Van agent tot dakloze: 'Ik voel me een enorme profiteur'

Negentien jaar ervaring als politieagent, drie universitaire diploma’s en toch nog dakloos. De wereld van Filip (47) stortte in na zijn echtscheiding. Hij nam ontslag bij de spoorwegpolitie en later ook bij energieleverancier ENI. Zo belandde hij in de marginaliteit. Het opmerkelijke verhaal van een Brusselse dakloze.

"O mdat ik zelf ontslag nam bij ENI, kreeg ik geen werkloosheidsuitkering. Dat was een grote stommiteit van mij. In juli ben ik gaan aankloppen bij het OCMW in Brussel, het heeft een maand geduurd vooraleer ik gehoor kreeg. Ik ben doorgestuurd naar de antenne Neder-Over-Heembeek, daar zou ik een Nederlandstalige begeleider krijgen. Tot mijn grote ontgoocheling moest ik mijn uitleg in het Frans doen. Daarna ben ik ook naar de antenne Begijnhof en het OCMW-loket in de Hoogstraat gestuurd. Nooit kon iemand me in het Nederlands helpen. Ik ben absoluut geen flamingant, maar Brussel is zogezegd tweetalig en dan wil ik in het Nederlands mijn verhaal doen.”

Onthaaltehuis
“Van september tot november sliep ik op straat. Ik ben naar het Samu-centrum aan de Kruidtuin geweest, maar daar vroegen ze me wat ik er kwam doen. Ik mocht er niet overnachten omdat ik er niet uitzag als een dakloze. “Even verderop is een hotel waar je een kamer kan huren,” zeiden ze. Eigenlijk werd ik gestraft, omdat ik er nog redelijk verzorgd uitzag. Uiteindelijk kreeg ik toch een leefloon tot eind november, tot wanneer ik een paar weken mee mocht werken bij Sodexo voor de opstart van een nieuw callcenter.”

“In december vond ik een appartementje. Het OCMW zou twee maanden huurwaarborg en een maand huur betalen om me op weg te helpen. Maar de huurwaarborg liet op zich wachten en in januari moest ik vertrekken van de huisbaas. Sindsdien zit ik bij Samusocial, tot mijn grote spijt.”

“Begin februari vestigde Samusocial zich in een gebouw aan de Bergensesteenweg in Anderlecht. Ik verhuisde mee en vroeg ondertussen aan het OCMW van Brussel hoe mijn dossier evolueerde, omdat ik nog steeds niet uitkeringsgerechtigd was. Ik kreeg echter te horen dat het OCMW van Brussel niet meer bevoegd is, omdat ik nu op grondgebied Anderlecht verbleef. Als je van de ene Brusselse gemeente naar de andere gaat, moet er blijkbaar elke keer een nieuw dossier geopend worden.”

“Dan ben ik bij het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) in Brussel beland. Het CAW heeft me direct geholpen en een afspraak gemaakt bij het OCMW in Anderlecht. Ik ging naar het OCMW en moest opnieuw mijn verhaal in het Frans vertellen. Daar ben ik voor het eerst in al die maanden uitgevlogen. Ik ben toen grof geweest, maar hoe zou je zelf zijn als je nooit op een deftige manier geholpen wordt? Die man heeft mijn documenten gekopieerd en in de vuilnisbak gegooid. Ik was geschandaliseerd.”

“Op datzelfde moment ving ik op dat je op woensdagmorgen bij het OCMW op vrije consultatie mag komen vanaf zeven uur ’s morgens. De daaropvolgende woensdag kwam ik aan om zes uur ’s morgens. Er stonden al 63 mensen aan te schuiven. Daarop zei de man aan het loket dat ik beter zou vertrekken, omdat toch enkel de eerste acht mensen geholpen worden.”

Samusocial
“Uiteindelijk heeft het CAW een oplossing voor mij gevonden. Ik mag binnenkort naar een onthaaltehuis in Halle. In zo’n onthaaltehuis heb je een eigen kamer, een gemeenschappelijke keuken en volgen ze je psychologisch, pedagogisch, technisch en sociaal op. Bovendien moet je er bewijzen dat je echt op zoek bent naar werk, niet iedereen kan er zomaar terecht.”

“Maar voorlopig zit ik dus bij Samusocial aan de Bergensesteenweg in Anderlecht. Ik heb er een eigen matras, iedere dag propere lakens en een lavabo om me op te frissen. Dat is het enige positieve, de rest is een ramp. De douches worden gebruikt als wc’s om je grote boodschap te doen. Als je uit een ander milieu komt, is dat echt pijnlijk.”

“In het begin zaten we met veertig mensen in het gebouw. Nu zijn we met 136 omdat het Samu-centrum aan de Kruidtuin geleidelijk aan wordt vrijgemaakt. In onze kamer zitten we met vijftien mensen op elkaar geperst. En er is slechts één wc. Om 20 uur is die nog proper, maar een kwartier later moet je daar niet meer binnengaan, want dan is die wc-bril al echt smerig.”

