Vorst: 'Terreurbestrijding moet meer focussen op wapenhandel'

Bij de schietpartij in Vorst gebruikten de verdachten een kalasjnikov en een riotgun. Hoe zij aan die wapens kwamen is nog niet duidelijk, maar Brussel lijkt opnieuw de reputatie van draaischijf in de illegale wapenhandel te bevestigen. "Als je de juiste connecties hebt, is het relatief makkelijk om aan wapens te komen", zegt Nils Duquet, onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut.

België staat al jaren bekend als hub voor illegale wapenhandel. Die reputatie werd er het afgelopen jaar niet beter op. Bij verschillende terreuraanslagen in binnen- en buitenland was er een link naar Brussel, ook al zijn een aantal onderzoeken naar de herkomst van de gebruikte wapens nog lopende.

Hoeveel illegale wapens er precies in Brussel circuleren, is onbekend. In de eerste helft van 2015 zijn er in Brussel 158 gevallen van illegaal wapenbezit geregistreerd en 16 gevallen van illegale handel in vuurwapens, blijkt uit politie statistieken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De afgelopen vijf jaar schommelde dat cijfer tussen de 300 en 500 geregistreerde gevallen van illegaal wapenbezit per jaar. Dat is maar een fractie van de daadwerkelijke aantallen, zeggen experts.

"Er gaan verhalen dat je in Brussel op elke straathoek een kalasjnikov kan kopen, maar dat is een mythe", relativeert Nils Duquet, onderzoeker illegale wapenhandel bij het Vlaams Vredesinstituut. "Niet iedereen kan zomaar een wapen kopen, daarvoor heb je connecties nodig in het criminele circuit." De meeste terroristen hebben zulke contacten, ook de verdachten van de schietpartij in Vorst kwamen waarschijnlijk uit het criminele milieu.

Vertrouwen
Je moet dus niet alleen de 'juiste' mensen kennen, koper en verkoper moeten elkaar ook vertrouwen. "De wapenhandelaar riskeert dat de koper hem verlinkt als hij gepakt wordt. En de koper riskeert dat hij een wapen aanschaft dat al eerder gebruikt is geweest voor een moord."

Heb je de juiste connecties, dan is het relatief gemakkelijk om in Brussel aan een vuurwapen te komen. Daarvoor ziet de onderzoeker twee redenen. De eerste reden is geografisch. "We zijn een transitland in het hart van Europa, elke dag en nacht passeren hier transporten en het is niet mogelijk om die allemaal te controleren, Verder heeft ons land een reputatie opgebouwd, doordat we al honderd jaar wapens produceren en tot 2006 een lakse wapenwet hadden. Die soepele wetgeving trok veel wapentoeristen aan."

Meer vuurwapens
Terroristen kiezen de laatste jaren steeds vaker voor vuurwapens. "Tien jaar geleden gebruikten ze nog vooral explosieven om bomaanslagen te plegen zoals in de metro van Madrid, maar steeds vaker schakelen ze over op oorlogswapens. Door de toegenomen aandacht en controles raakten terroristen moeilijker aan explosieven. Als gevolg switchten ze naar vuurwapens zoals kalasjnikovs: betrouwbaar, zeer effectief en gemakkelijk verkrijgbaar en betaalbaar.

Voor een kalasjnikov betaal je in België tussen de 1.000 en 1.500 euro. De handelaar heeft daar zelf meestal zo'n 500 euro voor betaald. Dat maakt wapenhandel eigenlijk niet erg lucratief, aldus de onderzoeker. "Een kalasjnikov weegt redelijk veel en is vrij groot. Hetzelfde volume in drugs is veel winstgevender en het risico om gepakt te worden is even groot. Voor de meeste criminelen is wapenhandel daarom een bijverdienste naast andere activiteiten."

De wapens die in Brussel en andere steden verkocht worden zijn uit de hele wereld afkomstig, al klopt het cliché volgens Duquet dat de Balkanlanden oververtegenwoordigd zijn. Vanuit voormalig Joegoslavië, Libië, Syrië en Oekraïne transporteren kleine en grote smokkelnetwerken ze naar België in een omgebouwde wagen, of gewoon in een sportzak in een Eurolinesbus."

Wie zich geen eigen wapen kan veroorloven, zou er ook eentje kunnen huren. Volgens Europol zouden er in Brussel zogenaamde wapenpools bestaan, plekken waar je wapens voor twee of drie dagen kan huren. En criminelen recyclen ook. "Wapens circuleren dikwijls tussen bendes. De kalasjnikov die nu bij de schietpartij in Vorst is opgedoken, zou bijvoorbeeld ook bij de aanslagen in Verviers gebruikt kunnen zijn."

Tijd winnen
Volgens de onderzoeker kan je terrorisme beter bestrijden door veel meer te focussen op de handel in illegale vuurwapens. "Je kan aanslagen nooit helemaal vermijden, maar je kunt wel tijd winnen. Als een terrorist een week langer nodig heeft om aan een wapen te raken, hebben politie- en inlichtingendiensten een week meer tijd om in te grijpen," redeneert Duquet.

Het Vlaams Vredesinstituut pleit daarom voor het versterken van de operationele slagkracht en het aanleggen van een digitale database waarin alle in beslag genomen wapens worden geregistreerd. Momenteel heeft niemand een overzicht hoeveel en welke wapens er de afgelopen jaren in beslag zijn genomen, daarover bestaan alleen papieren documenten. ”Het is niet zo erg dat ik die cijfers niet heb, maar dat de politie ze niet heeft vind ik verontrustend."

Bestrijding van zware wapens was een politieke prioriteit in het nationale veiligheidsplan van 2012 -2015, maar de focus lag vooral op de gerechtelijke aanpak. Volgens Duquet is de cel wapens van de federale gerechtelijke politie onderbemand en heeft ze te weinig middelen.