Straatdoden krijgen een gezicht: 'Pas op de begrafenis zag ik hoeveel vrienden ze had'

In 2018 lieten 67 mensen het leven die dakloos waren of ooit dakloos zijn geweest in Brussel. Zij werden deze week herdacht in het Brusselse stadhuis. Elke persoon draagt een verhaal met zich mee, van de jonge vluchteling die onder een bus werd verpletterd tot de moeder die aan een overdosis stierf. "Al twee jaar hadden we geen contact meer, maar mijn wereld stortte in bij dat telefoontje."

Helemaal achteraan in het stadhuis van Brussel, zit France Vandenberghe stil op een bankje te wachten tot de ceremonie begint. “Mijn moeder maakt deel uit van de straatdoden dit jaar. Ze was een lief persoon die veel mensen hielp, maar kwam terecht op straat door verkeerde keuzes en slechte ontmoetingen.”

De band met haar moeder omschrijft France als moeilijk. “Al twee jaar hadden we geen contact meer. Tot ik een koud en professioneel telefoontje kreeg dat ze was gestorven aan een overdosis drugs. Mijn wereld stortte in.”

De moeder van France, Muriël is 51 jaar geworden. “Ze is niet op straat gestorven. Ongeveer een maand voordat ze stierf heeft ze onderdak gevonden. Het Collectief Straatdoden heeft me geholpen bij de begrafenis. Pas op de dag van haar begrafenis heb ik gezien hoeveel vrienden ze had.”

‘L’amour toujours’

Claude Vanhalen komt elk jaar naar de herdenking. Hij was zelf lange tijd dakloos en heeft geen contact meer met zijn familie. Dit jaar is extra zwaar voor Claude. De naam van zijn vriendin, Lili, staat vermeld op de lijst van de straatdoden van het afgelopen jaar. Ze werd 61 jaar.

Claude herinnert zich zijn eerste ontmoeting met Lili nog goed. “De eerste dag toen ik haar tegenkwam, zei ze: ‘mag ik jou Loulou noemen?’ Ik noemde haar Louloutte.” Dat was het begin van een lange romance. “We hebben 24 jaar samen geleefd waarvan we elf maanden op straat hebben geslapen. Na de periode op straat hebben we een appartement gevonden in Jette."

Na Lili’s dood wilde Claude niet langer in het appartement blijven. “Ik was daar helemaal alleen en wou daar weg. Ik heb zelfmoordgedachten gehad, maar Lili zou dat niet gewild hebben dus heb ik het niet gedaan.”

Lili’s volledige naam is Liliane Maes, “zoals de brouwerij.” “Mijn vrienden zeggen: ‘Claude, je zal Lili snel vergeten.’ Dat kan ik niet. Alle dagen zie ik bierblikjes van Maes in de straat liggen. Hoe kan ik haar dan vergeten?”, zegt Claude met tranen in de ogen.

Claude haalt een geel boekje uit een witte plastic zak, dat hij duidelijk koestert. In het boekje staan foto’s van hem en Lili, steeds knuffelend of kussend. Hij toont de foto’s met veel trots. Dat was een project van de Brusselse fotograaf Vincen Beeckman, die de liefde tussen Claude en Lili vastlegde in een fotoboek.

Geen papieren, wel een naam

Riet Dhont werkt met vluchtelingen binnen de organisatie Vriendschap Zonder Grenzen. “Wij hebben in 2018 een jonge vluchteling begraven samen met het Collectief Straatdoden.” Amadou is zijn naam: een jonge Guinees van slechts twintig jaar oud.

“Hij had zich verstopt onder een bus om te kunnen vluchten naar Engeland omdat hij in België geen papieren had gekregen. De bus is gestopt op een parking omdat iemand had gezien dat er voeten van onder de bus kwamen. De bus is naar beneden gezakt en de jongen werd geplet. Niemand kende hem. We hebben geen papieren van hem, we hebben alleen zijn naam”, vertelt Riet.

Riet vindt het belangrijk om vluchtelingen een waardig afscheid te geven. “Op de begrafenis van Amadou waren veel mensen aanwezig. Er werd muziek gespeeld en er werden gedichten voorgelezen. Dat is belangrijk, zodat ook andere vluchtelingen weten dat ze niet worden vergeten als ze onbekend sterven.”

Riet Dhont hoopt de familie van Amadou terug te kunnen vinden. “We hebben zijn naam opgestuurd naar Guinee en hopen dat we ooit aan de familie kunnen vertellen wat we voor hem gedaan hebben.”

Dokter herdenkt eigen patiënten

Caroline Colinet is dokter bij Maison Médicale des Marolles. “Ik kom al vier jaar naar de herdenking van straatdoden. Helaas zitten er elk jaar mensen tussen die ik ken. Veel van mijn patiënten zijn mensen die vandaag herdacht worden.” Caroline heeft verschillende daklozen opgevolgd tot aan hun overlijden. “In Maison Médicale zien we veel mensen die op straat leven. Vaak sterven daklozen aan kanker, hartproblemen of levercirrose.”

Caroline vindt het belangrijk dat de straatdoden elk jaar een herdenking krijgen. “Niet alle straatdoden krijgen een ceremonie op het moment van hun overlijden. Dankzij de herdenking krijgen ze allemaal een waardig afscheid. Helaas moeten we elk jaar opnieuw van veel mensen afscheid nemen die op straat zijn gestorven."