“90 procent van de mensen in het gebouw is illegaal of heeft een bevel om het grondgebied te verlaten. Ook illegale Poolse arbeiders zitten bij Samusocial. Die komen ’s avonds aan met hun gereedschap en worden ’s morgens met minibusjes weer opgehaald. Eigenlijk is het een goedkoop hotel voor Poolse zwartwerkers. Het is een bron van zwartwerk en drugs. Voor onze neus worden gsm’s en drugs verhandeld, maar we kunnen niets bewijzen.”

“Zowat iedere week zijn er ook nieuwe begeleiders en nieuwe regeltjes. Vorige week konden we onze spullen achterlaten in een gesloten lokaal en mochten we ze nadien onder begeleiding weer ophalen. Dat was een goed systeem, er kon niets gestolen worden. Deze week is er een nieuwe ploeg en zijn de regels weer gewijzigd. Alle zakken worden op elkaar gegooid en liggen klaar voor het grijpen. Iedereen kan eraan.”

“Wat ik ook verontrustend vind, is dat er bij Samusocial twee voertalen zijn: Frans en Arabisch. Als Nederlandstalige kan je op geen enkele efficiënte manier opgevolgd worden. Ze werken ook met twee maten en twee gewichten. Sommigen moeten helemaal niets aantonen, terwijl wij elke week moeten bewijzen hoe we onze tijd besteden.”

“Iedere woensdagavond kan je normaal gezien gratis op doktersconsultatie bij Samusocial. Maar de verpleegster zei me onlangs dat ik naar mijn huisarts moest gaan, want de dokter van Samusocial is er enkel voor mensen zonder papieren. Die mensen krijgen dan vaak een medisch attest om langer in ons land te blijven.”

Profiel
“Mijn profiel komt niet overeen met dat van een dakloze. Ik ben een uitzondering, maar toch zijn er ongeveer veertig daklozen in Anderlecht die mits een beetje hulp zich opnieuw kunnen integreren. Maar ze worden gewoon aan hun lot overgelaten. Zo verliezen veel mensen de moed en zoeken ze andere manieren om aan geld te komen. De enige die een pluim verdienen zijn CAW Brussel en Les Restos du Coeur, waar maaltijden altijd in orde zijn.”

“De meeste mensen snappen niet hoe ik in de marginaliteit ben beland. Ik heb drie universitaire diploma’s: Psychologie, Criminologie en Rechten. Overal waar ik solliciteer, hoor ik hetzelfde: ik ben overgekwalificeerd of te oud. Maar ik wil alles doen. Als ik achter de vuilniswagen moet lopen, dan zal ik dat doen. Mijn enige ambitie is werken en weer een gestructureerd leven opbouwen. Ik voel me nu de grootste profiteur van de maatschappij, omdat ik bedel voor een leefloon. Ik heb jaren neergekeken op daklozen en nu ben ik er zelf een. Ik heb eigenlijk 25 jaar voor de staat gewerkt en meegeholpen aan bepaalde sociale integraties. Maar nu word ik pas geconfronteerd met wat ‘de staat’ echt is. Ik wil zo snel mogelijk uit de marginaliteit geraken. Ik voel me nog niet afgeschreven en heb nog doelen in mijn leven die ik zeker wil bereiken.”

Filip nam ook zijn vriend Christophe mee naar het gesprek. Christophe komt uit Aalst en is, net als Filip, in de marginaliteit beland na een echtscheiding. Na omzwervingen in Gent en Antwerpen kwam Christophe ten slotte naar Brussel om werk en een slaapplek te vinden. Hij volgt nu een cursus Frans.

‘Na het Winterplan sluit het gebouw’

Laurence Bourguignon, pedagogisch verantwoordelijke van Samusocial, reageert kort op de klachten over het gebouw aan de Bergensesteenweg in Anderlecht: “We hebben dat gebouw inderhaast gehuurd, omdat er plaatsgebrek was in onze andere gebouwen. Het gebouw voldoet niet aan alle comfort, maar de daklozen hebben tenminste een dak boven hun hoofd. Het is een tijdelijke oplossing, want het gebouw gaat opnieuw dicht als het Winterplan wordt afgesloten.” Van de drugshandel in het gebouw is Bourguignon niet op de hoogte: “Iedereen die op straat slaapt, kan bij ons terecht. Als wij weten dat er drugsdealers in onze gebouwen zijn, doen we er alles aan om de andere bewoners daartegen te beschermen.”
Filip belde afgelopen maandag en denkt weer op straat te belanden als het Winterplan afgelopen is, maar Samusocial ontkent dat. De situatie blijft onduidelijk.