Toots Thielemans: Een kwinkslag en een paar noten

Het leven speelde zich voor hem af tussen een lach en een traan, aangevuld met veel muziek. Meesterlijke muziek. Want laten we vooral niet vergeten dat Toots Thielemans niet alleen een warm mens maar ook een heel groot muzikant was.

Toots was de sympathieke buurman die iedereen kende. De vriendelijke meneer die ook muziek speelde. Die uiterst menselijke kant was zijn kenmerk, maar het keerde zich ook tegen hem. Net zoals bij Louis Armstrong die door velen zwaar onderschat was en vastgepind werd op de wereldhit A Wonderful World.

Niet door Toots. Hij wist wat Armstrong gedaan had voor de jazz en heeft zijn bewondering voor de trompettist nooit onder stoelen of banken gestoken, integendeel. Steeds weer verklaarde hij dat het dankzij Louis was dat hij de jazzmicrobe te pakken had. En toen hij in 2008 de NEA Jazz Master onderscheiding kreeg, zowat de ultieme erkenning in de Amerikaanse jazzwereld, bracht hij daar met Kenny Werner zijn versie van What A Wonderful World.

Rickenbacker
Het was echter een lange weg, van het eerste plaatje dat hij kocht in zijn Brusselse volkswijk de Marollen waar hij in het café van zijn vader de klanten animeerde met zijn accordeon, tot de absolute wereldtop. Tegenwoordig kunnen jonge muzikanten alles terugvinden en beluisteren via internet en vertrekken ze probleemloos naar New York om er de grootste sterren aan het werk te zien. Dat was wel even anders zeven decennia geleden.

Het is haast onmogelijk ons in te beelden welk doorzettingsvermogen het vergde om hier alles achter te laten en zich gedreven door de jazzmicrobe ginder te vestigen om naam proberen te maken. Toots deed het. Aanvankelijk als gitarist, want dat wordt soms te vlug vergeten. Het was Benny Goodman die hem aanbood mee op tournee te gaan. Nadien volgde George Shearing met wie hij een aantal opnamen maakte. Op één van die platen, Shearing On Stage, staat Toots op de hoesfoto, een Rickenbacker in de hand. Een mijlpaal in de popgeschiedenis, want niemand minder dan John Lennon besloot naderhand eenzelfde gitaar te kopen.

Carnegie Hall
De lijst van beroemdheden gelinkt aan Toots zou met de jaren aangroeien tot een “who is who” uit de jazzwereld maar ook uit popmiddens en dat allemaal mede door een simpel deuntje. Een melodietje dat Toots heel toevallig uit zijn mouw schudde tijdens een soundcheck in het bijzijn van Stéphane Grapelli waarbij hij gitaar speelde en unisono floot. Niemand kon toen voorspellen wat een effect dit zou hebben, zeker Toots niet. Al snel stonden de bekendste muzikanten en producers in de rij om met hem te mogen samenwerken. Te beginnen met Quincy Jones die later mede verantwoordelijk was voor het wereldsucces van Michael Jacksons Thriller. Nadien volgden Stevie Wonder, Herbie Hancock, Peggy Lee, Jaco Pastorius, Paul Simon, Billy Joel, Nick Cave en nog vele anderen. Voordien had hij al het pad gekruist van Charlie Parker en Miles Davis en op de toerbus gezeten met Billie Holiday. Stromae mocht dan wel Madison Square Garden uitverkopen, Toots deed het hem voor in Carnegie Hall (2006) en Lincoln Center (2012).

Niemand beter dan Toots wist trouwens wat het betekende geen sant in eigen land te zijn. De Belgen begonnen hem eigenlijk pas echt op grote schaal naar waarde te schatten vanaf de jaren 1980. Er waren uitzonderingen zoals de organisators van Brosella en Middelheim die wel in zijn muzikaal meesterschap geloofden, lang voor iedereen ging beseffen wat een talent hij had. En natuurlijk de muzikanten zelf. Maar gelukkig keerde het tij en werd Toots ook hier meer dan een musician’s musician.

Iedereen die met Toots in contact kwam, als muzikant, journalist, organisator of muziekliefhebber, heeft zijn favoriete herinnering. Op tv en radio was het sinds maandagmorgen een defileren van personen uit de meest diverse milieus en elkeen heeft memorabele momenten met Toots beleefd. Over één zaak zijn allen het eens. Overal en altijd stal Toots de show. Niet door sterallures maar door een kwinkslag en een paar noten. Meer had hij nooit nodig om een publiek, eender welk publiek, meteen in de ban te houden en kippenvel te bezorgen. Dat is enkel gegeven aan grote artiesten. En Toots was zo iemand.