‘Succes Balance Ton Bar is een gevolg van #metoo’

Balance Ton Bar groeide op enkele weken tijd uit tot een echte beweging, met niet enkel veel verontwaardiging op sociale media, maar ook een optocht en vrijdag een caféboycot. Voor Karen Celis (VUB) toont het hoe de perceptie rond seksueel geweld op enkele jaren helemaal gekanteld is. “Zonder #metoo was dit niet zo groot geworden.”

Op 11 oktober verschenen de eerste berichten over verkrachtingen met behulp van drugs in twee Elsense bars, in de studentenbuurt nabij het kerkhof van Elsene.

De gebeurtenissen hadden enkele dagen later alweer vergeten kunnen zijn, ingehaald door verser nieuws en geklasseerd in de categorie ‘Dat zal af en toe wel eens gebeuren in het uitgangsleven’.

Het liep echter anders. De getuigenissen zorgden op hun beurt voor een lawine van nieuwe verhalen van vrouwen die slachtoffer waren geworden van seksueel geweld (of pogingen tot) in het Brusselse uitgaansleven. Alleen al op de instagrampagina van Balance Ton Bar (Maak je bar bekend/Verklik je bar) staan er zo 60 ontluisterende getuigenissen van aanrandingen in cafés en dancings, vaak met behulp van verkrachtingsdrugs.

Er wordt een collectief opgericht dat de spreekbuis wordt voor de slachtoffers, er volgden een optocht tegen seksueel geweld, politieke reacties en heel wat media-aandacht. En deze vrijdag is er – een maand nadat de bal aan het rollen ging – ook een boycotactie van de Brusselse cafés.

Dat de storm deze keer niet ging liggen is opmerkelijk, vindt professor Karen Celis (VUB), politicologe gespecialiseerd in emancipatie, feminisme en gelijke kansen. “Enkele jaren geleden zou dat wellicht nog anders gelopen zijn. Ik herinner me de moord op Julie Van Espen in het Antwerpse, na een verkrachting. Midden in de verkiezingen zorgde die toen voor een indrukwekkende protestgolf en -mars. Maar op het verloop van die verkiezingen had het geen enkele impact. Nu is dat anders: dit is ook een politiek thema geworden.”

De Elsense burgemeester kondigde zo al een inventarisatie aan van de bars in zijn gemeente, samen met feministische organisaties.

Dé belangrijkste reden voor die andere reacties is dat we vandaag in het post #metoo-tijdperk zitten,” denkt Celis. “Daarvoor werden gevallen van seksueel geweld vooral gezien als het individuele probleem van de betrokkenen, die het zelf moesten oplossen en maar moesten zorgen dat ze veilig bleven. Als er toch iets gebeurde, werd vaak nadrukkelijk gekeken naar de verantwoordelijkheid van het slachtoffer.”

De #metoo-beweging zorgde ervoor dat seksueel geweld door een andere bril werd bekeken. “Mensen gingen plots inzien dat het een maatschappelijk probleem is, waarvoor je ook naar systemische oplossingen moet zoeken.”

Dat #metoo zo’n blijvende impact zou hebben was op het moment dat de hashtag op zijn piek zat nog niet zo duidelijk, herinnert Celis zich. “Ik vroeg me zelf ook af op zo’n weinig georganiseerde trend wel een duurzaam effect zou hebben. Ja dus.”

Kracht van sociale media

Zowel #metoo als Balance Ton Bar hebben met elkaar gemeen dat ze dankbaar gebruik konden maken van sociale media. Het zijn getuigenissen zoals die op de instagrampagina van Balance Ton Bar die andere vrouwen aanzetten om in die veilige omgeving zelf ook te vertellen waar ze zich eigenlijk voor schaamden. “Het is een vorm van connective action, zoals we dat in de wetenschappelijke literatuur noemen, zegt Celis. "Die verbinding van sociale media is op zijn beurt kapitaal voor collective action: echte acties, zoals de betoging in oktober en de boycot van vrijdag.”

De Brusselse actie blijft ondertussen niet onopgemerkt buiten het gewest. Even later volgden gelijkaardige reacties op het uitgaansleven in Gent. Zelfs de Franse krant Le Monde wijdde deze week een artikel aan de Brusselse beweging. De voorbije weken ontstonden dan ook Balance Ton Bar-pagina’s op Instagram voor Parijs, Lyon, Béziers, Toulouse en nog een vijftiental Franse steden.

De boycotactie van vrijdag is ook geen Brusselse primeur. Twee weken geleden vond in het Verenigd Koninkrijk ook ‘Girls Night in’ plaats, waarbij heel wat vrouwen thuis bleven. De straten lagen er die avond heel wat rustiger bij, vertellen getuigen aan de BBC.

“Seksueel geweld is dan ook geen typisch Brussels of Gents maar een internationaal probleem,” zegt Celis. “En we focussen nu op bars, maar eigenlijk gaat het over een breder onderwerp: veiligheid voor vrouwen in de publieke ruimte. Ook veilig gaan joggen in het park hoort hierbij.”

Dat er de voorbije jaren iets beweegt merkt Celis ook aan eerste aanzetten richting oplossingen tegen een cultuur die het seksuele geweld onder de mat veegt. “Je ziet bijvoorbeeld steeds vaker dat bystander intervention training wordt gegeven, waarbij personeel van een organisatie, bijvoorbeeld een bar, leert hoe het signalen kan oppikken dat er iets aan de hand is. We gaan steeds vaker uit het perspectief van het slachtoffer denken, zoals dat ook het geval is bij de Zorgcentra na Seksueel Geweld. Een slachtoffer van een verkrachting kan je niet zomaar laten zitten in de wachtzaal van een politiekantoor.”