Toespraak van koning Filip in Congo vormt 'historische mijlpaal'

In zijn langverwachte toespraak in Kinshasa heeft koning Filip zijn "diepste en oprechte spijt" betuigd voor de wonden die tijdens de koloniale periode toegebracht werden aan de Congolese samenleving. Excuses kwamen er echter niet, en die werden eigenlijk ook niet verwacht. Tracy Bibo-Tansia, coördinator Grote Meren bij 11.11.11, heeft het over een "historische mijlpaal". Voor Sandrine Ekofo, beleidsmedewerker Centraal-Afrika bij Broederlijk Delen, is het belangrijk en bijzonder dat Filip in Kinshasa het leed heeft erkend dat het koloniale systeem de Congolezen heeft toegebracht.

Ook Kris Berwouts, expert Centraal-Afrika en journalist bij MO*, noemt de toespraak van Filip belangrijk, al was hij wel teleurgesteld dat excuses uitbleven. "Het is geen verrassing dat hij niet zover gegaan is, maar toch ben ik wat op mijn honger blijven zitten. De toespraak kon ook heel wat explicieter."

Het woord "excuses" werd dus nog niet in de mond genomen, en dat toont voor Bibo-Tansia aan dat er nog een lange weg te gaan is naar herstel. "Herstel is de persoon die je gekwetst hebt, vragen wat je kan doen om het recht te zetten," zegt ze. "Dat debat is broodnodig en moet gevoerd worden met de Congolezen en vertegenwoordigers van de diaspora."

Ekofo vraagt zich af of het wel aan de koning is om excuses aan te bieden. "Het uitdrukken van de diepste spijt is al een goede zaak, en misschien is het ook de verantwoordelijkheid van de regering, en dus van premier De Croo?"

In de toespraak lag het accent wat betreft Berwouts te veel op "laat ons vooral naar de toekomst kijken". De koning nam dan wel termen als uitbuiting, discriminatie en racisme in de mond als hij de koloniale periode omschreef, toch had Filip hier nog explicieter mogen zijn, vindt Berwouts. "Uiteindelijk gaat het hier om misdaden tegen de menselijkheid, maar dat bleef onvermeld."

Die blik naar het verleden is voor Ekofo belangrijk, "om vandaag samen verder te kunnen gaan naar de toekomst". "Pas als deze bladzijde is omgeslagen, kunnen we werken aan een gelijkwaardig partnerschap, aan gelijkwaardige relaties tussen Congo en België. Met deze toespraak van de koning zijn hierin vandaag de eerste stappen gezet. Maar: we moeten niet te snel deze bladzijde omslaan - de werkzaamheden van de Congocommissie in het federaal parlement moeten nog worden afgerond, er is de discussie rond herstelbetalingen en het wetgevend werk rond de teruggave van roofkunst."

Lumumba's tand

Ook de teruggave van de stoffelijke resten van Patrice Lumumba - één tand - past voor Ekofo binnen het omslaan van die pagina. Die tand is het enige wat nog overblijft van het stoffelijk overschot van de eerste democratisch verkozen Congolese premier. Ruim zestig jaar geleden werd hij vermoord, en op 20 juni krijgt de familie die tand overhandigd.

Aangezien die overhandiging over minder dan twee weken gebeurt, had Berwouts op zijn minst een eerbetoon verwacht aan Lumumba. "Er werd op een onmenselijke manier omgegaan met Lumumba, een hommage was op zijn plaats geweest," aldus de MO*-journalist.

Tot slot had Berwouts ook gehoopt dat de vorst het risico op politieke recuperatie beter had afgewend. "Ten laatste eind 2023 moeten nieuwe presidentsverkiezingen gehouden worden in Congo", brengt de expert in herinnering. "Filip had kunnen beklemtonen dat België erop rekent dat die er komen, en dat die transparant zullen verlopen."