Vier keer zoveel tbc in Brussel als in Vlaanderen

Tuberculose is nog lang de wereld niet uit, ook in Brussel niet. De aandacht voor de ziekte mag dan ook niet verslappen. “Tbc-bestrijding in Brussel is meer dan ooit nodig,” zegt Wouter Arrazola de Oñate, medisch directeur van de Vlaamse vereniging voor respiratoire gezondheidszorg en tuberculosebestrijding (VRGT). Vlaamse tbc-bestrijder VRGT

E  erst de cijfers. België telt jaarlijks meer dan duizend nieuwe tbc-patiënten. Met een incidentie (oftewel nieuwe ziektegevallen) van 9 op 100.000 scoort ons land erg goed, maar tegelijk ook binnen de verwachtingen gezien de sociaaleconomische welvaart in België. Minder goed is het gesteld met Brussel, waar jaarlijks 300 gevallen worden vastgesteld en dit al, in min of meer gelijke mate, gedurende tien jaar. Vorig jaar klokte het aantal af op 374, al moeten die gegevens nog verder worden geverifieerd. Daarmee zit Brussel op het niveau van een gemiddeld Zuid-Amerikaans land, "maar zo mag je het niet stellen," zegt dokter Arrazola de Oñate van de Vlaamse vereniging voor respiratoire gezondheidszorg en tuberculosebestrijding (VRGT). "We zien dat in landen met een lage tbc-incidentie, de grote steden meer tbc-gevallen vertonen. Meestal is dat drie keer meer. Zoals in België dus."

Migratie
Dat metropolen meer vatbaar zijn voor tbc heeft onder andere met migratie te maken. Het is in de grote steden dat de migranten toekomen. Het is in de metropolen dat ze ook blijven wonen. En migranten komen vaak uit landen waar de ziekte nog veel voorkomt. Dat is ook zo in Brussel. In migratieland Marokko bijvoorbeeld zijn er 93 op 100.000 nieuwe ziektegevallen, in Rusland 110 en in Congo zelfs 390. En zijn er dus ook veel meer besmettingen waarbij de ziekte niet is doorgebroken. De migranten zijn dus niet per se ziek, ze kunnen de besmetting in dat geval ook niet overdragen, maar ze dragen het bacil vaak in zich. "En als ze dan uitgeput geraken na hun migratie of in slechte omstandigheden terechtkomen als ze zich hier settelen, dan kan de ziekte zich wel snel ontwikkelen," zegt Arrazola de Oñate.

De VRGT en de Franstalige zusterorganisatie Fares (zie kader) blijven dan ook erg op hun hoede en doen er alles aan om de ziekte onder controle te houden. Driehonderd gevallen per jaar in Brussel lijkt mee te vallen, maar een epidemie valt nooit uit te sluiten. Arrazola de Oñate: "In New York hadden ze ooit het onzalige idee om de tbc-centra te sluiten omdat de ziekte bijna niet meer voorkwam. De gevolgen waren dramatisch. Achteraf heeft het ook veel meer gekost om de ziekte opnieuw onder controle te krijgen."

Ook in België bestaan ze: de provinciale tbc-centra. Dat van Brussel is gehuisvest in het Sint-Pieters-Ziekenhuis in de Marollen. Het is bewust laagdrempelig gehouden. Controle op tbc is er gratis. Patiënten komen er vaak terecht nadat ze zijn doorverwezen door een arts. Die zijn gebonden aan meldingsplicht. Maar de VRGT gaat binnen risicogroepen ook zelf actief op zoek naar tbc-gevallen: bij gedetineerden worden regelmatig controles uitgevoerd, net zoals bij groepen daklozen en sans-papiers. En elke vreemdeling die in België asiel aanvraagt wordt door Fedasil aan een longonderzoek onderworpen. Die controle wordt nog twee keer herhaald, om de zes maanden in de opvangcentra met een mobiele röntgenunit van de VRGT.

Medicatieplicht
"Het grootste probleem is therapieontrouw," vertelt verpleegkundige Sophie Lefèvre van het VRGT-centra in het Sint-Pietersziekenhuis. "Wie tbc heeft, moet langdurig medicatie nemen. Soms tot twee jaar. Maar voor wie in armoede leeft, is dat niet altijd zo makkelijk. Daarom bestaat een groot deel van ons werk uit 'sociale' dienstverlening. We gaan op huisbezoeken in de Brusselse wijken om de tbc-patiënten eraan te herinneren dat ze hun pilletjes moeten nemen."
Tbc-patiënten voelen zich na een maand medicatie meestal genezen, en dan is de verleiding groot om de stoppen met medicatie. Waardoor de kans op herval groot wordt en ze ook resistenter worden. "Dat is meteen onze grootste frustratie," zegt Sophie. "Er is wel meldingsplicht, maar geen medicatieplicht. Iemand met een multiresistente tbc die weigert zijn pillen in te nemen? Kunnen we niets tegen beginnen."

Toch waarschuwt dokter Arrazola de Oñate voor overdreven paniekreacties. "Die zijn totaal niet nodig. Een griep is veel besmettelijker. Sars bijvoorbeeld, dát is gevaarlijk. En als men toch besmet wordt met tbc, dan is de kans om de ziekte ook effectief te ontwikkelen maar één op tien. Bovendien: na preventieve behandeling is de kans om de ziekte te krijgen nog véél kleiner."

Goede remedies tegen de tbc-bacil? Zonlicht en verluchting. "Daarom raakt men ook pas met tbc besmet als men voor een lange tijd op een slecht verluchte kamer leeft met een tbc-lijder," zegt Arrazola de Oñate. Het verklaart ook waarom tbc zo onlosmakelijk verbonden is met armoede: dicht bij elkaar wonen, slechte voeding, moeilijke toegang tot de gezondheidszorg. Het was vroeger dé bron van tbc-besmetting en het is dat in zekere zin nog steeds.

Testen
Belangrijk om tbc in te dijken is het contactonderzoek. Als een patiënt wordt binnengebracht, zal nagegaan worden of de personen uit de naaste omgeving niet besmet zijn. Dan kan met een eenvoudige huidtest.

Typisch is bijvoorbeeld een poetsvrouw waarbij een actieve tbc wordt ontdekt, waarna de werknemers van het bedrijf waar ze poetst, moeten worden getest. Of het kan een au-pairmeisje zijn met tbc, waarbij de familie waar ze inwoont een test moet ondergaan. Ook zorgverleners worden ziek, ondanks alle voorzorgsmaatregelen. Wie met tbc-patiënten omgaat, wordt aangeraden om zich om de zes maanden te laten testen. In 2009 waren er zeven zorgverleners bij de driehonderd nieuwe gemelde tbc-gevallen in Brussel.