kom nog in Brussel, want de stad heeft uiteindelijk veel te bieden. Ik heb er ook altijd graag gewoond. Maar het seksisme, dat was er te veel aan."

Over Sofie Peeters

Sofie Peeters (1986) studeerde communicatiewetenschappen aan de KU Leuven en daarna audiovisuele kunsten en documentaire aan het Rits in Brussel.

Haar eerste grote documentaire Femme de la rue kwam eind juli 2012 uit en werd meteen op de VRT uitgezonden. In die documentaire klaagde Peeters het seksisme aan van allochtone mannen in de buurt waar ze toen woonde, de Brusselse Anneessenswijk. Dat seksisme ging van ongevraagde kleine opmerkingen en gefluit tot oneerbare voorstellen. Ze moest vaak met verborgen camera filmen.

Sofie Peeters is nu aan de slag als reportagemaakster voor het VRT-programma Koppen.